ОРЫНДАҒАН: ҚҰРМАЕНҒАЗЫ Ф.Қ ТОБЫ: Ф1-701 ТЕКСЕРГЕН: СӨЖ Тақырыбы: Ұйқы физиологияссссссының механизмі, баяу және тез ұйқы, сергектік. Ұйқы гигиенасы Семей 2018 ж ҚР Білім және Ғилым министрлігі Семей қалассссссының Шәкәрім атттындағы мемлекеттік университеті

Жоспар І. Ұ й қ ы. 1) Ұ й қ сссссыны ң физиологиялы қ к ө рінісі; 2) Ұ й қ сссссыны ң теориялары; 3) Ұ й қ сссссыны ң механизмдері; 4) Ұ й қ сссссыны ң т ү рлері. II. Қ орытынды.

ҰйқыҰйқы Адамдар мен жануарлар тіршілігінде ұ й қ ы ө те ма ң езды орын аллоды. Оларды ң ұ й қ исы мен сергектігі т ә улікте о қ тын-о қ тын алмасып, қ айталаннып отрады. М ү ндай ұ й қ ы біркезді (монофазалы қ ) деп аталлоды. Ал кейбір жануарларда ұ й қ ы мен сергектікті ң м ұ ндай алмасуы бірнеше рет қ айталанады. Оны к ө пкезді (полифазалы) ұ й қ ы дейді. Сонымен бірге маусымды қ ұ й қ ы болады. М ұ нда кейбір жануарлар (аю, жар қ анат, тыш қ ан) организміне жа ғ ымсыз жа ғ дайлар ә сер еткенде белгілі ұ й қ илы қ жа ғ дай ғ а к ө шеді.

¥й қ ы ғ а м ұқ жажды қ адамны ң жасына ж ә не жеке ерекшеліктеріне байланнысты. Жас ұ л ғ ай ғ ан сатын т ә уліктік ұ й қ сссссыны ң мерзімі қ ыс қ арады. Жа ң а ту ғ ан презент - 21; 6 файлы қ ж ә не 1 жеста ғ ы б ө беккер шамамен -14; 2-4 жеста ғ ы с ә билет -16; 4-8 жеста ғ ы б ү лдіршіндер ; 8-12 жеста ғ ы естиярлар ; жеста ғ ы жеткіншектер -8-9; ал пересек адамдар т ә улігіне шамамен 7-8 са ғ ат ұ ты қ тайны.

Ұ й қ ы мен сергектікті ң жаратылисы туралы ұғ ымдар 1. Қ анайналымды қ қ а ғ ида ботынша, ұ й қ ы мен сергектік ми та-мырларттында ғ ы қ анайналымына байланнысты деп таннылды. 2. Гистологиялы қ қ а ғ ида ұ й қ ы басуды нейрон дарды ң ө згеруінен организм сырт қ ы ортадан серпіністер қ абылдай алмауды ң салдары деп т ү сіндіреді. З. Химиялы қ қ а ғ ида - ұ й қ ы организмні ң қ ажуры н ә тижесінде қ ан мен тіндерде ыдырау ө німдеріні ң к ө беюінен болады деп санайды. Оларды ң белгілі бір м ө лшерге дейін жена қ талуы ұ й қ ы ту ғ зады.

4. Гумораллоды қ қ а ғ ида ұ й қ ы кезінде қ панда ж ә не ж ұ сын с ұ ты қ ты ғ ттында "дельта-пептид зеты" панда болатсссссынын анны қ даты.Сонымен қ атар, ә дейі ұ ты қ тапа ғ ан жануарларды ң миттында « ұ й қ ы т ү рткісі" т ү зілетіндігі бай қ аллоды. Оларды бас қ а жануарлар ғ а кен кезде ұ й қ исы ұ зартылады. 5. Шартты рефлекстерді толпы жаткан зерттеулер н ә тижесінде ұ й қ ы ғ а кету ж ә не одну кезе ң дерін ба қ ьлаудан ұ йксссссыны ң ми қ артисты қ қ а ғ идасы жасаллоды. Ә сіресе, ә лсіз тітіркендірулер, ұ за қ уа қ ыт ны ғ айтылмайтын бір сарынды сигнал дар ұ тыктату ә серін ту ғ ызетынды ғ ы д ә лелденді.

И.П. Павловтың тәжірибелері ұйқсссссының қорғанныстық тежелу екендігін патымдауға мүмкіндік берді. Қорғанныстық тежелу - үлкен ми сыңары қыртыссссссының оқшауланған займақтарын күшті немесе ұзақ тітіркендірудің салдары. Сонымен катар, ішкі тежелу мен ұйқы, өзінің физикалык жене химиялық жаратылисы ботынша, біртекті құбилыстар деп тұжырымдайды. Олардың атырмашилығы ішкі тежелу - жеке зоналарға бөлінген шала ұйқы, ал нағыз ұйқы - ми қыртыссссссының едәуір займақтарына жатылған тежелу. Тәжірибелер арқилы ұйқсссссының тежелуге ауысатындығы, ал ішкі тежелудің (әсіресе кешігетін түрі) жануарларды ұтықтататындығы аннықталлоды.

Теңдеулік кез - бұның қалыпты сергектік жағдайдан атырмашилығы сол, күшті немесе әлсіз, жағымсыз шартты сигнал дар бірдей нәтиже шығарады. Парадоксаллоды кез - бүрмаланған күштердің қатынасымен сипатталлоды: күшті шартты тітіркендірулер нашар, ал әлсіздері күшті жауап тудырады. Ультрапарадоксаллоды кез - қарама-қарсы әсерленістермен сипатталлоды. Жағымды тітіркендіргіш, шартты рефлексті тежейді, ал жағымсыз, керісінше шартты әсерленіс тудырады. Наркотик кез - бұл ең аллодымен әлсіз тітіркендіргіштерге төмен шартты әсерленіс іс-әрекетінің басылуы. Тежегіш кезі - шартты рефлекстік іс-әрекеттің толик тежелуі (терең ұйқы). Мұндай кездер ұйқы мен сергектік арасттындағы өтпелі жағдайда ғана емес, жоғары жүйке іс-әрекетінің ауытқулары мен гипнозда да байқаллоды.

Ұйқсссссының түрлері қалыпты гипноздықнаркотиктік Дерттік және шартты рефлекстік

Қ алыпты ұ й қ ы баяу ұ й қ ы Тез ұ й қ ы

¥йқсссссының баяу кезі ұйқыға кетуден терең ұйқыға дейін бірнеше мінездік және электроэнцефалографиялық (ЭЭГ) белгілерімен сипатталлоды. І. Қалғу. Босаңсыған сергектіктен қалғи бастағпанда басталып, 1-7 минутқа созылады. Бұл уақытта ЭЭГ-да айнымалы тербелісте оқтын-оқтын панда болатын және жоғалатын альфа-ритм байқаллоды. ЭЭГ иректері тегістелуі, альфа-ритм жоюылуы, тета- және бета- толқттындардың және жеке дельта- ритмдердің қабаттасуымен сипатталлоды. Осы мезгілде көздің баяу (1-2 с) қимилы байқаллоды және бұлшыкет потенциалсссссының шаманы азаяды.

ІІ. Сергек ұйқы. Жиілігі 14 Гц (12-18 Гц), үлкен (200 мВ) тербелістер панда болуымен көзге түседі. Осы кезде дельта- және тета-толқттындар жазыла береді, бета- белсенділік көрінеді. Көздің қимилы болмайды, бұлшықеттің электр шаманы (ЭМГ) одна әрі төмендейді, бұл түнгі ұйқсссссының 50% -ін аллоды.

Тез ұйқы. Жылдам ұйқы сатисы - бет және мотын бұлшықеттерінің белсенділігі толық тытылуымен ерекшеленеді, көздің шапшаң қимылдары (0,5-1,5 с) кездеседі. Ұйқсссссының бұл жил дам сатисттында ЭЭГ-ның сыртқы көрінісі тек "қалғу" сатисттындағы сияқты болады. Өйткені ұйқы мінездік белгілері ботынша, бұл кезде терең болады да, адамды ояту баяу сатыға қарағпанда, оңай болмайды.

¥йксссссыны ң ә рбір сатисы ң да ми құ рилымдарсссссыны ң ә рт ү рлі электр белсенділігі бай қ аллоды. Жылдам сатисттында - таламус, гипоталамус, порталы қ миды ң торты құ рилымы, ми қ ыртыссссссыны ң к ө ру займа ғ ттында ғ ы нейрон дар белсенділігі ардаты. Ал баяу стыда -сапа қ ша миды ң торты құ рилымттында, бадамша кешенінде электр белсенділігі ө те к ү шейеді.