Тақырыбы: Тіндердің пайда болу заңдылықтары.Тіндердің жіктелуі. Жүйе түзетін факторлар және тіндердің тұрақтылығын қамтамасыз ету механизмі.Тіндер өзгерістерінің шоктері. ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ Орындаған: Байтұрсын М. Группа: 203Б ЖМ Қабылдаған:Тоймбетова Қ. Презентация Морфологиялық пәндер кафедрасы

ЖОСПАР: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 1.Тіндердің пайда болу заңдылықтары. 2.Тіндердің жіктелуі. 3.Жүйе түзетін факторлар және тіндердің тұрақтылығын қамтамасыз ету механизмі. 4.Тіндер өзгерістерінің шоктері. I.Қортынды II.Пайдаланған әдебиеттер

Тін – тарихи даму (филогенез) барысында пайда болған құрылысы, атқаратын қызметі және шығу тегі бойынша ұқсас жасушалар мен жасушалық емс (бейжасушалық) құрылымдар ччччтобы. Тіндер - эволюция барысында қалыптасқан организнің жеке жүйесі, барлық элементтерінің бірігіп, қызмет атқаруының негізінде арнайы қызметтер атқаруға қабілетті жасушалардың бір немсе бірнеше дифферонынан және олардың туындыларынан тұрады.

Тіндер жүйесі Симпласт- цитоплазмасында көптеген ядро лары бар құрылым. Синцитий- сын- қосылу. Бұлар цитоплазмалық өсінділерімен байланысып қосылған жасуша топтары. Жасуша аралық зат- мезенхима туындысы болып табылады.Жасуша өзінің тіршілігінде аморфты зат пен фонда орналасқан талшықтарды түзеді.

Тін Жасушалар Жасуша аралық зат Жасуша туындылары Бір ядролы симласттар Жасушадан кейінгі құрылымдар Көп ядролы Матрикс Талшық Жасуша туындылары Цитоплазма туындылары Ретикулдық Эластикалық Коллаген

Тіндердің пайда болу заңдылықтары Гастрей теориясы (бұның авторы Геккель). Бұл теория бойынша көп клеткалы ағза-бластея - бір клеткалы эпителий клетка ларынан пайда болды денег ұғым берді. Талшықтары бар клеткалар ччччтобы ағзаның қимыл қызметін атқарса, ал баска клеткалар ччччтобы қоректік қызмет атқарады. Инвагинация процесі арқылы екі клетка ччччтобы - екі қабатты - гастрея болып сана лады. Сыртқы қабаты - эктодерма жабынды эпителий де, ал энтодерма - бірінші ішок қабатын құрайды. Мечниковтың «фагоцетелла» теориясы. Бұл ұғым бойынша көп клеткалы ағза біртектес клеткалардан тұрды, дейді - олар екі түрлі қызмет атқарады. Сыртқы клеткалардың талшықтары болады, олар ұсақ ас түйіршіктерінен фагоцитозарқылы қоректенеді, ал клеткалар бірте-бірте талшықтарын жоғалтып, амебоид пішінді болып жануарлардың ішкі қабатына кіреді де, ас қорыту сфонда аяқталды, сөйтіп, сыртқы клеткалар - кинобласт, ішкі клеткалар - фагоцит область. Осыдан барып жабынды эпителий және ішкі орта тіндері пайда болады.

Тіндердің жіктелуі Эпителий Бұлшық етДәнекер Жүйке

Эпителий ұлпасы (эпителиальная ткань); (textus epithelialis,лат. textus ткань, ұлпа; грек, ері үстінде, thele кеуделік емізікше) организмді сыртқы жағынан қаптап, ішкі мүшелердін кілегейлі және сірлі қабықтарын астарлайтын және әртүрлі бездер паренхима сын түзетін ұлпа.организмді Эпителий ұлпасы: жабынды және безді эпителий болып екіге бөлінеді.

. Жабынды эпителий ұлпасы: бірқабатты және көпқабатты эпителий болып екі топқа бөлінеді. Бірқабатты эпителий ұлпасында барлық эпителиоциттер негіздік жарғақта орналасады, ал көпқабатты эпителий де базальты мембрана мен оның тек төменгі қабатта орналасқан жасушалары жанасадыэпителиоциттер Безді эпителий ұлпасы организмде өздерінен арнайы бөліңділер бөлетін бездер паренхима сын құрайды. Бездер: экзокринді және эндокринді болып бөлінеді. Эпителий ұлпасы организмде қорғаныс қызметін атқарады, зат алмасу, процесіне қатысады, сірлі сұйық және түрлі бөлінділер бөледіэкзокриндіэндокриндіорганизмдеқорғаныс қызметінзат алмасусірлі сұйық

Эпителий тіндері Жасушалардың біріктірілуімен сипатталады. Бұл тіндер арқылы организм мен сыртқы орта арасында зат алмасу жүзеге асырылады. Эпителий тіндері қорғаныш, сіңіру және экскреция қызметтерін атқарады. Эпителий тінінің қызметі: Шектеуші Қорғаныштық Қоректендіру Секреторлық

МЕЗОТЕЛИЙ (Бір қабатты тегіс эпителий) үстінен қарағандағы көрінісі 1 -клетка ядросы 2 - клетка шокарасы БІР ҚАБАТТЫ ТЕГІС ЭПИТЕЛИЙ Стрелкамен эпителиоциттер ядросы көрсетілген

БІР ҚАБАТТЫ КУБ ПІШІНДІ ЭПИТЕЛИЙ. БІР ҚАБАТТЫ КУБ ПІШІНДІ ЭПИТЕЛИЙ.

БІР ҚАБАТТЫ ПРИЗМАЛЫ БІР ЯДРОЛЫ ЭПИТЕЛИЙ БІР ҚАБАТТЫ ПРИЗМАЛЫ КӨП ЯДРОЛЫ ЭПИТЕЛИЙ БІР ҚАБАТТЫ ПРИЗМАЛЫ КӨП ЯДРОЛЫ КІРПІКШЕЛІ ЭПИТЕЛИЙ

КӨПҚАБАТТЫ ТЕГІС МҮЙІЗДЕНБЕЙТІН ЭПИТЕЛИЙ КӨПҚАБАТТЫ ТЕГІС МҮЙІЗДЕНБЕЙТІН ЭПИТЕЛИЙ 1 – базальты қабат 2 – аралық қабат 3 – беткі қабат

Дәнекер тінінің жіктелуі: 1.Меншікті дәнекер тіні.(талшықты және арнайы қызмет атқаратын) 2.Қаңқалық тіндер: шеміршок (гиалинді, эластикалық және талшықты) және сүйек тіні (фиброзды-талшықты,қабыршақты). Бұлармен қоса тіс цементі мен дентиннің осы тінге қатысы бар.

Дәнекер Сүйек Шемір шок Ритикулалы Май Лимфа Қан

Борпылдақ талшықты дәнекер тіні Толық клеткалар Май клетка лары

Ақ май тіні Пигментті клеткалар

остеобласт остеоцит остеокласт Сүйектің жасушалары

Бұлшық ет тіндері қозғалыс қызметін атқаруға мамандандырылған. Олар негізінен мезодерма дан және мезенхимадан демиды. Функционалдық белгісі-жиырылу қабілеті бойынша біріктіріледі. Жиырылатын элементтері бірнеше көздерден демиды және құрылыстары әр түрлі болады.

Бұлшық ет тіндері Бірыңғай салаты бүлшық ет ұлпасы Жүрек бүлшық ет ұлпасы Көлденең салаты бүлшық ет ұлпасы

Ішоктің, несет шығаратын жолдардың және т.б. қабырғаларындағы бірыңғай салаты бұлшықет тіні-еріксіз, баяу жиырылады, ішінде жіңішке жіпшелері- миофиламенттері бар ұршық тәрізді клеткалардан тұрады

Қаңқалық көлденең- жолақты бұлшықет тіні адамның еркіне бағынады. Талшықтардың ішінде де көлденең-жолақты миофибрилдер түріндегі өзіне тән элементтері болады. Олардың жиырылу жылдамдығы аса жоғары.

Жүректің бұлшықет тіні орналасуы мен құрылысы жағынан қаңқалық бұлшықет талшықтары фибрилдерінен өзгешеленетін көлденең-жолақты фибрилдері бар клеткалардан тұрады. Сонымен қатар жүрек етінің айырмашылығы- біздің еркімізге бағынбай, бірінші жиырылудан бастап өмір бойы соңғы жиырылуға дейін тынбастан жұмыс істеуінде.

Қаңқалық көлденең-жолақты бұлшықет тіні

1,2-көлдененінең кесілген бұлшықет талшықтары; 3-бұлшықет талшығының цитоплазмасы; 4-бұлшықет талшығының ядросы.

Жүйке тіні эктодермадан демиды және ақпаратты қабылдау, өткізу және тасымалдау сияқты реттеуші (регуляторлық) қызмет атқарады. Нерв тіні нерв клетка лары мен қосалқы элементтерден- нейроглия дан, немсе, қысқаша глиядан (glia, грекше-желім) тұрады.

Жүйке тіндерінің өсінділері Бір өсінділер тітіркенуді қабылдаушы аппарат таран клетка денесіне әкеледі және ағаш тәрізденіп тармақталады да, сондықтан дендриттер (dendron, грекше-ағаш) деп аталады. Нейрит өсінділері клетка денесінен шығады да, нерв импульсін қайсібір әрекет нәтижесін (эффект) беретін эффекторлық клеткаға өткізеді. ол көп қашықтыққа, кейде 1 метр де нас там ұзындыққа, созылып жатады. Нерв талшығының осьтік цилиндрін құрайды, сондықтан оны аксон (axis, латынша-ось) деп те атайды. Аксон нейроглияның ерекше клетка ларынан құралған қабықшамен қапталған.

НЕЙРОН: 1. нерв клеткасының денесі; 2. аксон; 3. дендрит

НЕЙРОН-НЕЙРОФИБРИЛЛАЛАР:1- нерв клеткасының денесі;2-аксон;3- дендрит;4-ядро;5-нейрофибриллалар НЕЙРОН-НИССЛЬ СУБСТАНЦИЯСЫ (тигроид):1-Ниссль субстанциясы;2-аксон төмпешігі;3-аксон;4-ядро;5-ядрошық

НЕЙРОН:1-нерв клеткасының денесі;2-нерв клеткасының ядросы;3- перифериялық нерв жүйесінде нейрон денесі айналасында қабық түзетін клетка-сателлиталар Перифериялық нерв:1 миелинді нерв нерв талшығы

Миелинді нерв талшықтары:1 түйіндік қармаулар;2 түйінаралық сегмент Миелинсіз нерв талшықтары:1 түйіндік қармаулар

Миелинсіз нерв талшықтары: Шванн клеткасының ядросы.

Гомеостаз (гр. 'homoios' - ұқсас, stasis - тепе- теңдік) - жүйенің қызмет ететін сыртқы ортасының өзгеруіне қатысты тұрақты қалыпта ұстау немсе реттеу үрдісі. Гомеостаз ұғымы алғашында физиология да ішкі ағзаның, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы қол жететін оның негізгі физиологиялық қызметтерінің түрақтылығын түсіндіру мақсатында қолданылды. Ол биологиялық ағзалардағы бірқатар гомеостатикалық процестерді, ең алдымен өз түрақтылығын үздіксіз сақтайтын "тән даналығы жөніндегі" ілімдерінде ашық жүйе ретінде қарастырды. Жүйеге қатер төндіретін өзгерістер жайлы да был алған ағза бұрынғы қалыпты жағдайға қайтып оралғанша тынбай жүмыс істейтін құрылымды қосады.

Гомеостаздың негізгі құрамдық бөліктеріне мыналар жатады: 1. Жасуша тіршілігін қалыптастыратын материалдар: Жасушаның өсуіне қажет затрат, энергия көздері көмір-сулар, белоктар, майлар; Су; Натрий хлориді, кальций басқа да бейорганикалық затрат; Оттек; Ішкі секреция гормфондары. 2. Жасуша активтігіне әсер ететін сыртқы факторлар: Осмос қысымы; Жылылық; Сутек ионының концентрациясы (РН-көрсеткіш). 3. Ағзаның қызметтік және құрылымдық біртұтастығын қалыптастыратын механизм дер: Тұқым қуалаушылық; Регенерация және репарация; Иммунобиологиялық қасиеті.

ҚОРЫТЫНДЫ Микроскоптың қолданылуына дейінгі мезгілдің өзінде анатом дар адамның және жануарлардың организмдерінде біркелкі құрылымдарды анықтаған, олар әртүрлі мүшелердің құрамына кіріп олардың құрылысын қалыптастыруға қатысатыны анықталған. Басында оларды сыртқы сыйпатына қарап ажыратқан: жұмсақ, сұйық, талшықты, жасушалық деп бөлген. «Тін» ұғымын бірінші рет 1671 жилы ағылшын ғалымы Н.Грю. «Начала анатомии растений» кітабында қолданды. Өсімдіктерді зерттеу барысында ол олардың құрылысы тоқыма матаға ұқсайтынына көңіл удары. Кейде бұл құрылыс жануарларды препарациялау кезінде де байқалды. Гистологияның қалыптасу кезеңінде бұл ұғым организмнің қарапайым жүйесі ретінде қолданылды. Осы мезгілден бастап гистология да микроскопиялық зерттеудің тіндік кезеңі бастарды. Тіндерді зерттеу жүргізіліп жатқан 200 жылдан астам уақытта «Тін» немсе «ұлпа» ұғымдарының бірнеше анықтамасы берілді. Алғашқы ғылыми анықтаманы 1852 жилы А.Келликер берген болатын: «Тін морфологиялық және физиологиялық біртұтас құрылымға біріктірілген элементарлық құрамдық бөліктер кешені». «Бөліктер» ұғымына ол жасушаларды, сынцитияларды, симпластыларды жатқызған.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1. Абильдинов Р.Б., Аяпова Ж.О., Юй Р.И. Атлас по гистологии, цитологии и эмбриологии /. – Алматы: Эффект, с. 2. Кузнецов С.Л., Мушкамбаров Н.Н., Горячкина. В.Л. Атлас по гистологии, цитологии и эмбриологии: Учеб.пос. для медвузов. / Астана: Астана-Bilding, с. 3. Юй Р.И., Абильдинов Р.Б. Атлас микрофотографий по гистологии, цитологии и эмбриологии для практических занятий.-Алматы, с. 4. Гарстукова Л.Г., Кузнецов С.Л., Деревянко В.Г. Наглядная гистология (общая и частная): Учеб.пос. для студентов мед. вузов / М. : Мед. информ. агентство, с. 5. Бойчук Н.В. и др. Гистология: Атлас для практических занятий / - М.: ГЭОТАР-Медиа, с Ажаев С.А. Гистология-1 (екі бөлімді оқулық). І бөлім: Цитология және адам эмбриологиясы.- Түркістан: «Тұран», б. 7. Ажаев С.А., Үмбетов Т.Ж. Гистология-1(екі бөлімді оқулық). ІІ бөлім: Жалпы гистология.- Түркістан: «Тұран», 2010.