«Сынама таңдау және сынама дайындаудың теориясы мен практикасы» Орындаған ХТОВ мамандығының I курс студенттері: Абулгазиева А. Теберикова А.
1. Сынама ұсыну: талдау объектісі мен сынама 2. Орташа сына маны алу тәсілдері 3. Құрамы гомогенді және гетерогенді сына маны таңдау
Орташа татианы тандап алу әдістері анализ жасауға тиісті материалдар мен анықтау мақсатының ерекшеліктеріне тәуелді болады. Орташа тапа дегеніміз химиялық құрамы, физикалық және химиялық қасиеттері, барлық алынатын топ темаларға сайт келетін салыстырмалы түрде алынған материалдың шағын мөлшері. Топтама айтарлыктай біртекті шикізат материалының белгілі мапшері болып сана лады. Топтама да, тапа да сәйкес келетін ГОСТ-пен, ОСТ-пен, техникалык жағдаймен (ТЖ), техникалық ережемен (TE) анықталлоды. Мысалы, кірпіштің топ темасы ереже бойынша 100 мин дана, сусымалы матерналдардың топ темасы (шегендеме, саз, қүм,каолин, әк және т.б.) 50 т және ее. болады. Орташа (өкілдік) татианы дұрыс тандап алуға байланысты зерттелетін материалдын физика-химиялық қасиеттерінің және химиялық құраминың дәлдігі анықталлоды.
Материалдың аздаған топ темасы әр түрлі үлесінде әр келкі немесе әр түрлі физика-химиялық құрамды болуы мүмкін. Мәселен, кейбір материалдардың беткі қабаттарының дәрежесі ішкі бетон үлкен болып, атмосферадагы ылғалды немесе СО2-ні сіңіруі соның әсерінен олардың физика-химиялық құрамин өзгертуі мүмкін, мысалы шегеңдемені қабыршықтың қапатауы. Үлкен топ теманы үзілмелі технология бойынша алған кезде жалпы топ тема құрайтын топ темалардың барлығын толық ұқсас эту қиын. Қатты материалдың орташа тапасын таңдап алған кезде, мысалы минералдардың, әсіресе ірі кесектерді химиялық құрамы мен физика- химиялық қасиеттері бойынша бірінен-бірі және ұсақ түйіршіктерінен, әсіресе шаңнан езды-көпті ерекшеленетінін ескеру керек, шаңның біркелкілігі мұқият араластырғанда ғана реттеледі.
Орташа татианың үш түрі болады: алғашқы, лабораториялық (паспорттық) және анализдік тапа: алғашқы татианы алғашқы кезеңде таңдап аллоды; лабораториялық немесе паспорттық татианы барлық анализге қажетті сәйкес массаға дейін жеткізіп алғашқы татианы кеміту арқылы аллоды (мұнда төртке бөлу немесе басқа әдістер қолданылады); анализдік татианы белгілі химиялық анализ жасау үшін лабораториялықтан таңдап аллоды.
Өлшеу
Нақтылы анализ жасауға қажетті анализ жасалатын заттың анализдік орташа тапасының шагин массы өлшенді деп аталлоды, ол аналитикалық тарасыда өлшенеді. Өлшендінің шаманы гравиметриялық анализдің келесі әдісімен, тұндыру әдісімен, гравиметриялық форма мен, анализ жасалатын заттағы анықталатын құрамдас бөліктің болуымен анықталлоды. Өлшенді азайғанда өлшеуден қателік көп кетеді, алайда үлкен өлшенді алынса (бөлу және концентрация лоу әдістері қолданылмаса), тұндырған кезде тұнбаның мөлшері көбейіп, оны сүзу және жук қиындайды да анализді орындау мерзімі ұзаққа созылып кетеді. Сондықтан нақтылы анықтау үшін көлемді эксперименттік гравиметриялық материал негізінде белгіленген нұсқауды пайдалана отырып, тиімді өлшенді тандап алынады. Өлшендіні есептеу гравиметриялық форманың тиімді массына негізделеді, ол аморфты тұнба тұнғанда шамамен 0,11 г болады; үсақ және ірі кристаллы тұнбаға түскенде ретіне қарай 0,3 және 0,5 г болады.
Аналитикалық тарасы