Пародонт қабынуы. Түсінік, жүйесі, этиологиясы, патогенезі,клиникалық ағымының ерекшелігі,нақтылау ерекшелігі.

Пародонт дегеніміз тісті қ орша ғ ан ж ә не оны альвеолада ұ стап т ұ ратын к ү рделі морфологиялы қ тіндер жиынты ғ ы Пародонт тіндері: қызыл иек, периодонт, альвеола сүйегі, цемент

Пародонтит –парадонт тіндерінің қабынуымен қатар, периодонттың альвеолярлы өсіндісінің және альвола сүйегінің деструкциялық дамуымен сипатталатын ауру болып табылады.

Этиологиясы Микробты қақ (стрептококктар, актиномицеттер, фузобактериялар) Қызыл иектің механикалық, химиялық, физикалық қоздырғыштардан бұзылуы

Жүйелі Жергілікті - Соматикалық аурулар -тіс қақтары -қант диабеті -созылмалы гингивит Қан аурулары -сапасыз жасалған тіс протезі Созылмалы аурулар -пломбаның дұрыс қойылмауы. Тістем бұзылысы -ауыз қуы-ң гигиенасының нашар -тістем бұзылысы * Жүктілік кезінде -тіс қатары деформациясы Эндокринді аурулар

Пародонт ауруларындағы қабынудың патогенезі Полиморфты-ядролы лейкоциттерді ң б ұ зылуы Қ абыну медиаторларды ң б ө лінуі Микроциркуляцияны ң б ұ зылуы Қ ан тамырлар ө ткізгіштігіні ң жо ғ арлауы Жал қ ы қ тану ж ә не клеткалы қ шо ғ ырлану Коллагені ң ыдырауы Эпителийді ң акантоз ғ а ұ шырауы Тіс-қызыл иек байламының бұзылуы

Түрлері: Ауырлығына қарай:-Жеңіл, орта, ауыр Ағымына қарай:-Жедел, созылмалы, созылмалының өршуі, АБСЦЕСС, РЕМИССИЯ Орналасуына қарай:-Жергілікті, жайылған

Же ң іл д ә реже – гингивит, пародонтальды қ алтаны ң тере ң дігі 3,5 мм дейін Орта д ә реже – гингивит, пародонтальды қ алтаны ң тере ң дігі 5 мм дейін, жал қ ы қ, альвеола ө сіндісіні ң резорбциясы тіс т ү біріні ң ортасына дейін Ауыр д ә реже – қ алтаны ң тере ң дігі 6 мм асады, тістер қ оз ғ алмалы ( II-III), жарақаттаушы окклюзия, сүйек резорбциясы

Пародонттың жедел қабынуы Шағымы: Қызылиек қатты сыздап немесе солқылдап ауыратынына, ас шайнағанда ауру сезімінің күшейтініне шағымданады. Қарап тексергенде: Себепші ықпал әсер еткен аймақта 1-2 қызылиек бүртіктері және жиегі қатты қызарып, домбығады. Сипап басқан кезде қатты ауырады, қызылиек сайынан сарысулы немесе іріңді жалқық бөлінеді. Сүңгі тиіп кетсе қатты қанайды. Рентген суретте: периодонт саңылауының жиектік бөлігі кеңейгені анықталды. Егер уақытында емделмесе созылмалы қабынуға ауысады.

Парадонт қабынуының қарқынды түрі Альвеола сүйегінің жедел сорылуымен, созылмалы түрінде көптеген тістер аймағына таралумен сипатталады. Сүйек тінінің жойылуы сүйектің тігінен және көлденеңінен сорылуымен кездеседі. Тістер ерте қозғалмалы болады.Көбінесе жүйелі аурулармен ассоциациялауға болады. Олар: қант диабеті, Даун синдромы,және пародонттың әртүрлі идиопатиялық аурулары. 2 түрде кездеседі жас категориясына қарай: -Парадонт қабынуының А типтесіне жас аралығындағы науқастар - Парадонт қабынуының В типтесіне жас аралығындағы науқастар жатады.

Парадонттың жайылған созылмалы қабынуы, жеңіл дәрежесі Шағымы:Тіс тазалағанда, қатты тағам қабылдағанда қызылиектің қанағыштығына, қызылиегінің қышуына немесе ыңғайсыздық сезіміне, температуралық, химиялық тітіркендіргіштер әсерінен қақсап ауыратынына шағымданады. Жалпы жағдайы: өзгеріссіз Қарап тексенгенде: Қазылиектің шырышты қабаты цианозданған,ісінген, гиперемирленген. Жұмсақ тіс қақтарын, қызылиек асты және үсті тіс тастарын көреміз. Тістердің мойын бөлігінің жалаңаштануын көреміз. Сүңгілеу : Тіс аймағында қызылиек байламы бұзылған, қанағыштықтың жеңіл түрі, пародонтальды қалтаның тереңдігі - 3,5 мм-ге дейін болады. Шиллер-Писарев сынамасы – теріс.Қызылиектің шырышты қабаты ашық қоңырдан, қою қоңырға дейін өзгереді.

Рентгендік суретте:Альвеола өсіндісінің парадонт қабынуы бар аймағында тістер аралық қалқан сүйектер ұштарын жауып тұрған тығыз сүйек қабатының ошақты сорылуы нәтижесінде бүтіндігі бұзылғаны немесе толығымен сорылып, кемік сүйек кеуектене бастағанын анықталады. Сүйек тіні сорылып, сүйек биіктігі біраз 1/3 биіктігіне төмендеуі нәтижесінде алдыңғы тістер аралық қалқандар пішіні кертілген конусқа ұқсап қалады, кемік сүйекте ошақты немесе жайыла кеуектену үрдісі орын алады. Компактты пластинканың деструкциясы. Тістердің мойын бөлігінде периодонт саңылаулары кеңейгені байқалады.

Парадонттың жайылған созылмалы қабынуы, орта дәрежесі Шағымы: Тістер тазалағанда, қатты тағамды тістеп үзіп алған кезде және шайнағанда қызылиегінің тұрақты түрде қанайтынына,қызылиек бүртіктерінің түсінің, пішінінің өзгергендігіне, кейбір тістерінің қозғалмалығына, тістер түбірлерінің және араларының ашылып, орындарынан ауытқи бастағанына, ауыздарынан жағымсыз иіс шығып, металл дәмін немесе қышқыл дәм сезетініне шағымданады. Жалпы жағдайы: өзгеріссіз Қарап тексергенде: Қызылиек көкшіл-қызыл түстенген, бүртіктері мен жиектері қатты домбыққан, тістерге тығыз жанаспаған, қызылиек бүртіктерінің көлемдері әртүрлі болғандықтан оның жиегінің біркелкі иректігі бұзылған. Тістер түбірінің ½ бөлігінің мойын бөлігінің жалаңаштануы.

Сүңгілеп тексергенде сүңгі тиіп кетсе оңай қанайды, периодонттық қалталалардың тереңдігі 4-5мм, қабырғаларын сипап басқанда олардан сарысулы немесе іріңді жалқық бөлінеді. Тістердің қозғалғыштығы 1-2 дәрежеде Рентгендік суретте: Тістер аралық қалқан сүйектер түбір ұзындығының 1/3-1/2 бөлігіне дейін біркелкі емес көлденең сорылған, сақталған бөліктеріндегі кемік сүйекте жайыла кеуектену үрдісі орын алған. Периодонт саңылауы кеңейіп, сүйек қалталары пайда болған.

Парадонттың жайылған созылмалы қабынуы, ауыр дәрежесі Шағымы: Тістердің қозғалғыштығына байланысты шайнау кезіндегі қиындығына, тіс түбірінің жалаңаштануына, ауыздағы жағымсыз иіске шағымданады. Жалпы жағдайы: өзгеріссіз Қарап тексергенде: Қызылиектің жиегі цианозданған, борпылдақ, ісінген, жергілікті жұқарған, жеке тістердің биффуркациясы жалаңаштанған, түбірдің ½ бөлігінен артық жалаңаштанған. Қызылиек асты және үсті тіс қақтары бар. Тістердің диастемалары, тремалары, жарақаттық окклюзия. Сүңгілеу кезінде серозды бөліндісі бар, 5мм тереңдікте парадонт қалтасы анықталады, қызылиек жиектеріне күш түсіргенде тіндік детриті бар қалта анықталады, зондылау кезінде қанағыштық анықталады. Рентген суретте: Альвеолалық өсінді сүйек тінінің тегіс емес аралас типті құлымы көрінеді, түбірдің барлық ұзындығына дейін сүйекті қалтаның түзілісі байқалады.

Салыстырмалы диагностикасы Парадонтит түріСалыстырмалы ауыру түрі Ортақ клиникалық сипаттамалары Айырмашылықтары Созылмалы парадонт қабынуының жеңіл дәрежесі Созылмалы каталальды қызылиек қабынуы Цианозданған, қызылиек жиегі ісінген, сүңгілеу кезінде қанайды. Парадонтит кезінде қызылиек жиегінің бүтіндігі бұзылған, пародонтальды қалталардың тереңдігі 3,5мм-ге дейін. Тістердің мойын бөлігінің жалаңаштануы. Ортопантомограмма да альвеола аралық қалқандар дың кортикальды пластинканың резорбциясы,

түбірдің 1/3 бөлігі альвеола аралық қатпардың биіктігінің төмендеуі және остеопароз Парадонтиттің әр түрлі дәрежедегі ағымы ремиссия сатысы Парадонтоздың әр түрлі дәрежедегі ауырлығы Ауырлық дәрежесіне байланысты тіс түбірі мойнының жалаңаштануы. Парадонтоз кезінде қызылиектің қабынуы,пародонта льдық қалталар клиникалық белгілер болмайды. Парадонтоз кезінде- тіс түбірі мойнының біркелкі жалаңаштануы, тістердің қозғалғыштығы байқалмайды. Ортопантомограмм ада пародонтитпен салыстырғанда

Тісаралық қалқандардың биіктігінің біркелкі төмендеуі, тісаралық қалқандар бұзылмаған, кортикальды пластинкасы бүтін.Остеосклероз.

ПАРОДОНТИТТІҢ ЖЕРГІЛІКТІ АСҚЫНУЛАРЫ 1 ) тістердің мойны ашылуына байланысты жоғары сезімталдық-гиперестезия пайда болады. 2) пародонталдық іріңдік (абсцесс) 3) ұлпаның ретроградтық қабынуы 4) остеомиелит Жалпы асқынулар: невроз, созылмалы улану, сенсибилизациялану, асқазан қызметінің бұзылуы.

Пародонт ауруы бар науқастарды жинақтылы тексерудің ерекшеліктері Клиникалық әдістер: қарап тексеру Арнайы әдістер көмегімен тексеру: сынамалар, қызыл иек сұйықтығының цитологиясы

Тексеру әдістері Негізгі – сұрап, қарап тексеру Қосымша – рентгенография, реография, эхоостеометрия, полярография Арнайы – эпителийдің, пародонт қан тамырларының жағдайын бағалайтын сынамалар, ауыз қуысының гигиенасын бағалайтын индекстер

Индекстер I. Клиникалық 1.1. Ауыз қуысының гигиенасын бағалайтын индекстер Тіс қақтарының тіс тасы қиыстырылған 1.2. қабыну индекстер 1.3. сүйек бұзылу деңгейін бағалайтын индекстер 1.4. Қиыстырылған пародонтальды индекстер II. Эпидемиологиялық 2.1. CPITN 2.2. КПИ

Грин-Вермиллион (Oral Hygiene Index- Simlified, Green-Vermillion, 1964) индексі 16, 11, 26, 31 тістерді ң вестибулярлы ж ә не 46, 36 тістерді ң оралды беттерін йод құ рамдас ерітіндімен бояу Тістерді ң осы беттерінде тіс қ а ғ ы (Debris-index) ж ә не тіс тасы(Calcius-index) индекстерін аны қ тап, балл ар қ ылы білдір у

Тіс қағының белгілері(DI): 0 – тіс қағы жоқ 1 - қақ тістің 1/3 бөлігіне дейін; 2 – қақ тістің 1/3 - 2/3 бөлігіне дейін орналасқан 3 - қақ тістің 2/3 бөлігінен де артық орналасқан

Тіс тасы (CI) индексі: 0 - Тіс тасы (ТТ)жо қ 1 –Қызыл иек үсті тас тістің 1/3 бөлігінде; 2 – Қызыл иек үсті тас тістің 1/3 бөлігінен 2/3 дейін,қызыл иек асты ТТ байқалады 3 –Қызыл иек үсті тас тістің 2/3 бөлігінде орналасқан, тістің мойын бөлегін қоршап қызыл иек асты тіс тасы орналасқан

Қызыл иек үсті және астында орналасқан тіс тасы

OHI-S-ті есептеу формуласы: тқ тт OHI-S = ( ) + ( ), n n тқ - қақтың сандық көрсеткіштерінің қосындысы тт- тастың сандық көрсеткіштерінің қосындысы n - зерттелген тістер (6 тіс)

Индексті ң н ә тижесі 0 - 0,6 балл – ауыз қ уысыны ң гигиенасы жа қ сы; 0,7 - 1,6 балл – қ ана ғ аттанарлы қ 1,7 - 2,5 балл – қ ана ғ аттанар- лы қ сыз 2,6 баллдан жо ғ ары – ауыз гигиенасы нашар

Парм модификациялаған папиллярлы- маргинальды-альвеолярлы индекс (РМА) Әрбір тістің қызыл иек жағдайын бағалайды: қызыл иек бүртігінің қабынуы (Р) - 1 балл, қызыл иек жиегінің қабынуы (М) - 2 балл, альвеолярлық қызыл иектің қабынуы (А) - 3 балл Формула бойынша РМА Индексті анықтайды: РМА = 100%, n - әр тістің ең жоғарғы баллдарының ; n – зерттелген тістер саны

Индексті ң н ә тижесін ба ғ алау РМА индексті ң 0 ден 100% болуы м ү мкін: 25% - қ ызыл иек қ абынуыны ң женіл д ә режесі; 25-50% - қ ызыл иек қ абынуыны ң орта д ә режесі ; 50% аса - қ ызыл иек қ абынуыны ң ауыр д ә режесі

Индекс Műchlemann, Mazor (1958). Отличается от индекса РМА иными критериями оценки: 0 - воспаление отсутствует; 1 - легкая кровоточивость после зондирования тупым инструментом; 2 - изменен цвет десны; 3 - отек десны; 4 - изъязвление десны.

Ретракция десны

Лоэ ж ә не Сильнес (GI Lőе, Silness, 1967) индексі Анықтау тәсілі. Барлық тістің қызыл иек жағдайы барлық беттерінде анықталады (апроксимальды, вестибулярлы и оральды). Осы көрсеткіштер балл арқылы белгіленеді: 0 –қабыну жоқ; 1 – аздаған қабыну білінеді (легкое изменение цвета, легкий отек, нет кровоточивости при дотрагивании); 2 – бірыңғай қабыну (гиперемия, отек, кровоточивость при дотрагивании); 3 – ауыр деңгейдегі қабыну (выраженная гиперемия, отек, изъязвление, спонтанная кровоточивость).

Бір тістің қабынуын анықтауға: GI = /4 - бір тістің баллдар көрсеткіші; 4 – тістің тексерілетін бетттері Тістер тобына: GI = GI / n, GI – әрбір тістің гингивальды индексінің қосындысы; n – зерттелген тістер саны

Индексті ң н ә тижесін ба ғ алау 0,1 - 1 балл – же ң іл гингивит; 1, орта д ә режедегі гингивит; 2, ауыр д ә режедегі гингивит

Пародонтальдық индекстер Рассел Гроссман-Феди Құрастырылған периодонтальды

Рассел индексі- гингивиттің деңгейін, пародонтальды қалталарды, тістің тұрақтылығын, сүйектің деструкциясын анықтайды

Анықтау тәсілі: тіс формуласында әрбір тістің пародонт жағдайына сәйкес баллдар қойылады: 0 –ҚИ қабынуы жоқ; 1 – жеңіл ҚИ қабынуы, ҚИ қабынуы тістің барлық жағын қоршамаған ; 2 - ҚИ қабынуы, ҚИ қабынуы тістің барлық жағын қоршаған ; эпителий байламы бұзылмаған; 6 - ҚИ қабынуы, ҚИ қабынуы тістің барлық жағын қоршаған ; пародонтальды қалта пайда болған, тістің шайнау қызметі бұзылмаған, тіс тұрақты; 8 – пародонта тіндері деструкцияланған, тістің шайнау қызметі бұзылған, тіс қозғалмалы; орнынан жылжыған

ПИ келесі формуламен саналады PI =, n - әрбір тістің баллдар саны ; n - тексерілген тістер саны

Индекстің нәтижесі 0,1 - 1,5 балл – аурудың бастапқы және I дәрежесі 1,5 - 4,0 балл – II дәрежесі 4,0 - 8,0 балл – III дәрежесі

Гроссман-Феди индексі ( 1974) Жүргізу тәсілі: 16, 21, 24, 36, 41, 44 пародонт жағдайын анықтап баллдармен бағалайды: А – қызыл иек жағдайы: 0 – қабыну жоқ; 1 – ҚИ қабынуының белгілері жеңіл түрде; 2 - ҚИ қабынуының белгілері тістің барлық жағында анықталған Б – пародонтальды қалтаның мөлшері: 0 – тереңдігі 3 мм дейін; 5 - тереңдігі 3-5 мм; 8 – тереңдігі 5 мм асқан

Индексті есептейтін формуласы (А + Б) I =, 6 (А + Б) – ҚИҚ мен пародонтальды қалта- лардың баллдық сомасы; 6 – зерттелген тістер саны

Пародонтальды қалтаны анықтау

Рентгенологиялық зерттеу әдісі

Рентген әдістің түрлері Панорамды рентгенография Ортопантомография (зонограмма) Ауыз ішкі рентгенография

Қабыну-дистрофиялық процесс кезіндегі пародонт тіндерінде алғашқы пайда болатын өзгерістер : Альвеола өсіндісінің кортикальді пластинкасының құрылысы өзгерген Остеопороз ошақтарының пайда болуы Тіс ұяшығының кортикальді пластинкасының бүтіндігі бұзылған Альвеола аралық пластинканың сорылуы Сүйек тінінің жұқаруы Периодонт сайының кеңеюі

Реопародонтография Реография, (импедансты плятизмография) – қ ан айналымыны ң б ұ зылысын аны қ тайтын қ ансыз ә діс Пародонтты ң қ ан тамырлар қ абыр ғ асыны ң жа ғ дайын ж ә не пародонт тіндері қ анмен қ амтамасыз етілгенін аны қ тау ғ а болады

Полярография Пародонт тіндеріндегі оттегінің концентрациясын анықтауға арналған Зат алмасу процесстердің сипаттамасын береді

Эхоостеометрия С ү йекті ң, тісті ң ты ғ ызды ғ ын ультрадыбыс к ө мегімен аны қ тау Позволяет выявить изменения структуры даже при отсутствии внешних видимых проявлений

Шиллер-Писарев сынамасы Йод - йодты қ ерітіндімен Қ И боялады (гликоген йодтан қ о ң ыр т ү ске боялады) Боялуды ң интенсивтігіне байланысты Қ И қ абыну де ң гейі аны қ талады: 1. Сары т ү с – қ абыну жо қ 2. А қ шыл- қ о ң ыр – аздап қ абын ғ ан 3. Қ о ң ыр - сынама о ң

Олдрич сынамасы – кілегей қ абы қ та ғ ы жасырын ісіктерді аны қ тау ү шін 0,2мл физрастворды еріннің эпителиіне енгізеді Домпықпаның сорылуы қалыпты жағдайда минут Сорылу осыдан жылдам болса тіндердің гидрофильдік деңгеи жоғары Проба служит для обоснования формы лекарственного препарата

Ясиновский сынамасы (определение эмиграции лейкоцитов и количество слущенного эпителия) 10мл физрастворды кезектеп ауыз қ уысын шаю ғ а алады, ә р шаюды ң арасы 5 минут Ал ғ аш қ ы ү ш шайымдысын т ү кіріп, қ ал ғ ан екі шайымды пробирка ғ а жинап, центрифуганы 15 мин. Іске қ осады Пайда бол ғ ан ш ө гіндіні бояп Горяев камерасына орналастырады Микроскопты ң к ө мегімен лейкоциттерді ң ө мірше ң ж ә не ө мірше ң дігі жойыл ғ ан т ү рлерін аны қ тайды В норме лейкоцитов, из них 20% мертвых клеток

Роттер сынамасы ( организм аскорбин қышқылымен қанықтырылған) білекке 0,1 мл Тильманс бояуы шприцпен еңгізіледі Көк түсті дақтың түсі озгергенге дейін уақыт анықталады витамин С дефицитінде бояудың жойылу уақыты 10 минуттан ұзақ

Айнамо сынамасы Қ ызыл иекті ң қ ана ғ ышты ғ ын аны қ тайды С ұ рап белгіленеді (анамнез) 1 балл – Қ И тіс тазала ғ анда қ анайды 2 балл – Қ И ас қ абылда ғ анда қ анайды 3 балл – Қ И ө збетімен қ анайды

Комлексті пародонтальды индекс (1987) 3-4 жасар балада 55,51,65,75,85 тістердің пародонт жағдайын анықтайды 7-14 жасар – 16,11,26,36,46 тістер айналасы зерттеледі 15 жастан аса – 16,11,26, 36,31,46,47 тістердің пародонт жағдайын тексереді Зерттелген тістерге сандық көрсеткіштер қойылады 0 балл-патология жоқ 1 балл- тіс қағы бар 2 балл- ҚИ қанағыш 3 – тіс тасы болғанда 4 –пародонтальды қалта 5- қозғалмалы тіс болғанда

Индексті ң н ә тижесі КПИ= n 0,1-1,0 – пародонт ауруы қаупы бар 1,1-2,0 - аурудың жеңіл дәрежесі 2,1-3,5 – аурудың орта дәрежесі 3,5 жоғары- ауыр дәрежедегі пародонт ауруы

Назарларыңызға рахмет