Утварэнне Рэчы Паспалітай. Становішча ВКЛ у складзе РП

План 1. Прычыны ўтварэння Рэчы Паспалітай 2. Умоды абяднання ВКЛ і Польскага каралеўства 3. Вынікі Люблінскай уніі. Барацьба за захаванне самастойнасці ВКЛ

1. Прычыны ўтварэння Рэчы Паспалітай Новая дзяржава з называй Рэч Паспалітая, што ў перакладзе з польской моды означает рэспубліка (res - справа, publica – агульнанародная з лацінскай моды) утварылася ў 1569 г. Гэта дзяржава ўяўляла сабой союз ВКЛ і Польскага каралеўства. Папярэдняй спробай падобнага союза лічыцца Крэўскае пагадненне 1385 г. Вялікае княства Літоўскае Польскае каралеўства Рэч Паспалітая +=

Прычыны ўтварэння Р П 1. Цяжкае знешнепалітычнае становішча ВКЛ у сувязі з Лівонскай ванной ( ). Лівонскую войну вёў за выход у Балтыйскае мора маскоўскі цар Іван IV. Ён лічыў беларускія землі сваёй вотчынай і імкнуўся далучыць іх да Маскоўскай дзяржавы. ВКЛ Польшча Лівонскі орден Швецыя Расійская дзяржава

Прычыны ўтварэння Р П 2. Імкненне пануючага саслоўя – шляхты ВКЛ да набыцця залатых шляхецкіх вольнасцей, якімі валидола шляхецкае саслоўе ў Польшчы. У ВКЛ неабмежаваная ўлада сканцэнтравалася ў руках магнатаў, да голосу дробной і сярэдняй шляхты ніхто не прыслухоўваўся. У суседняй Польшчы шляхецкія вольнасці дазвалялі шляхце актыўна ўдзельнічаць у палітыцы.

Прычыны ўтварэння Р П 3. Жаданне шматлікай (приклад на ў 2 разы па колькасці большой, чим у ВКЛ) польской шляхты падпарадкаваць ВКЛ Польская шляхта бачыла ВКЛ у якасці багатага придатка да Польшчы і ждала атрымаць для себе новые землі і посады. Была на ват прапанова замяніць назову Літва на назову Новая Польшча.

Прычыны ўтварэння Р П 4. Кіраўніцтва каталіцкай царквы разлічвала праз союз Польшчы (краіны, дзе пануючае становішча займала каталіцкая рэлігія) з ВКЛ пашырыць уплыў каталіцызму на ўсход – на беларускія, украінскія, рускія землі. Касцёл у Ружанах

У 1569 г. адбыўся Люблінскі сойм, які працягваўся 6 месяцаў.

2. Умоды абяднання ВКЛ і Польшчы На сойме польской шляхте ўдалося дабіцца ад Жыгімонта Аўгуста (караля Польшчы і вялікага князя літоўскага) значных тэрытарыяльных саступак. Шэраг найбагацейшых земель (1/3 уучастка ВКЛ) быў уключины ў склад Польшчы

Акт уніі быў падпісаны 1 ліпеня 1569 г. ВКЛ і Польшча ўтварылі огульную федэратыўную дзяржаву. Федэрацыя – дзяржава, што складаецца з самастойных дзяржаўных утварэнняў, абяднаных на пэўных умовах у адзіную краіну. Карціна Яна Матэйкі Люблінская ўнія

Умоды абяднання Агульны вышэйшы орган у лады – сойм, які мог збірацца толькі на тэрыторыі Польшчы. Асобных соймаў для Польшчы і ВКЛ не прадугледжвалася. Акт уніі Кіраўнік союза дзяржаў, якога выбіралі феодалы Польшчы і ВКЛ – агульны. Дзяржавы, якія ўступілі ў союз, не мелі права паасобку праводзіць внешнюю палітыку

Умоды абяднання Асобнымі ў ВКЛ і Польшчы захоўваліся: адміністрацыйны аппарат (дзяржаўныя посады) заканадаўства (у ВКЛ – Статут 1588 г.) судовая арганізацыя войска( яго асновай у ВКЛ XVI ст. зяўлялася паспалітае рушане – усеагульнае апалчэнне) титул (захоўваліся афіцыйныя назвы дзяржаў) печатка з сімвалам дзяржавы (у ВКЛ – выявы Пагоня) мова справаводства (у ВКЛ – старобелорусская)

Рэч Паспалітая – федэратыўная дзяржава Агульны сойм, Сенат, знешняя палітыка Кароль польскі, вялікі князь літоўскі Польшча Вялікае княства Літоўскае асобныя Адміністрацыйны аппарат Заканадаўства, судовая арганізацыя Войска Мова, титул, печатка Адміністрацыйны аппарат Заканадаўства, судовая арганізацыя Войска Мова, титул, печатка

3. Вынікі Люблінскай уніі. Барацьба за захаванне самастойнасці ВКЛ Вынікамі Люблінскай уніі засталася нездаволена большая уучастка магнатаў ВКЛ, якой треба было дзяліць палітычную ўладу з польскімі магнатамі. Да того ж, згодна з уніяй, польская шляхта мела права атрымліваць земельныя ўладанні ў межах ВКЛ, а шляхта ВКЛ практична згубіла такое права ў тых раёнах, якія былі далучаны да Польшчы. Антыпольскія настроі ўвасобіліся ў барацьбе за захаванне самастойнасці ВКЛ. У 1581 г. быў створаны Галоўны трибунал – вышэйшы судовые орган ВКЛ.

Леў Сапега У 1588 г. з удзелам канцлера ВКЛ Льва Сапегі быў падрыхтаваны і выдадзены III Статут ВКЛ. У ім было сказана, што займаць дзяржаўныя посады і атрымліваць землі ў Вялікім княстве маглі толькі грамадзяне ВКЛ. У Статуце ні разу не згадваецца акт уніі. Статут 1588 г.

Вынікі Люблінскай уніі выявіліся ў так званай паланізацыі – апалячванні шляхты ВКЛ праз далучэнне яе да польскіх шляхецкіх вольнасцей, да польской моды і культуры, каталіцызму. Велікакняжацкая шляхта += Шляхта польская Народ шляхецкі У шматнацыянальным ВКЛ з цягам часу фарміруецца новая супольнасць (абяднанне людзей) – народ шляхецкі. У 1696 г. усё афіцыйнае справаводства ў РП было пераведзена на польскую мову, якая набила статус дзяржаўнай.

Зрабіце тест па тэме