АтМГУ. "Химия ж ә не химиялы қ технология" кафедрасы Маманды қ -5В ОЗХТ қ /б. Қ уанышбекова.Б.М: "Каталитикалы қ риформинг қ ондыр ғ сыны ң жеспары" Ор-ндаған: Қуанышбекова.Б.М. ОЗХТ-15-1 (қ.б) Тексерген: доц.Абилхайыров.А.И оқытуши Себепкалиева.Н.Н Атырау-2018 ж.

Каталитикалы қ риформинг қ азіргі кезде м ұ най өң дэу ж ә не м ұ най-химия ө ндірісіні ң е ң бір ма ң езды ж ә не қ ажетті процесі болып сана лады. Б ұ л процесті ж ү ргізуді ң негізгі ма қ сайты т ө мен октанты ал ғ аш қ ы айдау бензинінен же ғ ары октанты тауарлы авток ө лік бензин компоненттерін ө ндірумен қ аббат, бір са қ фффиналы ароматикалы қ к ө мірсутектерді – бензол, толуол, ксилол армен бірге сутекті газында ө ндіру болып сана лады. Ал ғ аш қ ы айдау бензинінен б ө лек каталитикалы қ риформинг шикізаты есебінде екінші өң дэуден ши ққ ан ө німдерді – кокстеу, термокрекинг ж ә не гидрокрекинг бензиндерін пайдаланады. Жо ғ ары октанты бензин ү лесі жалпы авток ө лік бензинін ө ндіру к ө леміне ша ққ пнада негізінен осы каталитикалы қ риформинг процесі есебінен % жетті. Каталитикалы қ риформингті ң ө суіні ң та ғ ы бір себебі химия ө ндірісіні ң (жасанды каучук, жу ғ ыш затрат, жасанды талши қ тар, пластмассалар ж ә не т.б.) бір са қ фффиналы ароматикалы қ к ө мірсутектерге – бензол ғ а, толуол ғ а, ксилол дар ғ а ү клен қ ажеттілігі. Б ұ л процестен ө ндірілген жанама, ттарзан сутекті газды гидрогенизациялы қ процестерде пайдалану ө ндірістік шеее ң берде (гидротазалау, гидрокрекинг ж ә не т.б.) ө суде.

Шамамен каталитикалы қ крекинг пен бір кезе ң де каталитикалы қ риформинг те ө ндіріске ене баста ты. Б ұ л процесті ң негізінде ялтын ү шееелі на тендер мен нормалды парафиндерді ң ароматикалы қ к ө мірсутектеріне каталитикалы қ ауысуы жатады. Бірінші реакция на 1911 ж. Н.Д. Зелинский ашты. Екінші реакция на бір мезгілде бірден ү ш ғ былыми порталы қ та ғ алемдар Б.А. Казанский, Б.Л. Молдавский, Г.Д. Камушееер, В.И. Каржев, А.Ф. Платэ ашты. Бірінші каталитикалы қ риформинг қ ондыр ғ исы 1940 ж. іске қ осылды. Екінші д ү ниже ү зілік со ғ ыс кезінде осындай қ ондыр ғ ыларда толуол ялтынды, оны ң ши ғ мы пиролиз бен ялтын ғ ан ғ а қ ара ғ пнада же ғ ары болады. Каталитикалы қ риформинг, одна толуолды б ө ліп ал ғ аннан кейін, ұ ша қ бензиніні ң компоненті болады. Каталитикалы қ риформингті ң тиісті салма ғ ы м ұ най өң дэу к ө леміне ша ққ пнада А Қ Ш пен Батыс Еуропа елдерінде 23 ж ә не %, ал б ұ р-н ғ ы КСРО-да 9 % шамасын құ ра ғ ан. Б ұ л процесті ң ке ң ө ріс алуыны ң себептеріні ң бірі - химия ө ндірісінде ба ғ алы моноциклді ароматикалы қ к ө мірсутектер – бензол, толуол, ксилол сия қ ты жеке к ө мірсутектерге с ұ ранысты ң ө суі балды. Сонды қ тан 1977 жилы А Қ Ш пен Батыс Еуропа елдерінде каталитикалы қ риформингті ң барлы қ қ ондыр ғ лары шамамен 7-10 % бензол, толуол ж ә не ксилол дарды алу ғ а пайдаланыл ғ ан

Каталитикалық риформинг процесінің ғбылыми негізі 1911 жилы Н.Д. Зелинский мен оның ізбасарлар-ның ялтынүшееелі циклоалкпнадардың платина және палладий катализатор-ның қатысуымен С арендерге айналуын ашуымен қаланған. Процестің негізгі реакциясы ялты мүшееелі циклоалкпнадардың дегидрленуі, мұның нәтижесінде өндірістік жағдайда жеткілікті мөлшееерде ароматикалық көмірсутегі түзіледі

Катализаттың С фракциясынан диэтиленгликольмен арендерді экстракциялау қондырғсының технологиялық жүйесі 1, 2, 5, 7, 9 - колонналар; 3, 6, 8, 10, 15, 18, то ң азот қ иштар; 4, 16, 19, 22, 27 - сыйымдылы қ тар; 11, 17, 20, 23-25, сор ғ ылар; 12, 14 - қ айнат қ ыш; І - шикізат; ІІ - ДЭГ; ІІІ - бензол; ІV - рафинат; V - толуол; VІ - ксилол фракциясы; VІІ - су

I – гидротазалан ғ ан шикізат; II – С Қ Г; III – т ұ ра қ тандырыл ғ ан катализат; IV – құ р ғ а қ газ; V – бас фракция; П-1 – к ө п камералы пеш; Р-1,2,3 – адиаббатты реактор; Р-4 – адсорбер; С-1, С-2 – же ғ ары ж ә не т ө мен қ исымды сепараторлар; К-1 – абсорбер; П-2 – пеш; К-2 – т ұ ра қ тандыру колоннасы; С-3 – қ абылда ғ ыш-сепаратор

Сурет 3 – UOP фирма сыны ң катализатор ү здіксіз регенерленетін риформинг қ ондыр ғ сыны ң принципиалды технологиялы қ сызбасы 1 – кокстелген катализатор бункері; 2 – регенерленген катализатор бункері; 3 – шлюз- жаб қ ыш; 4 – дозатор- сі ң іргіш; 5 – тарту (ши ғ ару) құ рыл ғ исы; I – гидротазалан ғ ан шикізат; II – С Қ Г; III – т ұ ра қ тандыру ғ а жіберілетін реформат; IV – азот

1-дисперлеуші орта; 2-біртекті орта

- тесілген аудан; - тесілмеген аудан; - құ й ғ ышжал ғ ан ғ ан құ рыб қ и массыны ң ауданы 5-сурет - Торлы тарелка қ и массы

Каталитикалы қ риформинг қ азіргі кезде м ұ най өң дэу ж ә не м ұ най-химия ө ндірісіні ң е ң бір ма ң езды ж ә не қ ажетті процесі болып сана лады. Каталитикалы қ риформингті ң ө суіні ң себебі химия ө ндірісіні ң (жасанды каучук, жу ғ ыш затрат, жасанды талши қ тар, пластмассалар ж ә не т.б.) бір са қ фффиналы ароматикалы қ к ө мірсутектерге – бензол ғ а, толуол ғ а, ксилол дар ғ а ү клен қ ажеттілігіні ң артуынан. Б ұ л процестен ө ндірілген жанама, ттарзан сутекті газды гидрогенизациялы қ процестерде пайдалану ө ндірістік шеее ң берде (гидротазалау, гидрокрекинг ж ә не т.б.) ө суде Каталитикалы қ риформинг процесі бензиндерді ң детонациялы қ т ө зімділігін арттыру ғ а ж ә не индивидуалы қ ароматы к ө мірсутектер, негізінен бензол, м ұ най химия сыны ң шикізаты ксилол алу ғ а қ олданылатын толуолды алу ғ а ареал ғ ан. Б ұ л жебада ө німділігі жилына т болатын каталитикалы қ риформинг катализатынан ароматы к ө мірсутектерді, соны ң ішінде толуолды б ө ліп алу блогы есептелінген. Ароматты к ө мірсутектерді ң ә р қ айсисын жеке экстракциялы қ колоннада б ө ліп, оларды ң ә лде қ айда к ө п м ө лшееерін алу ғ а м ү мкіндік беретін осындай процесті ң технологиялы қ сызбан ұ с қ асы та ң дялтынып ялтынып, қ ондыр ғ ы ү шін материалды қ ж ә не жылулы қ баланстар есептелінді.