ҚАНТАМЫРЛЫҚ ДЕМЕНЦИЯ. АЛЬЦГЕЙМЕР АУРУЫ ОРЫНДАҒАН :МАМЫШОВА И. ТЕКСЕРГЕН : ДАРИН Д.Б. М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті

ЖОСПАРЫ I. Кіріспе II. Негізігі бөлім 1. Қантамырлық деменция туралы түсінік. 2. Альцеймер ауруы туралы түсінік. 3. Симптомдары 4. Диагностикасы 5. Емдеу 7. Болжамы 8. Алдын алуы Қорытынды

КІРІСПЕ Альцгеймер ауруы - деменцияның ең кең таралған түрі, 1906 жилы неміс психиатры Алоис Альцгеймер тарапынан сипатталған нейрогенеративті сырқат. Әдетте 65 жастан асқан адамдарда кездеседі. [1]. [1] Жасы ұлғая кале кейбір адамдар ұмытшақ бола бастарды. Қартая кале тіпті бала сияқты болып кететіндер де кездеседі. Қариялардағы бұл құбылысты біз «алжыды» деп жатамыз. Ал медицинада ол Альцгеймер ауруы деп аталлоды.

Тамырлық деменция – гипартензия барысындағы ми-тамырлық ауруды қоса алғандағы ми тамырлары ауруларының салдарынан болған ми инфаргінің нәтижесі.

Деменция – түрлі ауруларда панда болатын мидың қызметін жоғалтуы. Ол есть сақтауға, ойлауға және мінез-құлыққа әсер етеді. Даму қаупі 60 жастан кейін аркады – 5% жуығы АА зардап шегеді. АА аурушаңдығы әлем бойынша 2016 ж. 44 млн. адамды құраған. Дамыған елдерде (мысалы, Ұлыбритания) АА ерлердің арасында өлім-жітім себебі бойынша жүрек ауруларының алтына, бірінші орынға шыққан.

Альцгеймер ауруының нақты себебі белгісіз. Зерттеулер көрсеткендей, АА дамуына мидағы белгілі бір өзгерістер апарады. АА дамуына калесі топтың адамдары бейім каледі: Жасы ұлғайған шақта. АА дамуы организмнің қалыпты қартаюына жатпайды. Туғандары, мысалы, бір туған баурылары, немсе ата-ананы АА шалдыққан бокса. АА байланысты белгілі бір гендері бар бокса.

КЕЛЕСІ ФАКТОРЛАР АЛЬЦГЕЙМЕР АУРУЫНЫҢ ДАМУ ҚАУПІН АРТТЫРУЫ МҮМКІН: 1 Әйел жынысы 2 Қандағы холестьрин деңгейінің жоғары болуына байланысты жүрек пен тамырлардың аурулары. 3 Бұрын бастың жарақатының болуы.

АЛЬЦГЕЙМЕР АУРУЫНЫҢ 2 ТҮРІ БАР: АА арте басталуы. Аурудың симптом дары 60 жасқа дейін көрініс береді. Аурудың бұл түрі сирек кездеседі, тез ушығады. АА арте басталуы тұқым қуалайтын ауруларға жатады. Аурудың дамуына жауапты белгілі бір гендер анықталған. АА кеш басталуы. Бұл аурудың жиі кездесетін түрі. Симптомдары 60 жастан асқан адамдарда басталлоды. Кейде тұқым қуалау бейімділігі болуы мүмкін, бірақ, аурудың дамуындағы гендердің ролі аз.

СИМПТОМДАРЫ Альцгеймер ауруының симптом дарына ақыл-ой қызметіндегі калесідей қиындықтар жатады: · Көңіл-күй мінез құлығы, тұлғаның өзін танцы · тіл · есть сақтау · қоршаған ортаны қабылдау, сезіну · ойлау, топшылау (танымдық машықтар)басында АА ұмытшақтық секілді көрінеді.

Жеңіл танымдық бұзылыстар (ЖТБ) - қалыпты жасқа байланысты ұмытшақтық пен АА дамуы арасындағы аралық сайты. ЖТБ басталған адамдарда ойлауда және есть сақтауда аздаған мәселелер болады. олар көбінесе, өзінің ұмытшақтығын біледі. ЖТБ бәрінде АА дамы бермейді.

Ж ТБ СИМПТОМДАРЫ : бірнеше міндетті қатар орындауда қиындықтар · мәселені шешудегі қиындықтар · жақындағы оқиғалар мен әңгімені ұмыту күрделі әрекетті орындауда ұзақ уақыт кетіру

АЛЬЦГЕЙМЕР АУРУЫНЫҢ ЕРТЕ СИМПТОМДАРЫ: банк есептері, күрделі ойын, жаңа ақпаратты түсіну секілді ойлау мәселелерін шешудегі қиындықтар таныс маршруты ұмыту тіл мәселелері, мысалы, есімдерді немсе таныс жерлерді бұрын қызығушылық танытатын заттарға селқостық, көңіл-күйдің болмауы заттарды басқа жерлерге қою тұлғалық өзгерістер және әлеуметтік дағдыларды жоғалту

АЛЬЦГЕЙМЕР АУРУЫНЫҢ ҰШЫҚҚАН САЙЫН СИМПТОМДАРЫ АЙҚЫНДАЛАДЫ ЖӘНЕ ӨЗІНЕ ҚАМҚОРЛЫҚ ЖАСАУ ҚАБІЛЕТІНЕ ӘСЕР ЕТЕДІ. АУРУДЫҢ СИМПТОМДАРЫНА ЖАТАДЫ: ұйқы тәртібінің өзгеруі, түнде жиі ояну сандырақ, депрессия және үрйлену негізгі міндеттерді орындаудағы қиындық, мысалы, ас әзірлеу, киімді дұрыс таңдау, автокөлік жүргізу оқу жазудағы қиындық жақындағы оқиғалардың деректерін ұмыту өмірден оқиғаларды ұмыту және өзін-өзі танымау Галлюцинациялар (елестьу), пікірталасу, таласу, агрессиялық мінез- құлық Байсалдылықтың болмауы, қауіпті тану қабілетін жоғалту Сөздерді дұрыс таңдай алмау, сөздерді дұрыс айтпау, сөйлемдерді шатастырып айту Әлеуметтік қатынастан оқшаулану.

Есте сақтау Праксис Зейін Когнитивті бұзылыстар Сөйлеу Тәртіпті реттеу Ойлау Альцгеймер ауруының негізінде когнитивтік функцияларының айқын бұзылыстары жатыр.

Диагностика критерийлері Деменцияның болуының критерийлері Есте сақтаудың, ойлаудың, бағдардың, оқу мен санаудың төмендеуі Эмоциялық бақылаудың төмендеуі 6 айдан кем емс симптом дар Баяу дамытын ақыл кемдігі Басқа аурулардың болмауы Ошақтық симптом дардың бастапқы сайтыда болмауы

ДИАГНОСТИКА Тәжірибелі дәрігер Альцгеймер ауруының калесі іс- шараларды өткізу арқылы анықтайды : Дәрігерлік толық тексеру, оның ішінде, неврологиялық Науқастан оның ауруының тарихы және симптом дары туралы сұрау арқылы Функционалдық психологиялық тестілерді өткізу арқылы (психологиялық статус)

Альцгеймер ауруы диагнозы кейбір симптом дардың болуы және деменцияның басқа себептерінің болмауының негізінде қойылады. Әдетте, тексерулер деменцияның калесі мүмкін себептерін ескеру үшін өткізіледі:

Анемия Мидың ісігі Созылмалы инфекциялар Дәрілік препаратамен уыттану ауры депрессия мида сұйықтықтың артық мөлшерінің жиналуы (Гидроцефалия, ликвордың қалыпты қысымымен ) Инсульт Қалқанша бездің аурулары Дәрумендер тапшылығы.

Деменцияның мидың ісігі мен инсульт секілді себептерін анықтау үшін мидың КТ немсе МРТ, кейбір жағдайда АА ескеру үшін ПЭТ тағайындаллоды. АА анықтаудың жалғыз сенімді тәсілі – өлімнен кейін ми тінінің үлгісін зерттеу.

Альцгеймер ауруының емделіп жазылмайды. Жағдайды қолдау үшін емдеудің міндеті: Аурудың ушығуын бәсеңдэту (бұл аса күрделі мәселе) Мінез-құлықтың мәселесі, естің қалыпты болмауы, ұйқыдағы мәселелер секілді симптом дарды реттеу Күнделікті қызметті жеңілдэту мақсайтында қоршаған ортаны өзгерту Отбасы мүшелерінің қолдауы.

Дәрілік препарата қолданылады: · Симптомдардың ушығу жилдамдығын бәсеңдэту, бірақ, мұндай препаратады қолданудан панда аз. · Сыни ойлану, өзін танудың бұзылуы секілді мінез- құлық бұзылыстарын бақылау. Дәрі-дәрмекті қабылдау алтында дәрігерге калесі сұрақтарды қою қажет: · Препараттың жанама әсері қандай? Препаратты қабылдап, тәуекел эту қажет пе? · Препаратты қабылдауды бастау үшін қай уақыт жарамды? · Денсаулықтың басқа мәселелеріне қатысты препаратады қабылдауды тоқтату немсе уақытша тоқтату қажет пе?

АА ауруының болуы немсе АА шалдыққан жақын адамға күтім көрсэту өте қиын болуы мүмкін. Бұл күйзелісті АА бойынша қолдау тобының көмегімен жеңілдэтуге болады, олар АҚШ және еуропалық елдерде кең таралған. Мұндай топтарға қатыса отырып, өз мәселесін ортаға салу арқылы науқас немсе оны күтетін адам өздерін жалғыз сезінбеуіне жәрдем аллоды.

БОЛЖАМЫ Аурудың ушығу жилдамдығы әр түрлі. АА тез дамыса, аурудың ушығуы да тез болады. АА шалдыққан адамдар өмірден арте кетеді, әдетте, диагноз қойылғаннан кейін 3-20 жил ішінде. Отбасылар жақын адамға болашақ күтімді жоспарлауы тиіс. Аурудың ақтық сайтысы бірнеше айдан бірнеше жилға дейін созылуы мүмкін. Бұл кезде адам толығымен еңбекке қабілетсіз болады. өлім әдетте, инфекция дан немсе көп ағзалық жеткіліксіздіктен болады.

АЛДЫН АЛУ АА алтын алудың дәлелді тәсілі болмаса да, аурудың алтын алуға немсе бәсеңдэтуге кейбір шаралар көмектесе аллоды: Майдың мөлшері шектеулі емдәм және Омега-3 май қышқылдарына бай тағамды тұтыну Дене белсенділігін ұстанатын өмір салты Ақыл-ойды және әлеуметтік белсенді статусы қолдау Бассүйек-ми жарақатының алтын алу мақсайтында қауіпті іс- шаралар кезінде басқа арнайы қорғаныс бас киімін (шлем) кию.