АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ 1. Ас қорыту жөнінде жалпы түсінік 2. Тамақтың ауыз қуысында өзгерісі 3. Қарындағы ас қорыту 4. Ішектердегі ас қорыту 5. Ас қорыту аппаратының қозғалу функциясы 6. Тамақ затратының сіңірілуі және қарын-ішек қызметінің реттелуі

Ас қорыту – тамақтың құрамындағы күрделі қоректік затратдың ас қорыту жүйелерінде механикалық, химиялық, биологиялық жолмен өңделіп, қарапайым түрге айналып, сіңірілуі. Ас қорыту – тамақтың құрамындағы күрделі қоректік затратдың ас қорыту жүйелерінде механикалық, химиялық, биологиялық жолмен өңделіп, қарапайым түрге айналып, сіңірілуі.

АС ҚОРЫТУ ФЕРМЕНТТЕРІНІҢ ТОПТАРЫ: ПРОТЕОЛИТТІК ПРОТЕОЛИТТІК ЛИПОЛИТТІК ЛИПОЛИТТІК АМИЛОЛИТТІК АМИЛОЛИТТІК

АДАМНЫҢ АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ

Шықшыт сілекей безі Ауыз қуысы Көмей Тіласты сілекей безі Жақасты сілекей безі Асқазан Өңеш Бауыр Өт қабы Тоқішек Аппендикс Сфинктер Ашішек Ұйқы безі Тікішек Аналь тесігі

Ас қорыту бездері

Ауыз қуысындағы ас қорыту үрдісі Ауыз құысында ас механикалық және химиялық өңдеуге ұщырайды Ауыз құысында ас механикалық және химиялық өңдеуге ұщырайды Ауыз қуысына үш жұп ірі бездер: шықшыт, жақ асты,тіл асты бездері және майданн бездер: таңдай, тіл, ұрт, ерін бездерінің өзектері ашылады. Ауыз қуысына үш жұп ірі бездер: шықшыт, жақ асты,тіл асты бездері және майданн бездер: таңдай, тіл, ұрт, ерін бездерінің өзектері ашылады.

Қатты таңдай Жұмсақ таңдай Бадамшалар Бөбешік Тіл

Жұтқынша қ Өңеш Астың жұтылуы мен жылжуы

Сілекей сөлінің құрамы, қасиеті және маңызы Сілекей сөлі – түссіз, жеңіл көбіктенетін, созылғыш, иісі жоқ, әлсіз сілтілі сұйық зат. Сілекей сөлі – түссіз, жеңіл көбіктенетін, созылғыш, иісі жоқ, әлсіз сілтілі сұйық зат. Құрамына 98,5-99% су, 1-1,5 % органикалық затрат: муцин, глобулин, амин қышқылдары, креатинин, мочевина, несет қышқылы, лизоцим, ферментер, органикалық емс затрат: тұз қышқылының, күкірт. Фосфор, көмір қышқылдарының тұздары кіреді. Құрамына 98,5-99% су, 1-1,5 % органикалық затрат: муцин, глобулин, амин қышқылдары, креатинин, мочевина, несет қышқылы, лизоцим, ферментер, органикалық емс затрат: тұз қышқылының, күкірт. Фосфор, көмір қышқылдарының тұздары кіреді. Ферменттері: Ферменттері: Птиалин(амилаза-a) ферменті – крахмалды мальтозаға айналдырады Птиалин(амилаза-a) ферменті – крахмалды мальтозаға айналдырады Мальтаза ферменті – мальтозный глюкозаға дейін ыдыратады Мальтаза ферменті – мальтозный глюкозаға дейін ыдыратады рН көрсеткіші – 5,25 – 7,54 рН көрсеткіші – 5,25 – 7,54

Қарындағы ас қорыту үрдісі Қарынға 1,5-3 л тамақ сияды. Қарынға 1,5-3 л тамақ сияды. Қарын бөлімдері: кіре беріс-кардиалдық бөлім, түбі- фундальдық бөлім, шыға беріс-пилорикалық немсе есік бөлім. Қарын бөлімдері: кіре беріс-кардиалдық бөлім, түбі- фундальдық бөлім, шыға беріс-пилорикалық немсе есік бөлім. Қарынның кілегей қабығының бездерінің жасушалары: Қарынның кілегей қабығының бездерінің жасушалары: 1. Негізгі немсе бас жасушалар – ферментер жасайды 2. Қоршау жасушалар - тұз қышқылын жасайды 3. Қосымша жасушалар – кілегей тәрізді зат жасайды

Асқазан мен ұлтабардың құрылысы Асқазанның ішкі сілемейлі қабығында ұсақ бездері үш түрлі жасушалардан түзілген: 1. Ферменттер 2.Тұз қышқылы 3.Сілемей бөледі

Қарын сөлінің құрамы мен қасиеті рН көрсеткіші – 1,5-3,4-3,9 (0,4-0,5 % НСl) рН көрсеткіші – 1,5-3,4-3,9 (0,4-0,5 % НСl) Қарын сөлінің құрамындағы ферментер: Қарын сөлінің құрамындағы ферментер: Пепсин - протеаза ферменті- белоктарды альбумоз және пептондарға дейін ыдыратады Химозин – сүтті ірітіп, ерімейтін сүт белого казеинге айналдырады Липаза – майды ыдыратады

Қарын сөлінің бөліну фаза лары 1. Күрделі рефлекторлық фаза – қарын сөлі тамақ жеген кезде бөлінеді 2. Нервтік-гуморальдық фаза – сөл қанға сіңген химиялық затратдың әсерінен қарын бездерінің рецепторларын, бас миындағы тамақ орталықтарын тітіркендіруден бөлінеді

Ұлтабардағы ас қорыту үрдісі Ұйқы безі сөлінің ферментері: Ұйқы безі сөлінің ферментері: 1. Трипсин, трипсин, химотрипсин– альбумоз, пептон, ыдырамаған белоктарды амин қышқылдарына дейін ыдыратады 2. Амилаза, мальтаза, лактаза – көмірсуларды моносахариттерге дейін ыдыратады 3. Липаза – майларды май қышқылы мен глицерине дейін ыдыратады Өт құрамына: өт қышқылдары (гликохоль мен таурохоль), өт пигменттері (билирубин, биливердин), органикалық емс тұздар, А,В,С дәрумендері, амилаза, протеаза, фосфатаза, каталаза, оксидаза ферментері, несет қышқылы, мочевина кіреді Өт құрамына: өт қышқылдары (гликохоль мен таурохоль), өт пигменттері (билирубин, биливердин), органикалық емс тұздар, А,В,С дәрумендері, амилаза, протеаза, фосфатаза, каталаза, оксидаза ферментері, несет қышқылы, мочевина кіреді

Ішек сөліндегі ферментер: Эрипсин - альбумоз, пептондарды амин қышқылдарына дейін ыдыратады Эрипсин - альбумоз, пептондарды амин қышқылдарына дейін ыдыратады Липаза, фосфолипаза, холестеринэстераза – липидтерді май қышқылдары мен глицерине ыдыратады Липаза, фосфолипаза, холестеринэстераза – липидтерді май қышқылдары мен глицерине ыдыратады Амилаза – крахмалды дисахаритке айналдырады; мальтаза – мальтозный, инвертаза – қамыс қантын, лактаза – сүт қантын ыдыратып, крахмалды моносахаридтерге айналу үрдісін аяқтайды Амилаза – крахмалды дисахаритке айналдырады; мальтаза – мальтозный, инвертаза – қамыс қантын, лактаза – сүт қантын ыдыратып, крахмалды моносахаридтерге айналу үрдісін аяқтайды Энтерокиназа – трипсиногенді трипсинге айналдырады Энтерокиназа – трипсиногенді трипсинге айналдырады

Ішек бүрлерінің құрылысы Бір қабатты эпителий Ішек бүрлері Ішек бездері Қан тамырлары Лимфа тамырлапы