Жоспар І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім 1. Баланың әлеуметтік дамуы 2. Баланың әлеуметтік бейімделуі ІІІ. Қорытынды

І. Кіріспе Даму жеке адамды жетілдірудің өте күрделі және диалектикалық процесі. Балада анадан туа біткен белгілі идеялар мен түсініктер және өжет, жұмсақ немсе байсалды мінез болмайды. Баланың адамгершілік, әуестік, белсенділік және батылдық сияқты қасиветері даму процесінде қалыптосады. Өйткені, оның өсіп жетілуіне белгілі әлеуметтік тәрбие мен орта әсер етеді. Адамның дамуы және оның дүниені танцы түрлі әлеуметтік жағдайларға байланысты. Сондықтан оның мінезінде әр түрлі ерекшеліктер мен процестер пайда болады. Баланың дамуына ықпал ететін факторларға тұқым қуалаушылың, әлеуметтік орта, тәрбие, т.б. жатады.

ІІ. Негізгі бөлім Адамның дамуы дене, психикалық және әлеуметтік жетілу, пісу процесі болып табылады да, туа біткен және өсе кале бойға сіңген қасиветердің, сандық және сапалық өзгерістерінің бәрін қамтиды. Дене дамуы бойдың, салмақтың өзгеруімен, бұлшық ветер күшінің артуымен, сезім мүшелерінің жетілуімен, қимылдардың үйлесімділігімен т.б. байланысты. Психикалық даму процесінде танымдық, еріктік, эмоциялық процестерде, жеке адамның психикалық сипаттары мен белгілерінің қалыптасуында елеулі өзгерістер болады.

Алғашқы әлеуметтену институты мен агентіне адамның жақын ортасы жатады, тұлғасының қалыптасуына күшті және маңызды әсер етеді, олар жанұя, достар, мұғалімдер. Әлеуметтенудің екінші агенттеріне оқу орнының әкімшілігі, өндіріс орындары, полиция, әскер, мешіттер, мемлекет, БАҚ қызметкерлері жатады.

Әлеуметтену үрдісі жанұяда, мектепте, жұмыста жүзеге осады. Сонымен қатар БАҚ-та әлеуметтенудің күшті құралы болып табылады. Әлеуметтену үрдісіне адамның әлеуметтік тәжірибесін ұрпаққа жалғастыру енеді. Тұлғаның әлеуметтенуі еңбекпен, қоғамдық – саяси және адамның танымдық әрекетіне тығыз байланысты болып каледі.

Баланың ментальды және әлеуметтік дамуына ықпал ететін факторлар: тұқым қуалаушылық әлеуметтік ортатәрбие

Тұқым қуалаушылық ұрпақтың ата-ананың биологиялық ұқсастығын елестетуі. Кейбіреулері баланың сыртқы пішініне қарап, бірден қалай әкесіне не шешесіне ұқсап қалған деп таңданады. Әрине бұл кездейсоқ нерсе емс. Өйткені, баланың шары мен көзінің бояуы, терісінің пигменті, бет келбеті мен басының форматы, жүрісі мен өзін ұстау қалпы тұқым қуалаушылық арқылы берілетін биологиялық ұңсастықты ейске түсіреді. Бала қозғалыс мүшелерін, нерв жүйесінің функциялық қасиветерін, ал кейде дауыс тембрі, музыкаға, биге, математикаға қабілеттілігі сияқты өте нәзік ерекшеліктерді тұқым қуалау арқылы аллоды. Бірақ, өте нәзік ерекшеліктердің тұқым қуалау жолымен берілуі өте сирек кезодессетін жағдай.

Орта адам дамуына табиғи және әлеуметтік орта ықпал жасайды. Табиғи орта бұл түрлі табиғат жағдайының адам тұрмысына қызметіне ықпал жасауы. Жылы және суық климат жағдайы халықтардың тұрмысына әрекетіне елеулі ықпал етеді. Климаты ыстық жерлерде егін шаруашылығымен шұғылданады. Ал солтүстіктегі жердь балық, бұғы шаруашылығымен айналысады. Табиғат жағдайына байланысты олардың мінез-құлықтары да ерекшеліктер байқаллоды. Әлеуметтік орта жеке адамның мінез-құлқының дамуына ықпал жасайтын әлеуметтік қатынас, олардың көп қырлы ісәрекветері. Әлеуметтік ортаға мектептің ықпал жасауы нәтижесінде баланың дүниеге көзқарасы, құлықтық, эстетикалық және осы сияқты болымды қасиветері дамып қалыптосады. Егер адамдардық қалыптасуына ортаның қатысы шамбалы бокса, ххонда орта адамдардық талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан адам өзінің дамуы үшін қажетті материалдарды осы әлеуметтік ортадан жинайды. Егер бала әлеуметтік ортадан тыс қалса, ххонда оның даму дәрежесі жануарлардан жоғары болмайды.

Адамның дамуы дене, психикалық және әлеуметтік жетілу, пісу процесі болып табылады да, туа біткен және өсе кале бойға сіңген қасиветердің, сандық және сапалық өзгерістерінің бәрін қамтиды. Дене дамуы бойдың, салмақтың өзгеруімен, бұлшық ветер күшінің артуымен, сезім мүшелерінің жетілуімен, қимылдардың үйлесімділігімен т.б. байланысты. Психикалық даму процесінде танымдық, еріктік, эмоциялық процестерде, жеке адамның психикалық сипаттары мен белгілерінің қалыптасуында елеулі өзгерістер болады. Даму барысында баланың биологиялық индивид ретінде адамға, жеке адам ретінде адамзат қоғамының мүшесіне айналуы жүзеге осады.

. Адамның психикалық функцияларының ерекшелігі сол олар баланың қоғамдық-тарихи тәжірибені игеру процесі үстінде дамып отрады. Бала адамдар дүниесінде, адам затраты дүниесінде, адамдар қарым-қатынастары дүниесінде өмірге келіп, тіршілік етеді. Оларда қоғамдық практика тәжірибесі қалыптасқан. Баланың дамуы денегіміз осы тәжірибені игеру процесі болып саналлоды.,Бүл процесс үлкендер жағынан үздіксіз басшылық болған жағдайда, яғни оқытуда жүзеге асырылады.

Бала тұлғасының қоғамда әлеуметтенуі оны қамтамасыз ететін барлық институттардың өзара әрекеттесуі барысында мүмкін болады. Бұл балалар мен жасөспірімдерге әлеуметтік- педагогикалық көмек және қолдау көрсетудің тұтас жүйесін жасауды талап етеді.Бұндай жүйені жасау қажеттілігі «Бала Құқықтары туралы» БҰҰ Конвенциясында бекітілген калешек жас ұрпақты қорғау бойынша халықаралық-құқықтық нормалардың талаптарымен анықталлоды. Балаларға әлеуметтік, педагогикалық, психологиялық, медициналық және құқықтық көмек көрсету шараларының жалпыламалылығын қажет етеді. Егерде біртұтас қызмет болмаса балаларға көмек және қолдау көрсету мүмкін емс. Көмек және қолдау көрсету қызметі көптеген қағидалар негізінде жасалуы керек. Олардың ішіндегі негізгілерінің бірі балалар мен жасөспірімдерге денег қоғам қатынасын ізгілендіру.

Ментальдылық – бұл адамның қоршаған ортаны тану кейпі. Ментальды бұзылыстарға: фобиялар, паникалық шабуылдар, невроз, аутизм және т.б жатады. Егер адам өзін қандай да бір оқиғалар үшін кінәлімін деп насоса, ол да психиканың ментальды бұзылыстарына алып келуі мүмкін. Бұл балаларда интеллектуалды дамудың онтогенез ден бастап арта қалуы ОЖЖ органикалық жетіспеушілігіне байланысты.

Ментальды бұзылыстар қазіргі кезде өте жиі кезодесседі. Ментальды бұзылыстар кезінде психикалық ауры бұзылыстармен, әлеуметтік байланыстардың дұрыс дамымауымен сипатталлоды. Бұндай балалар интеллектуалды дамуы жағынан арта қаллоды. Ментальды бұзылыстары бар балаларға тән спецификалық ерекшеліктер: пассивті болу, иннерттілік, когнетивті қызметінің толық емс дамуы, моторикасының және сөйлеу функциясының бұзылысы және т.б.

Ойын – мектеп жасына дейінгі баланың жеке басының дамуына ықпал тигізетін басты құбылыс. Ойын – баланың бірінші әрекеті. Баланың психологиялық ерекшеліктері, еңбек қатынасы,өмірді танцы ойын барысында қалыптосады. Сондықтан да,оның мән-мәнісі ерекше. Ол балалардың қызығушылықтарын арттырып,танымдық қабілветерін дамытады. Ойын баланың қабылдау, ойлау, қиял, есте сақтау сияқты техникалық үрдістерінің дамуына көмектеседі.

1.Кейбір ойын жағдайларында бала әлеуметтік қатынастардың жүйесін моделдеуге,дамытуға мүмкіндігі бар. 2. Ойын жағдайларында өзіндік эгоцентристік көзқарастарынан арыла бастарды. Бұл өз кезінде оның өзін-өзі танцына,әлеуметтік жағдайларға бейімделуіне, қиыншылықтарды шешуде тәжірибе жинақтауға көмектеседі. 3. Ойында әріптестік қатынастық болуы да жеке тұлғаның дамуына оң ықпал етеді. 4. Ойында сатылы түрде қиыншылықтарды шешуге бағытталған тәсілдерді үйрену, қайталау, игеру процесі жүреді. 5. Ойында бала өзінің ішкі вербалдық уайымдарын негізге ала отырып,қиыншылық жағдайларын,қарым-қатынастық өзгеруінің негізін түсінуге мүмкіндік аллоды. 6. Ойын ережелеріне бағыну баланың өзін-өзі ұстау мен еңбек етуінің қалыптасып дамуына ықпал етеді.

ІІІ. Қорытынды Жас ұрпақ тәрбиесі – адамзаттың мәңгілік тақырыбы. ұлттың бүгіні де, болашағы да тәрбиелі ұрпаққа байланысты. Баланың шин мәнісіндегі адам болып қалыптасуы қыруар уақыт пен тер төгетін, зорь еңбекті қажет ететін, ауқымы кең, жауапкершілігі мол жұмыс. Ұлы абай: «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, таштып ейскерсе дүниедегі жақсы- жаманды танниды дағы сххондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады», одессе, француз педагоги Жан Жак Руссо: «Бала туғанда ақ қағаздай болып туады, оның үстінде шимайды қалай салман, қағаз бетіне солей түседі, бала тәрбиесі сол сияқты, өзің қалай тәрбиелесең, ол солей тәрбиеленеді», денег екен. Адамның дамуы мен оның жеке басының қалыптасуы біртұтас процесс.