«Астана Медицина Университеті» АҚ Кафедра:Фтизиатрия СӨЖ Тақырыбы: «Туберкулездің емі» Орындаған:Аширханова У. Қалыбек Е. Тексерген:Шорагулова Р. Астана-2018 ж

Жоспар: І. Кіріспе. ІІ. Негізгі бөлімі: Туберкулездің емінің мақсаты Туберкулез кезінде қолданылатын дәрі дәрмектер Туберкулез кезінде қолданылатын дәрілердің мөлшерлемсі ІІІ. Қорытынды. Әдебиеттер.

Кіріспе: Туберкулез жұқпалы ауру. Көбінесе ауа тамшылары жолы арқылы жұғады. Сондықтан оны әр жердь жұқтырып алуға болады. Ауру көзі туберкулездің жұқпалы түрімен аурыатын адамдар. Инфекцияның негізгі таралу көзі ем қабылдамай жүрген науқастар. Туберкулезбен аурыатын науқас жөтелгенде, түшкіргенде қоршаған ортаға құрамында туберкулез микобактериясы бар сілекейдің көзге көрінбейтін тамшылары ұшады, ол ауада бірнеше сағат сақталлоды. Сау адам туберкулез таяқшасы бар ауамен тыныс ала отырып, туберкулезді жұқтырып аллы мүмкін. Егер туберкулезбен аурыатын адаменя ұзақ уақыт бойы нашар желдетілген орында бірге боксаңыз, оны жұқтыру қаупі арта түседі. Сондықтан, бөлмені үнемі желдетіп тұру қажет. Күн сәулесінің тікелей әсерінен туберкулез микобактерия лары тез жойылады. Туберкулез ауруына шалдығатын адамдар қатарына балалар мен жасөспірімдерді, сонымен қатар осы ауру қоздырғыштарын бөліп шығаратын, тікелей туберкулезбен аурыатын адамдармен қарым-қатынаста болған адамдарды да жатқызуға болады.

Туберкулезді емдеудің негізгі мақсаты – аурудың клиникалық көрінісін жою және патологиялық өзгерістердің толық жазылуына қол жеткізу. Кейбір науқастарда емнің мұндай нәтижесі болмауы мүмкін. Ондай жағдайда науқастың өмірін ұзартуға, науқастың жалпы жағдайын жақсартуға, жартылай бокса да еңбекке қабілеттілігін қалыптастыру және мүмкіндігінше бактерия бөлуін тоқтатуға тырысады. Науқастарды емдеуді комплексті түрде жүргізеді: химиотерапия (этиотропты туберкулезге қарсы терапия) Патогенетикалық терапия Коллапсотерапия Хирургиялық кірісулер

Химиотерапия Этиотропты терапия – ТМБ көбеюін тоқтататын (бактериостатикалық әсер) және науқастың организмінде оларды жоюға (бактериоцидті әсер) бағытталған дәрілік препаратады қолдану. Химиотерапия туберкулезбен науқастарды емдеудегі негізгі әдіс болып табылады. Туберкулездің химиотерапиясы 2 этапан тұрады: 1 – емнің интенсивті фазаны. Оны ТМБның мүмкін болатын максималды санин жоюға және бактерия популяциясын айтарлықтай азайтуға бағытталған. Интенсивті фаза – аурудың жедел көріністерін азайтуға, бактериябөлуді тоқтатуға және ыдырау қуыстарының жабылуына әсер етуге бағытталған. 2 – емнің ұстап тұрушы фазаны. Ол қолжеткізілген нәтижелерді тұрақтандыруға бағытталған. Бұл этапа ол сақталып қалған ТМБ әсер сетьді және олардың көбеюін алтын аллоды.

Туберкулезбен аурыатын науқастарды емдеуге қолданылатын химиотерапиялық дәрілер 3 топқа бөлінеді: А, В және С. А тобина ТМБ-га жоғары белсенді әсер сетьтін дәрілер: изониазид және рифампицин жатады. В тобина орташа белсенділік көрссетьтін: этамбутол, иротионамид (этионамид), пиразинамид, стрептомицин, канамицин, флорамицин жатады. С тобина белсенділігі әлсіз препарата: пара-аминосалицил қышқылы (ПАСҚ) және тиоацетазон (тибон) жатады.

Туберкулезге қарсы дәрілік заттар Туберкулездің қоздырғышы туберкулез микобактериясы Ол қоршаған ортаның көптеген қолайсыз жағдайларына жоғары төзімділігімен, антисептикалық заттарға жоғары тұрақтылығымен ерекшелінеді. Олардың тағы бір ерекшелігі қышқылға тұрақты болуы. Микобактериялар өте баяу өсіп, баяу бөлінеді, сондықтан олар ұзақ уақытқа созылатын, ауры түрде өтетін, созылмалы емдеуді қажет сетьтін ауру туғызады.

Туберкулезге қарсы терапияның қағидалары Терапия ұзаққа созылу қажет (12-18 ай және одна да жоғары) Терапияны үзбеу қажет (ол микобактерияның қанмен нашар қамтамасызданған ошақтарда терең орналасуымен шартталған) Препараттарды индивидуальный оптимальды до замен, ерекше курс пен береді Комбинирлеу екі немсе үш препараты бірге қосып қабылдау, себебі монотерапия микобактерияның екіншілікті дәріге тұрақтылығын шақыру мүмкін. Емдеу кезінде міндетті түрде микробиологиялық бақылау жүргізу қажет

Ж i ктемс i Ең тиімді әсерлі препарата: изоникотин қышқылының гидразиді (изониазид, фтивазид, салюзид, метазид), рифампицин Орташа әсерлі препарата: этамбутол, стрептомицин, протионамид, пиразинамид, канамицин, циклосерин Төмен әсерлі препарата: ПАСҚ, тибон (тиоацетазон) Белсенділігінің дәрежесіне байланысты препаратады төмендегідей бөлуге болады: ИНҚГ рифампицин стрептомицин канамицин пиразинамид этионамид = протионамид этамбутол циклосерин флоримицин ПАСҚ тиоацетазон

ИНҚГ (изоникотин қышқылының гидразиді) - Изониазид Микобактерияға жоғары бактериостатикалық белсенділігі бар ең тиімді препарат Әсер ету механизмі микол қышқылының түзілуіне қажет көптеген ферменттерді (каталаза, дегидрогеназа, дезоксирибонуклеаза және т.б.) тежеп микобактерияның зат алмасуын бұзады ТМБ-ның жасушалық қабырғасы бұзылады. Қолданылуы ппересек адамдар және балалардың белсенді тбс-тың барлық түрлері. Жанама әсерлері: диспепсиииялық көріністер, бас аурыуы, перифериялық неврит тер, эйфория, ұйқының бұзылуы, жүректің аурыуы, дерматите. Кейде гепатит, гинекомастия, меноррагии демиды. Көптеген жағымсыз әсерлер В тобының витаминдерінің, әсіресе пиридоксиннің жеткіліксіздігінен болады, себебі бұл препарат осы топтың витаминдерінің алмасуын бұзады.

Фтивазид, салюзид, метазид, этионамид, протионамид изониазидке ұқсас, бірақ оған қарағанда белсенділігі және улылығы төмен болады. Феназид –ИНҚГ және екі валентті темірдің хелаты комплексі. Оның метаболизмі кезінде улы әсермен байланысты гидразинді компонент босап шықпайды. Белсенділігі жағынан ИНҚГ ұқсас, ал улылығы төмен.

Рифампицин препаратаы Рифампицин – кең спектрлі жартылай синтетикалық антибиотик. Туберкулез микобактерия сына және лепраға, сонымен қатар грам оң бактерияларға айқын белсенді әсерін көрссетьді. Жоғары мөлшерде қолданғанда грам теріс бактерияларға және протейдің кейбір түрлеріне әсер сетьді. Әсер ету механизмі Рифампицин ДНҚ-тәуелді РНҚ-полимеразамен байланысады ТМБ және хламидияның РНҚ түзілуін тежейді бактеряның көбеюі шектеледі. Монотерапия кезінде тұрақтылық демиды, сондықтан оны изониазид пен, этамбутолмен бірге қосып қолдану қажет. Рифабутин (микобутин) рифампициннің туындысы, тіндерге жақсы өтеді, әсері өте жоғары, микобактерияның атипті түріне және спецификалық емс микробты флораға әсер сеть алтын қасиеті бар, сонымен қатар бұл препараты науқастар жақсы көтереді. Жанама әсерлері – диспепсии. көріністер, бауры және ұйқы безінің дисфункциясы, лейкопения, геморрагиялық синдром, несептің, тердің, жастың, контакты линзаның сарғыш түске боялуы.

ПАСҚ – парааминосалицил қышқылының натрий тұзы. Әсер ету күші бойынша басқа препаратаға қарағанда төмен болып келеді. Басқа препаратамен бірге қосып қолдану қажет (ГИНҚ, стрептомицин). Әсер ету механизмі: құрылымы бойынша ПАБҚ ұқсас ПАБҚ алмастырушы болып табылады (ТМБ өсу факторы) дегидрофолий қышқылының түзілуі бұзылады ТМБ өсуі тоқтайды. Жанама әсерлері: диспепсииия, дерматите, қалқанша безінің ұлғаюы. Циклосерин –кең спектрлі антибиотик. Әсер ету механизмі: аланинрацемазаны тежейді D-аланин саны жасуша қабырғасының түзілуін тежеп, оның қышқылға түрақтылығын төмендетіп,ТМБ түзілуін тежейді. Нейротоксикалық препарат болып табылады: бас айналу, ұйқысыздық, жоғары тітіркенгіштік. Эпилептиформды ұстамалар, галлюцинация, жедел психоз дар. Балаларға және жүйке жүйесінің аурулары бар ппересек адамдарға қолдануға болмайды.

Стрептомицин және канамицин –аминогликозид тер тобының бірінші ұрпағына жататын кең спектрлі антибиотик. Грам+ және әсіресе грам- бактерияларды тежейді. Әсер ету механизмі: ТМБ ақуыз түзілуінің инициаторлы кешендерімен байланысады и-РНК кодының қате оқылуын шақырады+ полисомдарды ыдыратып қызмет атқара алмайтын моносома түзілуін шақырады ТМБ тынысы тоқтайды. Өте улы препарата, ототоксикалық, нефротоксикалық әсер көрссетьді, жүйке-бұлшық еттік импульстің берілуін және АІЖ-нан белсенді сіңуі үрдісін бұзады. Инфекцияның ауры ағымында қысқа курс пен қолданады.

Этамбутол Тек қана бөлініп жатқан микобактерияларды тежейді, басқа дәрілік заттарға тұрақты туберкулездің әр түрлі түрлерінде қолданады. Әсер ету механизмі: РНҚ және ақуыз түзілуін тоқтатады, сонымен қатар екі валенты металдармен ( медь, магний) байланысу қабілетін тежейді және рибосома құрылымын бұзады. Жанама әсерлері: көздің көру қабілетінің нашарлауы, түсті қабылдау қабілетінің бұзылуы.

Протионамид және пиразинамид микобактерияның негізгі дәрілік заттарға тұрақтылығы кезінде қолданады. Пиразинамидтің ерекшелігі казеоза аймағына ену болып табылады, сондықтан туберкулома, казеозды- пневмониялық үрдістер кезінде қолданады. Тибон (тиоацетазон) двс және лепра қоздырғыштарына бактериостатикалық әсер көрссетьді. Бұл препараты шырышты және серозды қабаттың тбс, лимфаденит, туберкулезді жылан көз (свищ). Препарат улы болып табылады, сондықтан бауры, бүйрек, қан жасау мүшелерінің ауруларында тағайындауға болмайды. Сирек қолданады және бұл препараты ГИНҚ, ПАСҚ, стрептомицин мен қосып қолдану қажет. Фторхинолондар (ломефлоксацин, офлоксацин, ципрофлоксацин) тек қана двс қарсы белсенділіг емс, сонымен қатар қосалқы микрофлораға кең спектрлі әсерін көрссетьді. Изониазидпен, пиразинамид, стрептомицин мен бірге қосып өкпе двс-ның казеозды-некротикалық формасында, әсіресе тыныс алу мүшелерінің спецификалық емс ауруларымен бірге қосып емдеу үшін тағайындайды.

Туберкулезбен науқастарды емдеу үздіксіз 2 кезеңде жүргізіледі: 1) бірінші кезең – интенсивті фаза – стационарда, кейіннен жұғынның конверсия сына қол жеткізілген соң амбулаторный жағдайда жалғастырылады. Бактерия бөлмейтін науқастар басынан бастап амбулаторияға, санатория, сонымен қатар стационар алмастырушы жағдайларға емделуге Орталықтандырылған дәрігерлік-консультативті комиссия (ОДКК) шешімімен жіберіледі; 2) Екінші кезең – ұстап тұрушы фаза амбулаторный, санаторлық немсе стационар алмастырушы жағдайларда жүргізіледі. Ұстап тұрушы фазаны клиникалық және әлеуметтік көрсеткіштеріне байланысты стационар жағдайында жүргізуді ОДКК шешеді.

Бірінші қатардағы туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілердің дозасы және дәрілік түрлері Дәрі атауы Дәрiлік түрi Белсендi заттың дозасы Изониазид Таблетка, инъекцияға арналған ерітінді, сироп 100 мг, 300 мг, 500 мг, 4000 мг Рифампицин Таблетка, капсула, инъекцияға арналған ерітінді 150 мг, 300 мг Пиразинамид Таблетка 400 мг,500 мг Этамбутол Таблетка, инъекцияға арналған ерітінді 100 мг, 400 мг, 500 мг/3 мл, 1000 мг, 2000 мг Стрептомицин Инъекцияға арналған ұнтақ 1000 мг

Нақтыланған дозалы туберкулезге қарсы комбинирленген препарата Препарат атауыДәрілік түрі ішуге арналған белсенді зат мөлшері (мг): ежедневно 3 раза в неделю Изониазид + Рифампицин Таблетка Изониазид + Этамбутол Таблетка Изониазид + Рифампицин + Пиразинамид Таблетка Изониазид + Рифампицин + Пиразинамид + Этамбутол Таблетка

ІІІ. Қорытынды: Туберкулез ауруының жазылуына ауру адамның гигиеналық режимді сақтап, дұрыс тамақтану және оның өмірге деген көз қарасы, мәдениетті тәртібі көп әсерін тигізеді. Осыған орай егер дәрігер дұрыс ем қолданса ауру дәрігер айтқан режимді бұлжытпай орындаса науқас көп жағдайда жазылып ксетьді.

Қолданылған әдебиеттер: Т.Ә Момынов, Фтизиатрия, Алматы, 2006 жыл А.И.Фрейдович, Клиническая фтизиоурология