Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті Балалардың жұқпалы аурулары кафедрасы Жедел респираторлы инфекциялар Орындаған: Кенжегалиева Сабина топ Тексерген: Талипбекова Х.Д. Қарағанды 2018

Жоспар 1. Жедел респираторлы вирус ты аурулар 2.Тұмау 3. Риновирус ты инфекциялар 4. Парагрипп 5. Аденовирустар 6.Респираторлы-синцитиальды вирустар

Жедел респираторлы вирус ты аурулар Жедел респираторлы аурулар дегеніміз – тыныс алу жолдарының зақымдауымен жүретін полиэтиологиялық аурулар чтобы. Таралу жолы аэрогендi Берiлу жолдары: ауа тамшы (қоздырғыштың сыртқы орта факторларының әсерiне әлсiз тұрактылығы ) ауа- шаң (қоздырғыштың сыртқы орта факторларына жоғары төзімділігі) Қоздырғыштың орналасуы: ауыз қуысы, жұтқыншақта, тыныс алу жолдары. Қоздырғышың таралуы жөтелу, түшкіру, әңгімелесу кезінде.

ЖРВИ чтобина кіреді: грипп; парагрипп; аденовирус ты инфекция; риновирус ты инфекция; RS- немсе респираторлы-синцитиальді инфекция; реовирус ты инфекция; Микоплазмалық инфекция және т.б.

Тұмау Тұмау немсе грипп (лат. grіppus, фр. grіpper, ағылш. influenza – бас салу, шоп беру) – тыныс жолдарының жұқпалы вирус тық ауруы.

Тұмаудың этиологиясы Тұмау вирусы РНК-антигені бойынша 3 топке бөлінеді- А, В, С. А тұмау вирусының ерекшелігі антигендік беткейлі ақуыздық (гликопротеидтер) құрамының өзгеруі. В тұмау вирусының А тұмау вирусы нан айырмашылығы аз өзгергіштігі, С тұмау вирусы на тұрақты антигендік құрылым тән, ол эпидомия шақырмайды және спорадикалық аурулар себеп болады, әсіресе балаларда.

Тұмаудың эпидомиологиясы Инфекция берілу жолы - аулы-тамшылы. Сирек жағдайда ойыншықтар, іш киімдер, ыдыстар т.б затрат арқылы берілуі мүмкін. Тұмауға төзімділік(қабылдаушылық) жалпыға бірдей. Балаларда алғашқы айларында анасынан алған иммунитет болуына байланысты салыстырмалы түрде аз..

Тұмау клиникасы Жоғары температура мен бірге бас аурыу, жүрек айну, құсу, ұйқы бұзылысы, көз алмасын қолғалтқанда аурысыну болады. Ауыр жағдайда қысқа уақытты тырсу, сандырақтау, галлюцинация, ес бұзылысы, менингиальды симптом дар болуы мүмкін. Объективті қарау кезінде: беттің әлсіз гиперемиясы, склера тамырлары инъекция сына. Анқада таңдай бадамша бездері әлсіз гиперемирленген, жеңіл ісінген, жұтқыншақтың артқы қабырғасы түйіршіктелгені анықталлоды.

ЛАБОРАТОРЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ Науқастан вирус тың бөлінуі (мұрынжұтқыншақтан және көз көньнктивасынан жұғынды) Экспресс-диагностика – иммунофлуоресценция – қарапайым, жил дам, ыңғайлы, люминисцентті микроскопия көмегімен. Серологиялық реакциялар – РТГА, РПГА, РСК.

ДДҰ бағдарламасы бойынша балалардағы тұмауды емдеу Базисті терапия: аурылық дәрежесіне тәуелсіз барлық тұмаумен аурыатындарға тағайындаллоды: Дене температурасы қалыпқа түскенше төсек режимі Дәрумендермен байытылған сүт-өсімдікті диета Ыстық шәй, шырын, минералды су секілді сұйықтықтарды қабылдау Жас шамасына байланысты мөлшермен панадол, парацетамол или антигриппин Қақырықты сұйылтып, сыртқа шығару үшін мукалтин или жалбызтікен қайнатапасы және т.б. Жоғары жөтел рефлексінде – пертусин, тусупрекс, бронхолитин, при сухом кашле, либексин (күшті аурысынатын жөтелде) и др. Ингаляция –2 жастан жоғары балаларға аурудың бастапқы күндерінде түймедағы, шалфей, таңқурай қайнатпалары. Аскорбин қышқылы немсе поливитамин дер Антигистаминді препарата – товенел, супрастин және т.б.

ТҰМАУ ПРОФИЛАКТИКАСЫ – «Ваксигрипп» - тазаланған инактивтелген тұмау вакцинасы 6 айдан 3 жасқа дейін, в/м или в/к – 3 – 14 аралығындағы балаларға интраназальды қабылдау үшін тірі аллантоистық тұмау вакцинасы. – Тірі тұмау вакцинасы интраназальды қабылдау үшін 7 жастан бастап, жеткіншектер мен ересектерге.

Риновирус ты инфекция Риновирус ты инфекция немсе жұқпалы ринит-мұрын және мұрын жұтқыншақтың шырышты қабатының зақымдалуымен жүретін тыныс жолдарының жедел вирус ты ауруы. Риновирус тың 113 серовары белгілі. Олар пикорновирустар чтобина жатады. Риновирустардың көбісі қасиеттері жағынан энтеровирустарға ұқсас құрамында РНК-сы бар.

Клиникасы: Мұрыннан өте көп суллы бөліністер бөлінеді, түшкіреді, аздап бала мазасызданады, кейде субфебрильді дене қызуы болады. Мұрынмен дом алу қиындайды, мұрынның айналасындағы тері қызараған. Жалпы улану белгілері айқын болмайды. Ерте жастағы балалар емшектен бас тартулары мүмкін, ересектеу балалар – бас ауруына шағымданады. Кейде көзі қызарады, жас ағады. Өте тез екінші бактериальді флора қосылады, мұрынынан шырышты-іріңді бөлініс бөлінеді. Асқынулар синусит тер, отиттер, гайморите демиды

ПАРАГРИПП Парагрипп ауа тамшылы жолмен жұғып, жоғарғы тыныс алу жолдарын зақымдайтын, ларингит және шамбалы улан умен білінетін жедел вирус ты инфекция. Парагрипп ел ішіне көп тараған, гриптен кейін екінші орынды аллоды. Этиологиясы. Парагрипп вирустары грипп қоздырғыштарына ұқсас, 4 түрлі вирустары парамиксовирустарға жатады. Вируста шығыршықты РНҚ, полисахарид тер, липидтер және үстінде орналасқан гемаглютин бар. Вирус сыртқы отрада төзімсіз, үй бөлмесінде 4 сағаттан кейін өледі. Дезинфекция да, ультракүлгін әсерімен тез жойылады. Төменгі температура да ұзақ уақыт сақталлоды.

Эпидомиологиясы. Қоздырғыштарының көзі ауру адам. Науқас бір опта бойы (әсіресе 2-3 күндері) вирус ты сыртқы ортаға таратады. Кісіге науқаспен жанасуда жұғады. Парагрипп инфекциясы жил бойы кездесіп, күз, қыс айларында көбейеді. Патогенезі. Вирус ауамен жоғарғы тыныс алу жолдарына түсіп, көмей маңындағы цилиндрлік эпителийлерді зақымдап, шырышты қабықтарды ісіндіріп, көмейді тарылтады. Иммунитет тұрақты емс.

Клиникасы. Жасырын кезең 1-7 күн арасында. Ауру біртіндеп басталлоды. Аурудың бірінші күнінен бастап тамағы жыбырлап, дауыс қарлығып, күшті ит үргендей жөтел, мұрын бітеді одна кейін ринорея пайда болады. Үлкендерде дене қызуы, қалыпты немсе қысқа уақыт көтерілуі мүмкін. Жалпы улану шамбалы, әлсіздік, дене аурысынуы, бас аурыуы мүмкін. Ауыз жұтқыншақ шырышты қабығы қызарады. Балаларда, әсіресе жас балаларда ларингит ауры жүреді, екі оптаға дейін созылады. Ауру қалдықсыз бітеді. Шеткі қанда өзгеріс болмайды. Аурудан кейін дамыған иммунитет тұрақты емс. Әртүрлі асқынулар (пневмония,круп) балаларда болуы мүмкін.

Көмейдің тарылуы 4 дәрежелі болады: 1- компенсирленген стеноз, дөрекі үрген тәрізді жөтел, дауыстың қарлығуы. Шулы тыныс, тыныс жетіспеушілік тек қана физикалық немсе эмоционалдық жүктеме кезінде байқаллоды. 2- субкомпенсирленген стеноз жоғарыда айтылған симптом дар тыныштық кезінде де кездеседі, бала мазасызданады, сол кезде ауыз маңы көгереді, тахикардия болады. 3- декомпенсирленген стеноз, тынысы әрдайым шуры, ұзақтан естіледі, тыныс алуы ұзарады, қиындайды, куеде клеткасының кіріңкі жерлері кіріп, тартылып тұрады. Тныс жетіспеушілік айқын, бала мазасыз, жүрек қантамыр жетіспеушілік белгілері пайда болады. Бала терлегіш. 4- асфиксия, бала әлсіз, қозғалмайды, тыныс беткейлі, жиі аритмия, шуры емс, куеде клеткасының кіріңкі жерлерінің тартылуы жойылады, бірақ осы белгілердің бәрі баланың жағдайы аздап жақсарады деп ойлап қалуға мүмкіндік береді, тотальды цианоз, бұлшықеттердің гипотониясы байқаллоды.

Диагнозы. Клиникасы басқа жедел респираторлы аурулармен салыстырылады. Мұрынның қабығынан алынған жағындыдан вирус тың антигенін анықтайды. Вирусологиялық және серологиялық диагностика жүргізуге болады. Ажыратпа диагнозы гриппен жүргізеді. Грипп жедел температура, улан умен басталлоды. Гриптің негізгі белгісі трахеит, парагриппе ларингит. Емделуі. Жеңіл және орта аурылықты түрлерінде науқастар үйде емделеді. Оларға симптомдық емдер тағайындайды (аяғын жилы сумин ванна, қыша қағаз қояды). Ауруы ауры науқастар ауруханада емделеді. Антибиотиктер бактериальды флора мен дамыған асқынуларында ғана тағайындаллоды. Арнайы профилактикасы жоқ.

Аденовирус ты инфекция Аденовирус ты инфекция-аденовирус тың көптеген серотроптарымен шақырылатын, көбінесе аэрогенды жолымен жұғатын, организмде эпителиальды және лимфоидты клеткаларында қалыптасып, клиникасында тыныс алу жолдарының, көздің, ағзалардың қабаттарымен лимфоидты ағзалардың қабынуымен өтетін антропонозды жедел инфекция. Этиологиясы Құрамында ДНК-3 тұрақты антигені (А,В,С) бар Adeuoviridae тұқымдасының вирусы. Аденовирустардың 90 серовары белгілі, оның ішінде 32-сы адамға патогенды. Аденовирустардың ерекшелігі- лимфотроптылық. Сыртқы отрада төзімді.

Эпидомиологиясы Таралымы өте кең, көбінесе бірен саран оқиғалар немсе эпидомиялық өршу түрінде тарайды. Аурудың көздері: ауру адам, қоздырғышты ауамен 25 күн, нәжіспен 2 айға дейін шығарады вирус тасымалдаушылар: қысқа мерзімді реконвалесценция кезеңінде транзиторлы (иммунды адамдарда) ұзақ (бірнеше айға дейін) сау адамдардың миндалиналарында Тарау жолдары. ауа тамшылы (негізгі) алиментарлы тұрмыстық қатынас арқылы (қосымша маңызды) Ауыратындар көбінесе балалар. Жалпы ЖРВИ құрамында аденовирус ты инфекция балалар арасында 2-24%, ересектер арасында 2-6% кезінде кездеседі. Мерзімі күз-қыс айлары. Иммунитет: аурудан кейін типті спецификалық иммунитет қалыптасады.

Патогенезі Аденовирустар тыныс алу, ас-қорыту жолдарының, көздің шырыш қабаттарына түсіп, олардың эпителиальды клеткаларының ішінде көбейеді. Шырыш қабаттарда эксудациемен фибрин түсуімен, некроздануымен өтетін жергілікті қабыну процессі қалыптасады. Аденовирус ты инфекция да патологиялық процесс типті түрде жұтқыншақта (фарингит). Қабыну процессі жоғарыдан төменге қарай түсіп интерсициальды инфекцияланған шырыш төмен асқазанға, ішекке түсіп асқорыту жолын зақымдануы себебі болады. Шырыш қабаттарынан вирус қан тамары арқылы қанға өтіп- вирусемияны тудырады. Вирус қанмен организмдегі моноциторлы макрофагальды жүйесі клеткаларынан қалыптасқан ағзаларға тарайды (лимфа түйіндері, бауры, көкбауры т.б.). Вирусемия мен қатар токсинемия айқын өтіп- интоксикация себебі болады.

Клиникасы Клиникалық көріністері әр түрлі болады. Клиникалық түрлеріне қарай келесі түрлерін ажыратады: жедел респираторлы ауру (ринофарингит) жедел фарингит фарингоконьюктивиальды қызба жедел коньюктивит нератоконьюктивит рифаренготонзилит Инкубациялық мерзімі 4-14 күн, орташа 5-7 күн. Клиникасында 2 синдром бөлуге болады: интоксикация синдромы патологиялық процесс орналасуына байланысты синдром Сырқат жедел интоксикация және катаральды көріністерден басталлоды. Интоксикация синдромы аденовирус ты инфекция да көбінесе шамбалы түрде өтеді. дене қызуы жоғарлайды, максимальді көрсеткіші 2-3 күн бойы ұзақтығы 1-12 күнге дейін адинамие енжарлық бас ауру бұлшық еттерінде аурысыну Катаральды синдром жоғары аталған клиникалық түрлерне сәйкес фарингит, тонзиллит, ринит белгілерімен өтеді. Аурулардың көбінде коньюктивит белгілері болады. Ас қорыту жолы жағынан: жүрек айну құсу эпигастральды аймақтағы аурысыну диарея болуына тиісті Лимфаденопатия-аденовирус ты инфекциясын көрнекті белгісі (көбінесе мойын, жақ асты лимфа түйіндері) Ауруларда жиі бауры мен көкбаурыдың ұлғайғанын анықталлоды. Кейбіреуінде денеге бөртпе шығуы тиіс: розеолезды дақты дақты-папулезды петехиальды Аденовирус ты инфекцияның клиникалық түрлерінің ерекшеліктері:

Диагностикасы көрнекті клиникалық белгілер (коньюктивит, ринофаринготонзиллит, лимфоаденопатия, гепатоспленомегалия) лабораторлы тексерулер: иммунофлюоресцентті әдіс (зақымдалған клеткалар ішінде антигенді анықтау) серологиялық әдіс (жұпты сары су әдісін қолданып) иммуноферментті әдіс (ИФӘ) вирус ты нәжістен анықтау Дифференциальды диагноз Аденовирус ты инфекцияның клиникалық түрлеріне байланысты өткізіледі. Респираторлы түрінде – гриппен ж.б. ЖРВИ Фарингоконьюктивальды қызбада – ангиналармен, дифтериямен. Қабықшаланған коньюктивитте –көз дифтериясымен. Емі Асқынбаған ағында аденовирус ты инфекцияны – амбулаторлы жағдайда емдейді. Көбінесе клиникалық көріністеріне қарай симптоматикалық және патогенетикалық ем жүргізеді. Болжамы сауығу.

Респираторлық – синтициалдық инфекция Респираторлық – синтициалдық инфекция (РС-инфекция) – ауа-тамшы арқылы жұғатын, клиникасында шамбалы интоксикациямен және тыныс алу жолдарының зақымдалуымен өтетін, көбінесе бронхиолитпен, пневмониямен өтетін жедел вирус ты антропонозды инфекция. Этиологиясы: Қоздырғышы Paramyxovirus тұқымдасына, Pneumovirus түріне жататын, құрамында РНК-сы бар вирус. 2-антигеннен қалыптасады, клеткаларға ерекше цитопатогенді әсерімен сипатталлоды. Сыртқы отрада төзімсіз. Эпидомиологиясы: РС-инфекция бірен-саран оқиғалар және эпидомиялық өршу ретінде тарайды. ЖРВИ-лар ішінде РС-инфекцияның үлес салмағы 8-10%. Инфекция көздері: - ауру адам (вирус ты күн бойыбөледі) - вирустасымалдаушылар (мүмкін). Таралу жолдары: ауа-тамшы. Маусымдылығы: қыс-көктем айлары. Қабылдаушылығы: көбінесе балалар арасында жоғары. Иммунитеті: Тұрақсыз, реинфекцияның даму мүмкіншілігі бар. Патогенезі: Вирус тыныс алу жолдарына түсіп, шырышты қабаттардың эпителиальді клеткаларына еніп көбейеді. Қабыну процессін тудырып, жедел түрде тыныс алу жолдарының төменгі бөліктеріне түсіп, ұсақ бронхтар мен бронхиолаларға тарайды. РС-вирус эпителиальды клеткаларының гиперплазиясын тудырып, гиперсекрецияның себебі болды. Нәтижесінде ұсақ бронхтар мен бронхиолалар қуыстары тарылып, кейде қою созылмалы кілегеймен, сыпырылған эпителиймен және лейкоциттермен бітеліп қаллоды. Бронхтардың дреннажды функциясы бұзылады, стаздар, ұсақ ателектаздар қалыптасады, альвеолалар арасындағы қоршаулар ісіп қалыңдайды да, нәтижесінде оттегі алмасу процесстері бұзылып, оттегі жетіспеушілігі демиды. Жиі эмфиземалық өзгерістер қалыптасып, домікпе және тахикардияны тудырады. РС-инфекцияның болжамы тыныс алу жетіспеушілігінің деңгейімен және екіншілік инфекция қосылуымен анықталлоды. Патологиялық анатомиясы: РС-инфекция да айқын патоморфологиялық өзгерістер ұсақ бронхтар, бронхиолалар мен альвеолаларда табылады. Вирустың эпителиальды клеткаларға әсер етуінен пролиферация, некроз, перибронхиальды лимфоцитарлы инфильтрация; симпатобласттармен псевдогигантты клеткалар қалыптасу өзгерістері анықталлоды.

Клиникасы: Инкубациялық мерзім: 2-7 күн аралығында. Тыныс алу жолдарының зақымдалған бөлігіне байланысты РС-инфекция келесі клиникалық түрлерінде өтеді: - назофарингит - бронхит - бронхиолит - пневмония Ересек адамдар мен жасөспірімдер арасында сырқат көбінесе жеңіл респираторлы ауру түрінде өтеді. Бұл кезде интоксикация белгілері (қызба, бас ауру, әлсіздік) және катаральды синдром (назофарингит) айқын өтеді. Кішкентай балаларда қабыну процессі басынан тыныс алу жолдарының төменгі бөліктеріне түсіп, жедел тыныс алу жетіспеушілігімен өтеді. Сырқаттың 2-7 күндерінде обструктивті синдром пайда болады да, 3-7 күн бойы сақталлоды. Бауры мен көкбауры ұлғаюы мүмкін. Сырқаттың 5-ші күніне дейін пайда болған пневмония РС-вирус ты этиологиялы, 5-ші күнінен кейін – бактериальды асқыну деп есептеледі. Қалыптасқан пневмонияның мүмкін болатын түрлері: - интерстициальды - ошақты - сегментті (көбінесе өкпенің төменгі бөліктерінде) Асқынулары: Бактериальды флора қосылу себебінен туатын пневмония, отит, синусит т.б. болуы мүмкін. Диагностикасы: Егер де вирус ты инфекцияның бірінші күндерінен бронхиолит немсе пневмония қалыптасса, бұл көбінесе РС-инфекция деп ойлауға болады. Лабораторлы зерттеу: - вирусологиялық - иммунофлюоресцентті - серологиялық (жұпты сарысу әдісі арқылы) - ИФА Салыстырмалы диагностикасы: тұмаумен және басқа ЖРВИ-мен жүргізіледі. Емдеу: Жеңіл ағымда науқастар үйлерінде клиникалық белгілеріне сәйкес емделеді. Ауыр ағымда және асқынулар қосылған жағдайда ауруханаға жатқызылады. Болжамы: кішкентай балалар ортасында өлім көрсеткіші 0,5%. Профилактиткасы: спецификалық профилактика жоқ.

Пайдаланылған әдебиеттер 1.Ғ.Ғ. Құттықожанов Балаллодың жұқпалы аурулары 2.А.Қ. Дүйсенова Жұқпалы аурулар Покровский В.И. и др. Инфекционные болезни и эпидомиология. М.: ГЭОТАР- МЕД, с. 5. Шувалова Е. П. Инфекционные болезни. Ростов-Н/Д.: Феникс, с.