Жоспар: 1. Шаруаларды Қазақстан аумағына қоныс аудару себептері. 2.Шаруалардың жаппай қоныс удара бастауы. 3.Шаруалардың қоныс аудару қарқынының күшейе түсуі. 4.Столыпиннің 1906 аграрлық реформасы. 5.Жергілікті халық жағдайының нашарлай түсуі. 6. Патша үкіметінің отаршылдық саясатына қарсы қазақ халқының қарсылығы.

Ресейде жерсіз қалған шаруалардың наразылықт арин жою үшін. Ресей қоныс аударушылары есебінен қазақ жерінде сенімді тірек қалыптастыру. Қазақтарды отырықшыл ыққа көшіру. Жергіліті халықты христиан дініне көшіру. Қазақстанды Ресейдің мол астық база сына айналдыру.

Қазақстанда бұл қоныс аудару саясаты үш кезең бойынша бөліп қарастырылады. І кезең ХІХ ғасырдың жилдар аралығын қамтиды, ол 1889 жилғы 13 шілдедегі жарлық шыққанға дейін созылды. ІІ кезең ХІХ ғасырдың 90-жилдаринан 1905 жилға дейінгі уақыт аралығын қамтиды. ІІІ кезең 1906 жилдан 1916 жилдар аралығын қамтиды.

Жетісу облысы әскери губернаторы Колпаковский бастамасы бойынша Жетісуға шаруалардың қоныс аударуы туралы "Уақытша ереже" әзірленді. Бұл құжат 1868 жилдан бастап 1883 жилға дейін күшін сақтады. "Уақытша ереже" бойынша орыс қоныс аударушыларина (ерлерге) 30 десятина жер беру, 15 жилға алым-салық және түрлі міндеткерліктерден босату, 100 сом мөлшерінде көмек беру және басқа жеңілдіктер анықталып,

1886 жилғы дайындалған: "Түркістан генерал- губернаторы басқару туралы Ереже" боынша 10 десятина (ерлерге) жер беру, міндеткерліктін 5 жилға дейін босату, қоныс аударушыларды алым-салық кейінгі жилдары алымды тек жартылай төлеу жеңілдіктері сақталды.

1889 жилғы 13 шілдеде қабылданған ережеде Шаруалардың қоныс аударып, тұрақтайтын аудандары нақты анықталып көрсетіледі: Ақмола Жетісу Семей 1885 жилды қоса алғанда, Ақмола облысы қазақтары жерінен десятина мөлшерінде тартып алынды. Онда ер адамы бар 24 қоныс аударушылар бөлімшесі (учаскелері) құрылған еді. Жетісу облысынан 12 жилда ( жж.) 3324 отбасы қоныс аударған, оның 2099 селолық құрылымға біріксе, 1225 отбасы қалаларда тұрақтанды. Семей облысы бойынша десятина егістік жер жергілікті тұрғындар иелігінен алынды.

Заң қоныс аудару мәселесін үкімет құзырында қалдырды, қоныс аударушылар үшін арнайы рұқсат аллы қажет балды. Түйіндеп айтсақ, патша өкіметі орыс шаруалариның еркінше қоныс аударуын қадағалап, реттеуді көздеді. Алайда шаруалардың өз еркінше қоныс аударуы ретсіз қозғалыс болып қала берді. Заң қоныс аудару мәселесін үкімет құзырында қалдырды, қоныс аударушылар үшін арнайы рұқсат аллы қажет балды. Түйіндеп айтсақ, патша өкіметі орыс шаруалариның еркінше қоныс аударуын қадағалап, реттеуді көздеді. Алайда шаруалардың өз еркінше қоныс аударуы ретсіз қозғалыс болып қала берді жилғы Заң күші Торғай және Орал облыстарина да таралды.

Столыпиннің аграрлық реформасы (1906 жил) Столыпиннің аграрлық реформасы (1906 жил) 1906 жилы Ресей министрлер кеңесінің төрағасы П.А.Столыпин шаруаларды Ресейдің азиялық бөлігіне жаппай қоныс аудару туралы шешім қабылдады. Шаруалар қауымын ыдырату, оларды Қазақстанға қоныс аудару жөніндегі реформа Столыпиннің аграрлық реформасы деп аталды. Негізгі бағыты – қоныс аудару шаруалар қозғалысының кеңінен отек аллын қамтамасыз ету. Салдары жилға қарай жергілікті байырғы халықтың пайдалануындағы 45 млн десятина жер тартып алынды.

Жатақтар Жатақтар – кедейленіп, қайыршыланған қазақтардың күнкөріс қамымен түрлі кәсіпшіліктерге, соның ішінде тау-кен өнеркәсібіне жұмыс іздеп кеткен қазақтар.

1-тапсырма Патша үкіметінің Қазақстан аумағына қоныс аударушыларды орналастыруына байланысты шаралары мен жарлықтарин хронологиялық ретпен жазыңыз.

2-тапсырма Қоныс аударудың маңызы мен салдарина баға беріңіз.

Үй тапсырмасы Тақырыпты оқу.