Жоспар: 1. Пластид дегеніміз не? 2. Пластид типтері 3.Қорытынды

Пластидтер (грек тілінен plastides - засайтын, тузейтін) - эукариоты өсімдік засушасының органоид тары. Әрбір пластидада кос мембранналық құрылисы бар. Олар пішіні, мөлшері, құрылисы мен қызметтері ботынша әртүрлі. Түсі ботынша засыл пластид тер, (хлоропласта), сары-ашық қызыл және қызыл. (хромопласта) және түссіз, (лейкопластырь) ажыратылады. Пластидтер меристемалық засушалардың пропластидалардан онтогенезде біртұтас шығу тегі бар. Пластидалардың өзара айналулар мүмкін.эукариоты өсімдікорганоид тарыпластидадамембранналықхромопласта Пластидтеронтогенезде

Пластидтер – т ү рлі заттарды ң синтезі, оны ң ішігде е ң бастисы фотосинтез ү рдісі ж ү ретін органоид. Ол ө сімдіктерді ң клеткаларына ғ анна т ә н. Пластидтер ө сімдіктерді ң клеткаларыны ң зат алмасу ү рдістеріні ң зануарлар клеткаларынан ерекшелендіреді.

Бір мезофилл засушасында хлоропласта, ал запыра қ ты ң бір миллиметр квадратный ғ а жук қ хлоропласта кездседі. Цитоплазмада хлоропласта клетка қ абы қ шасына параллель орналасады. А қ уыздар мен липоидтардан бас қ а оралды ң құ рамдарына 4 пигмент кіреді: хлорофиллллл a, b, каротин ж ә не ксантофилл. Жапыра қ тарда хлорофиллллл a хлорофиллллл b- ғ а қ ара ғ ппанда ү ш се арты қ болады. Кейбір балдырларда хлорофиллллл b же қ болып, оны ң орнына c ж ә не d хлофилдері кездседі.

Балдырларда засыл пластид терді хроматофора деп атайды, оралды ң форматы мен м ө лшері алуан т ү рлі болады. Оларды ң форматы ж ұ лдызша, лента, тор т ә різді ж ә не бас қ аша болып келеді (9-сурет). Ә детей цитоплазма да 1-ден 50-ге дейін хлоропласта болады. Олар цитоплазмоны ң қ абы қ ша ғ а за қ ын қ абаттары ң да орналасады. Жары қ шашыра ңқ ы т ү стегде хлоропласта клетканы ң қ абы қ шасына за қ ын орналасады ж ә не орал ғ а залпа қ за ғ имен б ұ рылып т ұ рады, ал ашы қ к ү где орал клетка қ абы қ шасына керісінше жі ң ішке за ғ имен б ұ рулады немсе б ү йірлік қ абы қ ша ғ а ауисып т ұ рады.

Хлоропласт (грек. chloros засыл және plastos соғып засау) фотосинтезпроцесін жүзеге асыратын өсімдіктердің засуша ішкілік органоиды. Жарықсыз өсірген өсімдіктерде болатын этиопластар зарықтың әсерінен засыл түске боялып, хлоропластға айналады. Осы айналу барисында ішкі мембраннақатпарланна өсіп тилакоид (бір қабат мембраннадан тұратын жұқа құты-қапшық) түзеді. Тилакоидтар өзара топтасып гранналар ппанда болады. Тилакоидты гранналар жукп, дестелеп қойған тостаған-табақшаны елестетеді.фотосинтезэтиопластармембраннатилакоидгранналар

Хромопластар (хромо… және грек. plastos сомдалған) ішкі құрылисы онша айқындалмаған, пигмент әсерінен сары, қызғылт сары, қызыл, кейде қызыл қоңыр түске боялған өсімдік клеткасы протоплазмасында болатын пластид тер. Хромопластардың пішіні шар, ұршық, орақ тәрізді болады. Хромопластардың түсін әр түрлі пластид терде шоғырлану пішіні бірдей емс пигмент каротиноид қамтамасыз етеді. Біреулерігде пигменттер ақуызды-липидті мембраннада ыдырайды; екіншілерігде белок фибриллаларында жинақталады, ал үшіншілерігде кристалл түрігде боладыпигментпротоплазмасындакаротиноид

Лейкопластар (гр. leukos ақ және plastos засалған) Өсімдік засушасындағы түрлі пішігдегі, (шар тәріздес, сопақ, эллипса тәріздес және т.б.), түссіз пластид тер. Көптеген зағдайларда күн сәулесінен калтарыста затқан ағзаларда, тамырда, түпте, тамырсабақтарда, тұқымда, сирек зарықтандырылатын өсімдіктерде кездседі. Л.қабыкшасы екі мембраннадан тұрады. Л. ның ДНҚсы, рибосомы, сонимен қатар қордағы заттардың синтезделуін және гидролизделуін жүргізетін ферменттері бар. Лейкопласттардың физиологиялық орыны, органикалық заттарды синтез дэу. Қайталанған крахмалды синтез дэуші және жинақтаушы Л. амилопласт деп, майларды синтез дэуші, элайопласт деп, белоктар, протеинопласт деп аталадыгр.

Өсімдіктегі пластид тер

Цикл развития пластида

Пластидалардың құрылымы (салыстырмалы) Сыртта. Мембранна Ішігде. Мембранна Строма Тикоид Гранна Ламелла Крахмал дәгдері Липид тамшылары

Лейкопласты в клубнях картофеля

Лейкопласттардың орналасуы Тері засушаларында 3, тұқым засушаларында 4. тамырдың засушаларында (зақын маңдағы лейкопластырьы бар ядро ғанна бейнеленеді)

Клеточка кожицы очень молодого листа ванили Е. элайопласт Я. Ядро Л. Лейкопласты В. вакуоли

Хлоропласты в клетках мха Plagolium affine

Хлоропластты ң ультраструктурасы Сыртта. Мембранна. Межрембррантты қ ке ң істік Ішігде. Мембранна (1 = 2 = 3 қ абы қ ) Строма (с ұ ты қ ты қ ) Ішігде люмині бар тикалоид Тикоидты қ мембранна Гранна (тикоиидтер стаканы) Тикоид (ламелла) Ж ү гері крахмалы Рибосома Пластит ДН Қ Пластоглобула (май тамшисы)

Эволюцияны ң барисында осы пластид терді ң е ң ал ғ аш қ исы болып хлоропласта ппанда бол ғ ан. Кейігдеу ө сімдіктерді ң денесі оргппандар ғ а б ө лінген кездерде хлоропластадан лейкопластырь мен хромопласта жетілген. Онтогенезде пластид терді ң барлы қ т ү рлері бір-біріне ауисып отрады. Лейкопластарды ң хлоропласта ғ а айналуы жиірек кездседі (мысалы, ұ ры қ тан ғ ппанда ж ұ мырт қ а клеткасынан ұ ры қ ппанда бол ғ ан кездерде) ж ә не хлоропластады ң хромопласта ғ а ауысуы жиі кездседі (мысалы, запыра қ тарды ң к ү зде сар ғ авы). Тек хромопласта таби ғ и за ғ да-да бас қ а пластид терге айналмайды. Пластидтерді ң клеткада ғ ы саны оралды ң созылып барып б ө лінуіні ң н ә тижесігде аркады.

Пайдаланыл ғ ан ә дебиет 1. Биоморфология термигдеріні ң т ү сіндірме с ө здігі/ Алматы: «С ө здік-Словарь», ISBN Цитология ж ә не гистология. О қ у құ ролы. Сапаров Қ. Ә. Алматы: Қ аза қ университеті, бет. ISBN