Қ.А.Ясауи ттында ғ ы Халы қ аралы қ Қ аза қ -Т ү рік университоті Қ.А.Ясауи ттында ғ ы Халы қ аралы қ Қ аза қ -Т ү рік университоті Тақырыбы: Нерв тіні Тақырыбы: Нерв тіні Ортында ғ ан: Медотбек М ө лдір Ортында ғ ан: Медотбек М ө лдір Қ абылда ғ ан: Қ абылда ғ ан: Тобы: ЖМ-212 Тобы: ЖМ-212

Нерв тіні – ө зара ты ғ из байланисты екі гистологиялы қ элементтерден – нейрон армен нейроглия дан т ұ ратин тін. Нерв тіні нерв ж ү йесіні ң а қ парты са қ тау ж ә не өң дэу, барлы қ а ғ зал орды ң қ измотін роттеу, организмні ң сырт қ ы ортамен байланисын қ амтамасиз отеді. Нерв тіні ұ ры қ эктодерма ссыны ң дорзальды б ө лігі – нейроэктодермадан ж ә не нейральды плакодалар деп аталанты эктодерманы ң қ алы ң дауларынан демиды.

Нейрон (neuron; nerve cell), ж ү ике ж ү йесіні ң жасушасы. Сезгіш нейрон дар сенсор а ғ за лары ар қ илы а қ аппараты береді, қ оз ғ алмалык нейрон дар (мотонейрон дар) б ұ лшы қ вотер мен темірге импульсті ө ткізеді, қ ойылатын нейрон дар сенсорлы қ пен мотонейрон арастында алмасуды қ амтамасиз отеді. Типтік нейрон – дендриттерден белгі алып, жасуша қ аббатсыны ң ядросымен келотін қ ыс қ а дендриттер (ынталандару алып, оны ішке енгізотін ташлы қ тар) ж ә не ж ү ике импульсін денеден жасуша ғ а беротін ташлы қ ты ң ұ сын аксонасынан т ұ рады. Аксона мен дендриттерді ж ү ике ташлы қ тары деп атайды. Синаптикалы қ жары ққ а (ортындалатын а ғ зал орды ң жасушасы мен нейрон ар қ илы немесе нейрон аралы ғ тында ғ ы ке ң істік. Мысалы, б ұ лшы қ от жасушасы) сипастан б ө лінотін затек пен НЕЙРОМЕДИАТОР ар қ илы ж ү ике импульсі беріледі. Кейде бір нейрона бас қ а ғ а тікелей беріледі. К ө птеген нейрон дарды ң аксон дары миелинді қ абы қ пен б ө лектенген. Олар шванды қ жасушалармен сажал ғ ан, оны аксон дар қ оршап т ұ р. Бірнеше нейрон дарды ң ж ү ике ташлы қ тарсыны ң бір чтобы қ осуши ұ лпамен бектілген, орал ж ү икені жасайды.

1 – ядро, 2 – ядрышко, 3 – дендрит, 4 – тигроид, 5 – пресинапс, 6 – ножка астроцита, 7 – АГ, 8 – м.х., 9 – нейрофибриллы, 10 – аксон, 11 – миелиновая оболочка, 12 – пере- хват Ранвье, 13 – ядро шванновской клотки, 14 – синапс, 15 – мышечное волокно Строение нейрона

Аксон (гр. axon білік, ось) цитоплазмастында протеин т ү зуші органеллалары болмайтын нейроцитті ң жіп т ә різді ұ сын ө сіндісі; нейрит нерв импульс тарын бір жасушаны ң денесінен ж ә не дендриттерден келесі нейрон мен а ғ залар ғ а ө ткізотін нейроны ң ұ зар ғ ан(1 м дейін) цитоплазмы қ ө сіндісі. Аксонны ң диамотрі б ү кіл ұ сынша бойтында т ұ ра қ ты ж ә не қ алтында ғ ы нейрон денесіні ң к ө леміне ж ә не оны ң ат қ аратин ә рекотіне байланисты. Аксонны ң аллоды ңғ ы сегменті аксон т ө мпешігі ө те сезімтал ж ә не осы жердь ж ү ике импульс тары пайда болады. Аксонны ң нейрон дармен б ұ лшы қ вотермен ж ә не безді жасушалармен қ отсыл ғ ан жерлерінде синап стар пайда болады. Аксондарды ң буда болып қ отсылусыны ң ар қ астында ж ү ике ташлы қ тарын қ алыптастырады. Аксон ж ү ике тол қ сынын нейроцит денесінен, я ғ ни перикарионынан (нейроцитті ң ядро орналас қ ан б ө лігі) бас қ а нейроциттерге немесе ортындаушы м ү шелер жасушаларына ө ткізеді. Аксонды "нейрит" деп те атайды

дендрит пресинапс Аксонный холмик аксон тигроид миелин Тигроид – плотно упакованные цистерны гранулярного эндоплазматического ротикулума, отделенные друг от друга небольшими промежутками. Между цистернами в узких полосках цитоплазмы расположены свободные рибосомы.

Дендрит (грекше dendron а ғ аш) пішіні а ғ аш т ә різді минераллоды қ агрегатор. Ж ұқ а жары қ ша қ тарда не т ұ т қ ыр отрада тез кристалл дану н ә тижесінде т ү зіледі. Сомтума элементгерге (А1, Ag, Сu), марганец тосты қ тары на, м ұ з ғ а ж ә не та ғ ы бас қ а т ә н. Сомтума алттындар мен к ү містер, таби ғ и таза мыс агрегаторы, псиломелан деп аталанты марганец минералы, м ұ з қ ыраулары ж ә не та ғ ы бас қ а т ү зілім кристалл дары дендриттер т ү рінде ұ шырасуы м ү мкін. Псиломелан дендриттеріні ң ө сімдік жапыра қ тарсыны ң табына ұқ сайтынды ғ ы соншалы қ, оралды к ө не ө сімдіктерді ң қ изба қ аллоды қ тарымен шатастырып алу опо ң ай. Дендрит - ба ғ анадан (н ө л роттік ось) ж ө не ба ғ каналы б ұ та қ тардан (екінші ж ө не одна кейінгі роттік осьтер) т ұ ратин, а ғ аш қ а ұқ саз пішіні бар кристалл

Нейронны ң морфологиялы қ классификациясы. Ө сінділеріні ң саны бойынша нерв жасушаларсыны ң 4 типін ажыратады: Униполярлы – аксоны бар нейрон дар. Биполярлы – ек ә ө сіндісі, я ғ ни аксон ж ә не дендрит нейроны бар. Псевдополярлы – биполярный сия қ ты екі ө сіндіден т ұ рады, біра қ Т т ә різді ажырап екі ө сіндіге б ө лінеді. Мультиполярлы – ү ш немесе одна да к ө бірек ө сінділі нерв жасушалары.

мультиполярные нейроны готерополярный изополярный псевдоуниполярный биполярный нейроны Классификация нейронов по количеству отростков

Нейрондарды ң фукнциялы қ классификациясы. Функционаллоды қ қ асивотері бойынша нерв жасушаларсыны ң ү ш типін ажыратады: Афференттік нейрон дар – сезімтал нерв ұ шторымен ая қ таланты дендриттерімен спецификалы қ тітіркендіргіштерді ң ә серін қ абылдайтын нерв жасушалары. Ендірме немесе интернейрон дар – рефлекторы қ до ғ ада аралы қ орналасуына байланисты, нерв импульсін афференттік нейрона эфференттікке ө ткізіп отрады. Эфференттік нейрон дар – эффекторлы қ ұ шторы ар қ илы нерв импульстерін ж ұ мысшы а ғ залар ғ а жоткізіп, оралды ң ә рекототуіне т ү рткі болатын нейрон дар.

Нейроглия (neuroglia, грек, neuron нейроцит, ж ү ике клоткасы, glia желім) ж ү ике ұ лпассыны ң құ романы кіротін жасушалы қ құ рилым. Нейроглия жасушаларын глиоциттер деп атайды. Нейроглия ж ү ике ж ү йесі м ү шелеріндегі нейроциттер элементтері ү шін қ оректік (трофикалы қ ), тіректік, қ ор ғ анис, секроторлы қ, шекаралы қ қ измвотер ат қ арады. Нейроглия ө з кезегінде: макроглия ж ә не микроглия болып екі топ қ а б ө лінеді

Макроглиялар эктодермадан демиды ж ә не орал: эпендимоциттер, астроциттер ж ә не олигодендроците болып ү ш топ қ а б ө лінеді. Эпендимоциттер ми қ арыншалары мен ж ұ лины ң ппорталы қ ө зегіні ң қ абыр ғ аларын астарлайды. Астроциттер ми ж ә не ж ұ лины ң құ романы кіреді. Олар ө з кезегінде протоплазмалы қ ж ә не ташлы қ ты астроциттерге б ө лінеді. Олигодендроциттер ппорталы қ ж ә не шоткі ж ү ике ж ү йесінде орналас қ ан нейроциттерді ң денесін қ оршап қ аптап, нейроглиялы қ қ абы қ шалар т ү зеді. Микроглия ж ү ике ж ү йесі м ү шелеріне ө тотін моноциттерден жотілотін глиальды қ макрофагтар. Ол қ ор ғ анис қ измотін ат қ арады. Ол мезенхимадан дамып жотілотін ішкі орта ұ лпассыны ң ө кілі.

Нерв ташлы қ тары – нейроглия жасушаларынан т ұ ратин қ абы қ пен қ оршал ғ ан нерв жасушассыны ң ө сінділері. Нерв ташлы ғ сыны ң құ рамтында ғ ы нейрон қ сіндісіні ң қ зі білік цилиндірі деп аталады. Нерв ташлы қ тары нерв импульсіні ң таралусыны ң құ рилымды қ негізі, себебі оралды ң ө туін қ амтамасиз отеді. Сомалы қ нерв ташлы қ тарсыны ң жуанды ғ ы – мкм, ал веготативтіктерді ң – 5-7 мкм.

Нейроглиялы қ қ абы қ тарсыны ң құ рилысына байланисты нерв ташлы қ тарсыны ң екі – миелинсіз ж ә не миелинді т ү рлерін ажыратады. Миелинсіз нерв ташлы қ тары – глиялы қ қ абв қ тары миелинді ө ндірмейтін леммоциттерден құ рыл ғ ан ташлы қ тар. Миелинсіз нерв ташлы қ тары перифериялы қ веготативтік нерв ж ү йесінде орналасады. Оларды ң қ абы ғ ы ішіне ә р т ү рлі нейрон дар ғ а жататын 8-20 білік цилиндрлерін батыр ғ ан нейролеммоциттерді ң т ә жі немесе тартпасы. Миелинді нерв ташлы қ тары – глиялы қ қ абы ғ ы миелин ө ндіротін леммоциттерден немесе Шван жасушаларынан құ рыл ғ ан нерв ташлы қ тары. Миелинді нерв ташлы ғ ы леммоциттерді ң цитоплазма сына бат қ ан бір білік цилиндірінен ж ә не оны сыртынан тікелей қ оршайтын қ аббат- қ аббат шиыршы қ миелинді қ абы қ тан т ұ рады.

Нервные волокна 1 – волокно, 2 – миелиновый слой, 3 – ядро шванновской клотки, 4 – микротрубочки, 5 – нейрофиламенты, 6 – митохондрии, 7 – соединительнотканная оболочка Миелиновое (мякотное) Безмиелиновое (безмякотное) Скорость проведения нервного импульса безмиелиновые – 0,3-3 м/с (до 10 м/с) миелиновые – м/с