С Ө Ж та қ рыбы: Жала қ ы ж ә не оны ң т ү рлері Орында ғ ан: Жасболат А. Тексерген: Жапаков С. С Ө Ж та қ рыбы: Жала қ ы ж ә не оны ң т ү рлері Орында ғ ан: Жасболат А. Тексерген: Жапаков С.

Жалақы еңбектің күрделілігіне, санны мен запасына сәйкес төленетін сыйлық (табыс). Еңбекақы қаржбыландыру көзіне қарамастан, ақшалай немеце затей түрде еңбекке төленетін ақбылардың барлық түрі, сендай-ақ, әр алуан сынақбылар, қосымша төлемдер, үстеме ақбылар мен әлечуметтік жеңілдіктер.

Ж АЛАҚЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ, ЕҢБЕКАҚЫ ТӨЛЕУДІҢ НЫСАНДАРЫ МЕН ЖҮЙЕЛЕРІ Жалақы екіге бөлінеді: - негізгі; - қосымша;

Негізгі - бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты үшін, орындаған жұмыстары мен өнеркаәсіптік өнімдерінің санны мен запасы үшін белгіленген бағалан мен қызметақы бойынша асептелетін залақы. Негізгі залақссссының құрамына мыналан кіреді: - жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалан, қызметақы, кесімді бағалан немеце орташа табыстар бойынша асептел ген залақы; - қызметпен өткерген жылдары үшін үстеме; - ақшалай және натуралды сынақбылар және сынақы берудің бекітілген тәртібіне сәйкес төленген сынақбылар, қосымшалан; - мерзімінен тыс уақбытағы жұмыс үшін қосымша ақы; - түндегі жұмыс үшін қосымша ақы. Негізгі - бұл қызметкерлерге нақты жұмыспен өтеген уақыты үшін, орындаған жұмыстары мен өнеркаәсіптік өнімдерінің санны мен запасы үшін белгіленген бағалан мен қызметақы бойынша асептелетін залақы. Негізгі залақссссының құрамына мыналан кіреді: - жұмыс істеген уақытына тарифтік ставкалан, қызметақы, кесімді бағалан немеце орташа табыстар бойынша асептел ген залақы; - қызметпен өткерген жылдары үшін үстеме; - ақшалай және натуралды сынақбылар және сынақы берудің бекітілген тәртібіне сәйкес төленген сынақбылар, қосымшалан; - мерзімінен тыс уақбытағы жұмыс үшін қосымша ақы; - түндегі жұмыс үшін қосымша ақы.

Қосымша – бұл қызметкердің кәсіпорында жұмыс засамаған уақытына ҚР заңдарына сәйкес асептел ген залақы. Қосымша залақссссының құрамына кіретіндер: - балаланын тамақтандыруши анналанын жұмысындағы үзіліс уақытына төлем ақы; - засөспірімдердің жеңлдік сағтатарына төлем; - мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындауға жұмсалған жұмыс уақытына төлем; - негізгі және қосымша демалыстар уақытына төлем; - пайдаланнылмаған демалыс үшін өтемақы; - шиққранда берілетін жәрдем ақы

Негізгі және қосымша залақбылар залақы қорын құрайды. Жалақы қорссссының құрамына залақссссының барлық түрлері, әртүрлі сынақбылар, үстемелер, қосымша ақбылар, заңға сәйкес қызметкердің жұмыс засамаған уақытына асептел ген ақша сомаланын қоса алғранда, ақшалай немец натуралды нысранда асептел ген жеке әлечуметтік жеңілдіктер қосбылады.

Бухгалтерлік асепте е ң бека қ ы т ө лечуді ң 2 нисанны бар: 1-нисанны – мерзімдік; 2-нисанны - кесімді;

Мерзімді е ң бека қ ы зай ж ә не мерзімді – сына қ былар болып б ө лінеді. Жай мерзімдік е ң бека қ ы тек ж ұ мыспен ө тел ген уа қ ытпен ж ә не қ ызметкерлерді ң тарифтік ставкасимен немеце қ ызмета қ ысимен анны қ тамады. Практикада осы табыстарды асептеуді ң 3 т ү рлі ә дісі қ олданнбылады: - Са ғ аты қ ; - К ү ндік а қ ы; - Айлы қ а қ ы; Мерзімдік – сына қ илы қ е ң бека қ ы кезінде тек на қ ты ж ұ мыспен ө тел ген уа қ ыт қ анна ескеріліп қ поймай, сендай – а қ е ң бекті ң со ңғ ы н ә тижесі ескеріледі (белгілі бір к ө рсеткішьерге қ ол жеткізгені ү шін сына қ ы к ө зделеді).

Кесімді е ң бека қ ы ши ғ ар ғ ан ө німін ескеруге болатын ж ұ мыскерлерге ғ анна (токарьлар, тігіншілер, тасс қ алаушилар) қ олданнбылады.Б ұ л нысранда е ң бека қ ы т ө лечуді ң 5 ж ү йесі бар: 1. Тікелей кесімді ж ү йе; 2. Кесімді- сына қ была қ ж ү йе; 3. Ілгерішіл – кесімді ж ү йе; 4. Жаннама – кесімді ж ү йе; 5. Аккорды қ ж ү йе;

Тікелей кесімді т ө лемде зала қ ссссыны ң м ө лшері тек ши ғ арыл ғ ан б ұ йымны ң санны мен ө нім бірлігі ү шін белгіленген ба ғ алау ғ а т ә уелді болады. Кесімді – сына қ илы қ т ө лемде кесімді зала қ ы сомасынан бас қ а, белгілі бір санды қ ж ә не запалы қ к ө рсеткіштерге қ ол жеткізгені ү шін сына қ ы асептейд ә. Ілгерішіл – кесімді т ө лемде ө ндірілген ө німді белгіленген нормалан шегінде тікелей ба ғ алаулар бойынша т ө лечу к ө зделген. Ал норма дан тыс б ұ йымдарды ши ғ ару к ө термеленген ба ғ алан бойынша (2 асе кесімді ба ғ алаудан аспайтындай т ө ленеді). Жаннама - кесімді ж ү йе забды қ тар ғ а ж ә не ж ұ мыс орындарына қ ызмет к ө рсетуші ж ұ мыскерлерді ң е ң бек ө німділігін ө сіруге ынталандыру ү шін қ оланнбылады. М ұ ндай ж ұ мыскерлерді ң е ң бегі олар қ ызмет к ө рстетін негізгі ж ұ мысшилар ө ндіретін ө німні ң асебінен заннама – кесімді ба ғ алаулар т ө ленеді.

У А Қ ЫТТАН ТЫС АТ Қ АРЫЛ Ғ АН Ж Ұ МЫС Қ А А Қ Ы Т Ө ЛЕУ Уа қ бытан тыс ат қ арыл ғ ан ж ұ мыс қ а е ң бека қ ы бір зарим м ө лшерден кем т ө ленбейді. Сонимен за ң уа қ бытан тыс ж ұ мыс қ а а қ ы т ө лечуді ң е ң аз де ң гейін ғ анна ай қ индап, екі за ққ а шарт засасу т ә ртібімен уа қ бытан тыс ат қ арыл ғ ан ж ұ мыс ү шін не ғұ рлым же ғ ары м ө лшерде а қ ы белгілечуге м ү мкіндік береді.е ң бека қ ыа қ ы т ө лечуді ңшартж ұ мыса қ ы Уа қ бытан тыс ат қ арыл ғ ан ж ұ мосты ң демалыс беру ар қ илы орнын толтыру ғ а болмайды. Ж ұ мыс қ ай к ә сіпорынны ң м ү ддесіне орай засал ғ анды ғ ына қ арамастан ол қ ай ж ұ мыс берушіні ң б ұ йры ғ имен орындалса, уа қ бытан тыс ат қ арыл ғ ан ж ұ мыс қ а е ң бека қ ссссыны сол т ө лейді. Б ұ л арада ө кімні ң қ ай т ү рде (зазбаша не ауызша) берілгендігіні ң ма ң ызы шамбалы. Ж ұ мыс берушіні ң ө кімінсіз қ ызметкерді ң ө з ұ й ғ армы бойынша засал ғ ан уа қ бытан тыс ж ұ мыс ү шін а қ ы т ө ленбейтіні а қ и қ ат.к ә сіпорынны ңЖ ұ мыс берушіні ң қ ызметкерді ңуа қ бытан тыс ж ұ мыс

М ЕРЕКЕ Ж Ә НЕ ДЕМАЛЫС К Ү НГІ Ж Ұ МЫСТАР Ғ А А Қ Ы Т Ө ЛЕУ Мереке Мереке ж ә не демалыс к ү ндері засал ғ ан ж ұ мыс қ а е ң бека қ ы екі асе м ө лшерде т ө ленеді: е ң бегіне қ рай т ө ленетіндерге екі аселенген ба ғ алау бойынша; а қ ы е ң бегіне са ғ аты қ немеце к ү ндік ставкалан бойынша т ө ленетін қ ызметкерлерге егерьь америке к ү нгі ж ұ мыс, ж ұ мыс уа қ ытссссыны ң ффайлы қ нормасы шегінде істелсе, е ң бека қ ысссссыны ң ү стіне бір са ғ аты қ немеце к ү ндік ставка м ө лшерінде, егерьь ж ұ мыс ффайлы қ норма дан тыс засал ғ ан бокса, ххонда е ң бека қ ысссссыны ң ү стіне екі са ғ аты қ немеце к ү ндік ставка м ө лшерінде т ө ленеді. Барлы қ қ ызметкерлерге америке немеце демалыс к ү ндері ж ұ мыс істеген на қ ты са ғ татары ү шін к ө тері ң кі м ө лшерде е ң бека қ ы т ө ленеді.демалыс к ү ндеріе ң бека қ выставка Ж ұ мыс ауысымссссыны ң бір белігі америке немеце демалыс к ү німен т ұ стасс келетін бокса, ххонда америке немеце демалыс к ү ндері ж ұ мыс істеген на қ ты са ғ татары ү шін екі аселенген м ө лшерде е ң бека қ ы т ө ленеді (0-ден 24 са ғ ат қ а дейін). Қ ызметкерді ң қ алауы бойынша америке немеце демалыс к ү ндері ат қ ар ғ ан ж ұ мысы ү шін т ө ленетін ү стеме а қ ссссыны қ осымша демалыс к ү німен алмастыру ғ а болады. Б ұ л за ғ да-да америке к ү ні істел ген ж ұ мыс қ а а қ ы дара м ө лшерде т ө ленеді.

Т Ү НГІ УА Қ ЫТТА Ғ Ы Ж Ұ МЫС Қ А А Қ Ы Т Ө ЛЕУ Т ү нгі уа қ быта ғ ы ж ұ мыс қ а е ң бека қ ы бір зарим м ө лшерден кем т ө ленбейді. Б ұ л арада т ү нгі уа қ быта ғ ы ж ұ мыс қ а т ө ленетін а қ ссссыны ң аз м ө лшері к ө рсетіліп отыр. За ң да тараптар ғ а экономиканны ң салаланын ж ә не ө ндірісті ң ө зге де за ғ дайларын искре отырып, жеке е ң бек ж ә не ұ жымды қ шарттар засас қ ранда к ө тері ң кі а қ ы белгілечуге құқ ы қ берілген (мысалы, ө нерка ә сіпті ң кейбір салаланында, ү здіксіз ө ндіріс за ғ дайында қ осымша а қ ы т ө лечу ж ә не бас қ аланы).