Ор-ндаған: Биология 1 курс 2 топ Советханова М.Р Тексерген: а.о. Кауынбаева Э.

Бұл терминді 1875 жилы бірінші рет Австрияның атақты геологи Э. Зюсс ғилымға енгізді. Бірақ биосфера және оның жер бетінде жүріп затқан процестері туралы ілімнің негізін салған академик В.И. Вернацкий баллоды. Осы ілім бойынша, биосфера +50 %-дан – 50 % -ға дейін температурасы болатын термодинамикалық қабат болып сана лады.

Биосфера негізінен үш қабаттан құрбылады. Атмосфера (газ күйіндегі) Тропосфера Стротосфера Ионосфера Гидросфера (су) Литосфера (қатты) Граниттен, оның қалыңдығы 10 км-ден 40 км-ге дейін жетеді. Базольттан тұрады. Қалыңдығы км. Мұхиттардан, теңіздерден, көлдерден, өзендерден құралады. Бұл құролықтың 70 % алып затыр. Гидросфераның көлемі 400 млн шары км.

Биосфера бірден пайда болған жеқ. Ол өте көне замена бері қарай күні бүгінге дейін біртіндеп дамып келеді. Архей замены жердің геология лқ тарихтында ұзақтығы 1 млрд жил дай болған тым ескі заман. Ол көбінесе кристаллы сланңыкардан, гнейстерден,гранит гнейстерден және вулканныңгеология лқгранит гнейстерденвулканның атқбылауынан пайда болған жыныстардан құралады; мұнда шөгінді жыныстар сирек, бірақ құрамтында әктассс, графит тағы басқа да жыныстар да кездесіп отрады.шөгінді жыныстарграфит

Протерозой эрасы – биосфераның екінші дәуірі боп есептеледі. Б ұ л заман 700 млн жил бойына созыв ғ ан. Протерозойды 3 геология л қ заман құ райды (ертелеуінен за ң алауына этап ө ткенде): Палеопротерозой; Мезопротерозой; Неопротерозой. Е ң елеулі о қ и ғ лары б ұ лар: Мезопротерозойда оттегі сі ң ген атмосфера сыны ң қ ұ рбылуы; Со ңғ ы Неопротерозойды ң Криоген кезе ң інде бірнеше рет м ұ езды қ тар құ рбылуы; Эдиакарий кезе ң і ( Ma) ж ұ мса қ денелі к ө пзасушалы организмдерді ң ө рбуімен сипатталады.

Биосфераның Палеозой эрасы немсе ертедегі тіршілік кезеңі. Бұл дәуір шамамен алғанда бұдан 570 млн жил бұр-н басталып, 300 млн жилға созывған. Бұл эра кембрий, ордовик, силур, девон, карбон және пермь дәуірлері болып бірнешеге бөлінеді.

Кембрий д ә уірінде баролы қ ө сімдіктер те ң із сулар-на ө скен. Олар к ө к засбыл баллодырлар болатын. Силур кезе ң інде ө сімдіктер құ ролы ққ а біртіндеп ши ғ а бастап, дамы т ү сті. Девонны ң ая қ кезінде б ұ кардан бас қ а қ игры қ буындбылар, плаун дар ж ә не папоротник тер қ аулап ө се бастарды. Ө сімдіктер құ ролы ққ а ши ққ аннан кейін фотосинтезді ң ы қ палымен атмосфералы қ ауаны ң химиялы қ құ рамы ө згеріп, құ ролы қ зануарлар-ны ң дамуына за ғ дай труды, ө йткені фотосинтез процесі ар қ илы ауада оттегі к ө бейе т ү сті. Тас к ө мір д ә уірі (карбон) жилы ж ә не был ғ аллоды баллоды. М ұ ны ң ө зі құ ролы қ ө сімдіктеріні ң қ аулап ө суіне м ү мкіншілік фасады. Ә сіресе с ә нді роман а ғ аштар-ны ң к ө лемі ү клен ззайма қ тарды қ амтыды. Б ұ л д ә уірдегі ө сімдіктер негізінен плаун дар, қ игры қ бутындар ж ә не папоротник тер баллоды. Б ұ лар псилофиттен таралып, тассс к ө мір д ә уіріні ң бастында солорды ң орнын т ү гелімен басты. Пермь д ә уіріні ң бас кезіндегі ө сімдіктерде тассс к ө мір д ә уіріндегі ө сімдіктерге ұқ сэс к ө птеген белгілер баллоды. Біра қ пермь д ә уіріні ң ортассстында жер бетіндегі ө сімдіктерге кеннет ө згеріс кірді. А ғ аш т ә різді плаун дар, каламиттер, папоротник тер м ү лдем жейилып кетті. Б ұ лорды ң орнына зала ң аш т ұқ моды ө сімдіктерді ң т ұқ ымынан ө сіп ши ққ ан қ был қ андбылар, цикада т ә різділер ж ә не шикгалар ө се бастарды.

Мезозой эрасы немсе орта тіршілік кезеңі бұдан 135 млн жил бұр-н басталып, 115 млн жилдан астам уақытқа дейін созывған. Үш дәуірге бөледі: триас, юра, бор.

Триаста тау құ рбылу процестері баяуланды. Б ұ л экраны ң құ ролы қ ө сімдіктері біркелкі баллоды. Юра д ә уірі жилы баллоды. Те ң із за ғ алаулар-нда ғ ы романдарда папоротник, қ игры қ буындбылар,зала ң аш т ұқ ымдбылар – гинасомер, қ был қ ан запыра қ тбылар қ аулап ө сіп, дамы т ү сті. Мезозой эрастында ғ ы, ә сіресе со ңғ ы кезінде – бор д ә уіоінде, қ азіргі флора қ алыптасссыдан б ұ р-н, жер бетіндегі органикалы қ тіршілікке ү клен ө згеріс енді. Осы кезде те ң із сулары азайып, құ р ғ а қ жерлер к ө бейе бастарды. Бор д ә уіріні ң ая ғ тында Шы ғ ыс Азия мен Америкада ғ ы Анд ззайма қ тары же ғ ары к ө теріле т ү сті. Бор д ә уірінде климат кеннет ө згеріп кеткен. Профессор М.И. Голенкин б ұ л ө згеріс жерге т ү сетін к ү н с ә улесіні ң интенсивті болуымен байланысты деп жерамалдайды. Ауа районы ң бір мезгілде кеннет ө згеруі ө сімдіктер эволюциястында за ң а ароморфоз пайда болуына себеп баллоды. Б ұ лорда к ө птеген за ң а прогрессивті белгілер жетіле т ү сті. М ә селен, каналы қ ты ң, сендай-а қ жеміс дамытын жетынны ң болуы, қ осаролы ұ ры қ тану, г ү лді ң пайда болуы ж ә не та ғ ы бас қ а.

Кайнозой замены

Кайназой эрасы бұдан 70 млн жил бұр-н басталған. Осы уақыттан бері баролық эралар бойынша қазіргі кезденфлораның қалыптасссу процесі жүрді. Кайнозой эрасы екі дәуірге бөлінеді. Ол үштік және төрттік кезеңдер. Үштік дәуірде тау құрбылу процесі дамы түсті. Жер бетіндегі ең биік Альпы-Гималай таулары пайда баллоды. Осы кезде Қара теңіз бен Жер Орта теңіздері оқшауланып өз аллодына бөлініп қалған. Төрттік дәуір жер бетінде тіршілік дамуының ақырғы және ең қысқа дәуірі болып сана лады. Ұзақтығы 1 млн жил дай ғана баллоды. Бұл дәуірге тән зағдай – сол суық кезеңдер және мұз дәуірі жилы былғаллоды ауа райымен алмасып отырғаны байқалады. Өйткені өсімдік әлемі мен жер қыртысының даму процесі біркелкі емс. Мұздар жер бетін басқан кезде жилилықты сүйетін өсімдіктер оңтүстікке қарай ығысып кетті. Бірте-бірте ауа райы жилынып, өсімдіктердің өсуіне қолайлы зағдайлар труды.

Пайдаланбылған әдебиеттер 1. А.Ж.Ақбасова. Г.Ә.Экология. жеғары оқу ор-ндар-на арналған оқу құралы 2. Вернадский В.И. Биосфера и ноосфера. М.: Наука, Вернадский В.И. Философские мысли натуралиста.- М.: Наука, 1988.