Семей Мемлекеттік Медицина Университеті М.Ғ.Д Профессор С.О.Тапбергенов атссындағы биохимия және химиялық пәндер кафедрасы Пән:Биологиялық химия Орссындаған: Рахимжанова.М.Ж Сыдыкова.Г.С Сыдыкова.Г.С 301 -топ фармация Тексерген:Муртазина.Д.Д Семей 2017 – 2018 жил Дәнекер тіні және оның туссындыларссының биохимиясы СӨЖ

Жоспар: Кіріспе Негізгі бөлім Дәнекер тіні Дәнекер тінінің қызметі Дәнекер тінінің және терінің склеропротеиндері Қорытссынды Пайданылған әдебиеттер

Кіріспе Тін дегеніміз бір-бірімен физикалық қосылған клеткалар мен олармен байланысқан клетка аралық затон тұратссын топтар, олар белгілі бір қызметтерді орссындауға маманданған. Ағзаның әр түрлі тіндерінің мамандануы интеграцияланған және реттелген, сол себепті ағзаның өмір сүру қабілетінің сақталуы қамтамасыз етіліп отрады. Әр түрлі тіндер көбінесе мүшелер деп аталатссын ірі функционалдық бірлікке бірігеді.Жануар тексте ағзасссында тіндердің 4 түрі бар: эпителиалды, дәнекер, бұлшықет, жүйке.

Дәнекер тіні- бұл күрделі структуралық және көп функционалдық жүйе,олжануарлар ағзасссында ең көп таралған тін,дене салғссының 50%-ссын құрайды. Жануар тексте ағзада ең көп таралған тін,оларда клетка аралық зат және ерекше фибриллярлы талшықтармен қатар фибробласта және олардың түрлері, ретикуциттер, мезенхималды және жуан клеткалар бар. Ол мүшелер мен тіндерді бір-бірімен байланыстырады,олардың құрамдас бөлігі бола отырып, мүшелер мен тіндердің сыртқы пішінін анықтайды. Баска тіндерден дәнекер тінінің ерекшелігі - клеткалар арасссында үлкен аралықтардың және соған сәйкес клетка аралық заттың көп мөлшерде болуы.

Қызметі Тіректік – ол клеткалар мен тіндерді байланыстрып, ағза каркасссын құрайды; Трофикалық – ағзаның ішкі ортасссын қалыптастыра отыра, дәнекер тіні тіндердің трофикасссын және метаболиттер элюминациясссын қамтамасыз етеді; Қорғаныс – токсиндер мен бактериялық ферменттерді инактивтейді, механикалық және иммунологиялық қорғанысты қамтамасыз етеді; Қор жинақтаушы – дәнекер тіні липидтерді, минералды тұздарды, суды, меланинді, биологиялық затратды (жуан клеткалардагепарин, гистамин) және т.б жинақтайды. Құрылым түзуші – бұл қызметі коллаген мен глюкозамингликандардың клеткалардың өсуі мен дамуссына реттеуші әсер етуіне байланысты; Репаративті – бұл қызмет дәнекер тінінің жоғары регенерациялық мүмкіндігіне және әр түрлі факторлар тудырған тін дефектісін жоюға қатысуымен байланысты;

Дәнекер тінің түрлері Борпылдақ қалыптаспаған дәнекер тіні Тығыз қалыптасқан дәнекер тіні Арнайы түрлері

Борпылдақ қалыптаспаған дәнекер тіндеріне паренхиматоздық мүшелер арасссындағы қабаттар,тері асты май қабаты жатады. Тығыз қалыптасқан дәнекер тініне терінің дермалық қабаты,сіңір,байламдар,тығыз фасциялар,апоневроз дар,буссындардың фиброздық қапшығы,жүрек қақпақшалары қан тамырлары жатады. Арнайы түрлері Оларға синовиалды және сероздық қабықтар мүшелердің қабырғасссының кілегей асты қабаты,тіс тіндері,көздің қасаң қабаты,склерасы,шссынытәрізді дене,қан тамырлары мен эпителийдің базальдық мембраны,мидың нейроглия жүйесі жатады

Дәнекер тінің құрамы Дәнекер тіні жасушалардан және жасушааралық затон(матрикс)тұрады Матрикстін фибриллярлық құрылымы және негізгі зеты бар Фибриллярлық құрылымыға коллагенді,эластинді және ретикулярлы талшықтар жатады Негізгі зеты –мактрикстің аморфты компоненті.

Дәнекер тінің жасушалары Дәнекер тінің жасушалары 3 түрге бөлінеді: Фибриобластар Макрофагтар Семіз жасушалар Фибриллярлық құрылымдарға 3 түрлі талшықтар түрінде болады: Коллагенді,эластинді, ретикулярлыталшықтар.Химиялық табиғаты бойссынша бұл талшықтар коллаген және эластин типтес склеропротеиндерден құралған. Коллаген талшықтары коллаген белогссынан тұрады,ол жалпы белок мөлшерінің 30%-ссын жән дене салмағссының,50%-ы-сүйекте,10%-ы-ішкі мүшелердіңстромасссында кездеседі. Коллаген талшықтарссының түзілуіне арнайы белок-фибронектин қатысады,ол фибробластадың беткейінде орналасқан жабысқақ белок

Эластинді және Ретикулярлы талшықтар Эластинді талшықтар эластин белогссынан тұрады Ретикулярлы талшықтар коллагеннің 3-ші түрінен тұрады,оның құрамссында өте көп мөлшерде оксипролин кездеседі және цистеин болады Дәнекер тінің негізгі зеты Дәнекер тінің негізгі зеты-коллоид болып табылады.Қалыпты жағдайда негізгі зеты-жартылай сұйық гель.Тіндік сұйықтықтан және құрылымдық тіндік биоколлоидтардан-белоктардан(протеогликандар және нағыз гликопротеидтер)тұрады

Дәнекер тінінің және терінің склеропротеиндері Дәнекер тінінің склеропротеиндері- коллаген, эластин және кератин дер. Маңызды склеропротеин – коллаген болып табылады, ол тері протеиндерінің,шандырдың, фасцияның, шеміршектің және сүйектің маңызды бөлігі. Эластин- эластикалық талшықтардың басты протеині болып табылады. О лкөп мөлшерде шандырда, артерия қабаттарссында кездеседі. Кератиндер эпидермис мен оның туссындыларссын (шахты, тырнақты) құрауға қатысатссын протеин болып табылады. Кератиндердің химиялық тұрақтылығы жоғары болады.

ТЫҒЫЗ ҚАЛЫПТАСҚАН ДӘНЕКЕР ТІНІ 1. Коллаген талшықтары 2. Фиброциттер

Коллаген- жануарлар әлемінде ең көп таралған протеин. Ағзаның барлық протеиндерінің 30%, дене салмағссының 6 % оның үлесіне каледі. Коллаген (грек. kolla – желім және ген) – склеропротеидтер тобссына жататссын фибриллалы белок, жануарлардың дәнекер ұлпасссының коллаген талшықтарссының бір бөлігі. Коллагеннің молекуласы (ұзссындығы 0,3 мкм, қалыңд. 0,015 мкм ) спираль тәрізді үш полипептидтік тізбектен тұрады. Толық жетілген талшықтардың Коллагені су мен органикалық еріткіштерде ерімейді, оны ерітуге 10%-ке дейінгі сілті ерітіндісі қолданылады. Толық жетілмеген талшықтардың Коллагенін (проколлаген немсе тропоколлаген) әлсіз қышқылда ерітуге болады. Коллаген типті ақуыздар сүтқоректілердің терісінен (ретикулин), көздің шссыны тәрізді денесінен (витрозин), сүйекті және шеміршекті балықтардың, маржандардың, губкалардың тінінен (спонгин, горшенин, антипатия) алссынған. Өсімдіктерде Коллаген кездеспейді. Илік затрат Коллагеннің химиялық және физикалық, сендай-ақ, бактериялық әсерлерге беріктігін арттырады, тері илеу осы қасиетке негізделген.

Коллагеноз – дәнекер тіннің құрылымссының өзгеруімен, коллагеннің синтезі және басқа да алмазу процесінің бұзылуымен байланысты болатссын аурулар чтобы (қызыл волчанка, ревматизм, склеродермия, дерматомиозит, т.б.). коллагеноз

Ревматизм – стрептококк ты инфекциялар туғыза тссын дәнекер тіннің иммундық қасиетінің төмендеуінен туатссын ауру. Жараның жазылуссында денкер тіннің мәні: - фибробластада жасуша аралық заттың компонент терінің әcipece коллаген ның синтезі күшееді. Нәти жесінде, дәнекер тіннің бip түрі – тыртық панда болады. Жараны, терінің дефектілерін, трофикалык язваны емдеу үшін пленка, тор, губка, паста панда канады. Олардың құра мссында - еритін коллаген бар. Аталған препараттардың антигендік белсенділігі төмен және олар Токсикалық емс.

Нетижесінде ол фибриноген аустырылады.Сол себебтен қанда бос жене байланысқан оксипролиннің мөлшері жоғарлап, ол зәрмен шығады (оксипролинурия). Минералокортикоидтер – дәнекер тін нің негізгі затссының биосинтезін ссинта ландырады Тироксин – коллагенді фибриллалар мен негізгі заттың түзілуін тежейді Эстрогендер – гликозамингликандар синтезін жоғарлатады - Глюкокортикоидтар – жаранссыны және коллагенозды емдеу үшін пандаканады

Дәнекер тінінде протеогликандардың негізгі компоненттерінің синтезі- урон қышқылдары мен аминқанттар түзіледі.Бұл затрат глюкоза дан 2 жол арқылы түзіледі.1-ші жолы-глюкозафосфаттан УТФ-ң қатысуымен урон қышқылы түзіледі.2-ші жолы – фруктозо-6-фосфаттан глутамин мен УТФ- ң қатысуы арқылы аминоқанттар түзіледі. Көмірсулар,амин қышқылдары энергия көзі болып табылады.Гликогеннің ыдырауы амилолитикалық жолмен жүзеге осады Дәнекер тінінде арнайы реакциялар жүреді оларға гликозилдену,гидроксилдену,сульфата және т.б.жатады Дәнекер тінінде протеогликандардың негізгі компоненттерінің синтезі- урон қышқылдары мен аминқанттар түзіледі

Дәнекер тінің жасқа байланысты ерекшеліктері Балалардың дәнекер тінінде матриксе қарағанда жасушалар көп болады,сондықтан оларда қайта қалпссына колу қабілеті жоғары болады.Жас ұлғая кале дәнекер тінің барлық тіндеріне тән жалпы өзгерістерге су мөлшерінің азаюы жіне негізгі зат арасссындағы арақатссынастың өзгеруі жатады Дәнекер тінінің патохимиясы Дәнекер тінінің жүйелі зықымдануссының бірі- келоид болып табылады-дәнекер тінінң қөп мөлшерде ісіп кетуі,сол жердь ісік болып көрінеді.

гҚорытссынды: Қорыта кале, дәнекер тіні мезенхимадан дамыған, құрамссында көптеген жасуша аралық зетымен (талшықты құрылымдары мен аморфты зат) жасушалардың дифферон дар қатарссынан тұратссын ішкі ортаның гоместазссын сақтауға қатысатссын және басқа тіндерге қарағанда аэроботы тотығу процесін аз пандаланатссын, механизімнің туссындылары. Адам денесі массасссының 50 пайзссынан астаны дәнекер тіндерінен тұрады. Дәнекер тіндері мүшелерінің стромасссын, тіндер арасссындағы қабыршақ – перделерін, тері дермасы мен қаңқаны түзеді. Дәнекер тінінің функционалды мінездемсі оның құрылымдағы күрделілігімен сипатталады.

6 Пайдаланылған әдебиеттер: 1. С.О.Тапбергенов Медициналық және клиникалық биохимия 2.А.Я. Николаева «Биохимия»,1989 ж 3.«Биологиялық химия», 2005 ж 4. 1.З.Сейітов Биологиялық химия, Алматы 1992 жил 5. Интернет материалдары