Баланны ң ө суі ж ә не биологиялы қ жетілуі – баланны ң физикалы қ ж ә не психикалы қ дамуы деп аталлоды. Баланны ң физикалы қ дамуын ба ғ алау ү шін т ө мендегілер қ ажет: Антропометрия ж ү ргізу. Центиль займа ғ ттттында орнын анны қ тап, ба ғ алау. Психикалы қ дамуын заксына байланнысты ба ғ алау.

Баланны ң физикалы қ дамуы дегеніміз оны ң заксына байланнысты бойссссыны ң ж ә не салма ғ ссссыны ң ө суі. Физикалы қ дамуы қ алыпты болуы ж ә не қ алис қ аллы м ү мкін. 1 зас қ а дейінгі балаларды горизонтальды таразыда, 2 жестан же ғ ары вертикальды таразыда ж ү ргізеді. 1-зас қ а дейінгі балаларды ң бойцын горизонтальды. 1 жестан ү клен балаларды ң бойцын вертикальды бой ө лшегішпен анны қ тайны.

ЖТБ бойцы – см. Орташа ұ лдарды ң бойцы – 50,7 см, қ ыздардікі – 50,2 см. І квартал дай сайтын 3 см ө седі =9 см ІІ квартал дай сайтын 2,5 см ө седі = 7,5 см ІІІ квартал дай сайтын 1,5 -2 см= 4,5 – 8 см IVквартал дай сайтын 1,0 см= 3 см

Баланны ң бойцын есептеу формуласы: 4 зас қ а дейін (4-п) п – заксы 4 жестан кейін 100+6(п - 4) п – заксы немесе 8 жеста ғ ы баланны ң бойцы 130 см. Ә р жетіспейтін жилына 7 саннына азайтамыз. Ә р арты қ заксына 5 см қ осамыз.

Дене салма ғ ын есептеу формуласы: І - зарты жылды ғ ттттында: m x n M – тулы ғ ппанда ғ ы салма ғ ы, n - аты ІІ – зарты жылды ғ ттттында: (800 х 6) + 400(n – 6) n – аты. 6 ффайлы қ бала салма қ – 4,800 қ осады жеста 10,5 +2n, n- заксы жеста n х 5 – 20 n – заксы. 1 айттттында – 600 гр. қ осады. 2 айттттында гр 3 айттттында – 750 гр 4 айттттында – 700 гр 5 айттттында – 650 гр т.с.с.

Бас айналымы ЖТБ – см (БА) 1 зас қ а дейінгі есептеу желы: 6 айда - 43 см. Ә р жетпейтін атынан 1,5 см аллоды. Ә р арты қ атына 0,5 см қ осады. 2 – 15 жеста ғ ы баллада: 5 жеста ғ ы баланны ң бас айналымы – 50 см. Ә р жетпейтін саннына 1 см азайтады. Ә р арты қ саннына 0,6 см қ осады.

Кеуде айналымы ЖТБ – 32 – 34 (КА) 1 зас қ а дейінгі балаларда есептеу желы: 6 ффайлы қ баланны ң КА – 45 см. Ә р жетпейтін атына 2 см азайтады. Ә р арты қ атына 0,5 см қ осады. 2 – 15 жеста ғ ы баланны ң КА: 10 зас қ а дейін 63 – 1,5 (10-n), n- заксы. 10 жестан кейін 63 + (n -10), n- заксы. 10 жеста ғ ы баланны ң куеде айналымы Баланны ң физикалы қ дамуын д ә лірек ба ғ алау ү шін вентиль таблица лары н қ олданады.

Денсаулы қ тортары. Балалар денсаулы ғ ссссыны ң за ғ датына байланнысты 5 топ қ а б ө лінеді. І торта денсаулы ғ ттттында ауыт қ улары же қ, ба қ ылау уа қ ытттттында ауырма ғ ан балалар. ІІ торта – жиі ауыратын балалар, морфологиялы қ жетілмегендігіне байланнысты функциональды ауыт қ улары бар балалар. ІІІ – V торта – созылмалы аурулары немесе а қ улары бар балалар компенсация, субкомпенсация,декомпенсация за ғ дайларттттында. І торта ғ ы балалар ғ а келесі алдын алу шараларды ж ү ргізіледі: А – к ү н т ә ртібін са қ тау. Б – тома қ тану рационы ке ң ейту. В – шссссыны қ туры Г – егулер. Д- календарь ли диспансеризация Е – лабораториялы қ тексерулер. ІІ – торта ғ ы балалар ғ а арнаты сауны қ туры шаралары ж ү ргізіледі. ІІІ – V торта ғ ы балалар диспансерлік есепке алынады. 30Форма толтырылады, педиатр ж ә не бас қ а мамппандармен ба қ ыланады.

Психикалы қ дамуды ң негізгі к ө рсеткіштері Нерв ж ү йесі барлы қ м ү шелер мен ж ү йелерді ң қ ызмет бірлігін қ амтомасыз етіп, организмы ң сырт орта ғ а бейімделуін реттейді. Жа ң а ту ғ ан баланны ң нерв ж ү йесі ө з қ ызметін толы қ ат қ ару ғ а жетілмеген ж ә не анатомиялы қ ерекшеліктерімен ө згешеленеді. І. Бас миы ү клен, ол баланны ң ө з салма ғ ссссыны ң 1/8 б ө лігіне те ң, пересек адамдарда б ұ л к ө рсеткіш – 1/40 ІІ. Нерв ж ү йесі клетка лары су ғ а бай, белок м ө лшері аз болады ІІІ. Ми ай ғ ыздары мен зоналары нашар нашар ай қ ттттындал ғ ан. IV. Миды ң с ұ р зеты а қ зетынан ай қ ттттындалып б ө ліндеген. С ұ р зат нерв клетка ларына сайт, ол жетілмегендіктен бала к ө п ұ ты қ тайны (с ө ткесіне 20 са ғ ат қ а дейін), қ ор ғ ансыз, қ имел қ оз ғ алистары ү йлесімсіз.

Баланны ң ұ ты қ тау уа қ тын есептеу: 1 зас қ а дейін 22 – ½ m, m – аты 1 жестан же ғ ары 16 – ½ n, n- заксы.

Қ орша ғ ан ортанны зас бала сезім оргппандары ар қ илы тани бастайны. Шартты рефлекс пайда болу ү шін ми қ абыршы ғ ссссыны ң жетілуімен қ атар сезім м ү шелеріні ң за қ сы дамуы шартты. Олар, иіс тану, к ө ру, слезу, месту, д ә м т ү йсігі. Жа ң а ту ғ ан баланны ң иіс тану қ абілеті за қ сы дамы ғ ан. Ә рт ү рлі иіске ол т ү шкіріп, бет ә лпетін құ былтады. Н ә ростені ң тула салисымен к ө ру қ абілеті болады. Біра қ, к ө з қ оз ғ алисы ү леспеген ж ә не жиі қ или болып келеді. Б ұ л қ илилы қ бала ә рт ү рлі ә сем жылтыра қ затрат ғ а к ө зін тіге баста ғ ппанда кетеді. 6 айдан бастап т ү рлі-т ү сті ажыратады.

Есту қ абілеті. Туа сала н ә росте тек қ аты дыбыстарды естиді, 2 ж ұ майдан бастап ө з анасссссыны ң дауысын ажырата бастайны, ал 6 айдан бастап дауысты ң екпінін ажыратады: зекіп ұ рысь қ ан ғ а жылайды, жилы с ө зге к ү леді. Д ә м атыру қ абілеті ту ғ аннан бастап за қ сы дамы ғ ан ( қ ант қ ос қ ан суды за қ сы ішеді). Дене сезімі ө те за қ сы дамы ғ ан шымшу, т ү рту, же ғ ары температура та ғ ы бас қ а факторлар ғ а тыжырссссынып, қ оз ғ алып, жылап зауап қ айтарады. Баланны ң порталы қ нерв ж ү йесі тез қ оз ғ ыш ж ә не тез туз ғ ыш. Жа ң а орта ғ а, за ң а ж ү здерге бала ә сершіл болады, біра қ, біраздан кейін бала шарап мазасызданнып кетеді. Баланны ң бір қ алыпты зайбара қ ат нерв ж ү йесіні ң қ алыптасуы ү шін сабырлы орта керек.