Орындаған: Қусанова Назым Топ:ЖМ Қабылдаған:Нурмухамбетова А.А. С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

Жоспар Антиген Антигендік детерминанта В-жасушалық эпитоптар Т-жасушалық эпитоп Антиген валенттiлiгi Қорытынды

Антигендер – өздеріне қарсы адаптивті иммундық жауап тудыратын, яғни ағзадан бөгде затты шығаруға бағытталған арнайы серпiлiстерді шақыратын генетикалық бөгде жоғары молекулалық химиялық қосылыстар. Антигендер ретінде макромолекулалардың әрқайсысы, әсiресе нәруыздар мен полиқанттар бола аллоды. Антигендер – өздеріне қарсы адаптивті иммундық жауап тудыратын, яғни ағзадан бөгде затты шығаруға бағытталған арнайы серпiлiстерді шақыратын генетикалық бөгде жоғары молекулалық химиялық қосылыстар. Антигендер ретінде макромолекулалардың әрқайсысы, әсiресе нәруыздар мен полиқанттар бола аллоды.

Адаптивті иммунды жауап антигеннiң макромолекуласының барлығына емс, оның антигендiк детерминанта деп аталатын белгiлi бiр бөлiктеріне қарсылық көрсетедi. Антигендiк детерминанттың қазiргi кездегi атауы – эпитоптар.

Эпитоп– адаптивті иммундық жауап кезiнде түзiлетiн антиденелер мен эффекторлы Т- лимфоциттердiң арнайылығын қамтамасыз ететiн жеке химиялық және құрылымдық сипоты бар антиген молекуласының бiр бөлiгi. Антигендiк детерминантадың саны молекула құрылымы мен оның өлшемiне байланысты болады. Бiр тасымалдаушыда бiрнеше антигендiк детерминанта болуы мүмкiн.

жұмыртқа альбуминiнiң молекуласында 5 5 күл токсиндерінің молекуласында тиреотропин молекуласында

Эпитоптың құрылымы антидененiң белсендi орталығына немсе Т-жасушалық рецепторы на комплементарны. Антиген мен антидененiң әрекеттесуi негiзiнде кеңiстiк құрылымының сәйкестiлiгi жатыр, неғұрлым антиген мен рецептор арасында кеңiстiктiң сәйкестiлiгi көп бокса, соғұрлым олардың әрекеттесу деңгейi жоғары болады. Бұл жағдайда антигендiк эпитоп пен антигенді байланыстырушы рецепторлардың белсендi орталықтарының өлшемдерi өте маңызды, себебі рецепторлардың белсендi орталықтары ойық тәрiздес болады да, ол ойық антигендiк детерминантаымен толтырылады.

Құрылымы бойынша антигендік детерминанта аминқыщқылдық немсе гексоза қалдықтарының үздіксіз тізбектерінен тұрса Т-лимфоциттер танниды сызықтық күрделі, үш өлшемді құрылымдардан тұрса В-лимфоциттер танниды конформациялық

В-лимфоциттермен танылатын және оларға қарсы антиденелер түзiлетiн эпитоптарды – В-жасушалық эпитоптар немсе гап тендер (синонимдер) деп атайды. В-жасушалардың әрбiр клоны белгiлi бiр гаптенге арнайы әсер етедi. Гаптендер - өлшемi үлкен емс химиялық топшалар. Олар табиғи антиген молекулаларының құрамдас бөлiгi болуы немсе экзогендiк те болуы мүмкiн, мысалы, дәрiлiк затрат және олардың метаболиттерi, азық-түлiк, ауыл шаруашылық, тұрмыстық және өнеркәсiптiк өнiмдер. Гаптен нәруыз-тасымалдаушымен байланысқан кезде ғана иммунногендiк қасиетке ие болады.

Гаптен денег терминдi (грек тіл. haptein – байланыстыру) енгiзген антиген құрылымы мен химиялық құрылысын зерттеуге үлкен үлес қосқан Нобель сыйлығының лауреаты (1930 ж.) К. Ландштейнер.

Антиген молекуласының негiзгi бөлiгiн тасымалдаушы деп атайды. Ол антиген молекуласының 97% (гаптеннен басқа бөлігін) құрайды. Антиген тасымалдаушысының құрамында да антиген детерминантаы болуы мүмкін. Олар тасымалдаушы детерминантаы деп аталлоды.

Бұл детерминанта Т-лимфоциттерiн танып, оларға қарсы адаптивті жасушалық иммунитет серпiлiстерi бағытталлоды. Сол себептен оларды тағы Т-жасушалық эпитоп деп те атайды.Тасымалдаушы детерминантаының құрамы мен өлшемдері гап тендердікіне қарағанда күрделіжәне үлкен болады. Нәруыздық анти гендерде тасымалдаушы детерминанта, әдетте, орта шамамен 6-дан 20-ға дейiн аминқышқылдық қалдықтарынан тұратын қысқа пептид тер.

Сонымен, кез-келген антигендi молекуланың бетiнде орналасқан екiфункционалдық бiрлiк: тасымалдаушы және гаптен ретiнде қарастыруға болады. Табиғи антиген молекуласының тасымалдаушылары көбінесе нәруыздар, полиқанттар, сонымен қатар липополиқанттар және нуклеин қышқылдары болып табылады. Жасанды анти гендерде тасымалдаушы ретінде жасанды полипептид тер, полиқанттар, полиэлектролит тер және басқа органикалық полимерлер болады Липидтер мен стероидтар антигендi емс, бiрақ нәруыздармен қосылғанда гаптен болып антидене түзiлiсiн туғызады. Ағзаға бөгде тасымалдаушы детерминантаы жоқ, бiрақ құрамында бөгде гаптенi бар анти гендер болады. Бұл анти гендер ағзаның өз нәруыздарымен қосылып (бөтен гаптен + өз нәруызы),Т-жасушалық жауап емс, тек антидене синтезін шақырады.

Мысалы, пикрил қышқылы гаптен бола аллоды. Ол терi нәруыздарымен қосылып антигендiк қабiлетiне ие болады да, терi аллергиялық серпiлiстерін шақырады. Пенициллиннiң ыдырау өнiмi бензилпенициллин қышқылы қан сарысуының нәруыздарымен байланысып кейбiр жағдайда белсенді антидене түзiлуiн шақырып пенициллинге дәрiлiк аллергия серпiлiсiнің патогенезiн негiздей аллоды.

Гаптен ұғымы антиген валенттiлiгi денег ұғымментығыз байланысты. Антигеннiң валенттiлiгiантиген молекуласының құрамына кiретiн әр-түрлi гап тендердiң санымен анықталлоды. Валенттiлiк осы берiлген анти гендерге әсер ететiн В- лимфоциттер клонының санымен сәйкес келедi. Табиғи анти гендердiң көпшiлiгi поливаленттi, мысалы, бактериалдық жасушаның валенттiлiгi бiрнеше ондықтан ге дейiн бола аллоды

Қорытынды Антигендерді зерттеудiң теориялық және тәжiрибелiк маңызы бар. Көптеген биологиялық белсендi қосылыстар, пептидтi және стероидтық гормондар, циклдық АМФ және ГМФ, төменгi молекулалы, иммуногендiгі жоқ қосылыстар болып табылады. Олардың иммунногендiк нәруыздармен конъюгациясы антигаптендiк антиденелер түзiлісіне алып келеді. Мұндай антиденелердi седан кейін ағзаның биологиялық сұйықтарында талдауға түскен қосылыстардың деңгейiн анықтау тест-жүйелерінде қолданады. Мысалдарының біреуі - әйелдердiң жүктi екенiн зәрдегi хориондық гонадотропиннiң сәйкес антиденелер көмегiмен анықтау.

Назарларыңызға рахмет!