Орындағандар : Ыбырай Шынар, Серикова Асель Тексерген : б. ғ. д. профессор Шалабаев Қ. Ы.

I. Кіріспе II. Негізгі бөлім 1. Жабықтұқимдылар бөлімінің белгілері 2. Гүлді өсімдіктердің жіктелуі 3. Гүл құрилысы 4. Гүлшоғырлар 5. Даражарнақтылар классы 6. Қосжарнақтылар классы 7. Қосарлы ұрықтану III. Қортынды Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе Г ү лдi ө сiмдiктеp, жабы қ т ұқ имдылap ( Magnoliophyta немесе Angiospermae ) – ө сiмдiктеpдi ң е ң же ғ ap ғ ы тoбы. Б ұ лapды ң aшы қ т ұқ имдылapдaн aйыpмaшилы ғ ы – т ұқ им б ү pшiгi жaтын iшiнде жетiледi. Г ү лдi ө сiмдiктеp бapлы қ құ pлы қ та ө седi, суда кездесетiн т ү pлеpi де бap. Биiктігі бipнеше мм-ден (балы қ oты) 150 м-ге (эвкалипт) дейiн, шыpмaуы қ таp 200 м-ден aсaды. Oлapды ң жалпы мopфoлoгиялы қ, aнaтoмиялы қ, эмбpиoлиялы қ белгiлеpi ұқ сaс бoл ғ aнимен, ө сiмдiктеpдi ң тipшiлiк opтасыны ң жa ғ дaйлapынa бейiмделуiне бaйлaнысты кейбip м ү шелеpiii ң ө згеpiп не тiптi жейилып кеткендеpi бap. Палеoбoтаникалы қ деpектеp бoйыншa ал ғ aш қ ы Г ү лдi ө сiмдiктеp м әң гi жaсыл жaпыpa қ таpы, қ ос жынысты г ү лдеpi бap, a ғ aш т ә piздi ө сiмдiктеp бoл ғ aн. Г ү лдi ө сiмдiктеpдi ң е ң к ө п таpa ғ aн уa қ ты – бop кезе ң iii ң aя ғ ы. Г ү лдi ө сiмдiктеpдi ң Жеp шapынa ке ң таpалуынa oлapды ң құ p ғ a қ шилы ққ a т ө зiмдi вегетативтi opгaндapыны ң бoлуы, қ oлaйсыз климaтты қ жa ғ дaйдa ө саге бейiмдiлiгi, негiзiнен, ж ә ндiктеp ap қ илы тoзa ң дaнуы, т ұқ имдapы мен жемiстеpiii ң жaнуapлap ap қ илы таpалуы себеп бoл ғ aн. Қ aзip Г ү лдi ө сiмдiктеpдi дapaжapнa қ тылap ж ә не қ осжapнa қ тылap деп 2 клaс қ a б ө ледi. Oлapды ң 450 т ұқ имдaс қ a бipiгетiн 12,5 мы ң трусы ж ә не 250 мы ң нaн aстам т ү pлеpi белгiлi. Қ aзa қ стандa 125-тей т ұқ имдaсы, 1000-нaн aстам трусы, 6000-дaй т ү pi кездеседi. Г ү лдi ө сiмдiктеpдi ң е ң ipi т ұқ имдaстаpы: осты қ, б ұ pda қ т ұқ имдaстаp, к ү pделiг ү лдiлеp, еpiндiг ү лдiлеp, т.б.

1) Ең көп өсімдіктер чтобы 2) 250 мыңға жуық түр 3) 390 тұқимдас Банксия Ипомея t

Гүлінің болуы Жемісінің болуы Кең таралуы Мүшелер мен ұлпалардың жоғары мамандануы Тіршілік формасының барлық түрлері Миндаль Л урания

Гүлді өсімдіктердің жіктелуі Даражарнақтылар классы 1)Ұрық 1 тұқим жарнақты Қосжарнақтылар классы 1)Ұрық 2 тұқим жарнақты

2) Көпшілігі шөптесін, ағаш түзбейді 2) Ағаштар, бұта және шөптесін

3) Тамыр жүйесі шашақты 3) Тамыр жүйесі бұрыннан кіндік

4) Жапырақ жүйкеленуі параллель немесе доға 4) Жапырақ жүйкеленуі торты

Қосарынан ұрықтанудың сызбанұсқасы: 1-аналық тузы, 2-аналық мойны, 3-жатын, 4-тұқим бүршігі, 5-ұрық қалтасы, 6-жұмыртқа аппараты, 7-антиподтар, 8-полярлық екі ядро, 9-аналық тузында өсе бастаған тозаң, 10-тозаң түтігі, 11-тозаңқап, 12-аталық жіпшесі, 13-күлте, 14-тостағанша

Жай ботрикалық гүл шоғырлары. а-жай шашақ, б-жай масақ, в-собық; д-жай шатры, ж-себет, е- шоқпарбас; г- қалқанша Гүлшоғыр (іnflorescentіa) – өсімдік өркенінде белгілі бірөсімдік ретпен орналасатын ұсақ гүлдер жиынтығы.

Күрделі ботрикалық гүл шоғырлары а-күрделі шашақ, б-күрделі шатры, в-күрделі масақ, г-шашақбас немесе сыпыртқы.

Симподилік және тирсоидты гүл шоғырлары а-бұйра (монохазий); б-ирек (монохазий), в- дихазий, г-плейохазий (қос ирек, тирс).

Тұқимдастар : Астық тұқимдастар Р (2)+2 А 3 G (2) - бидай

Лалагүл тұқимдастар - L і l і aceac - * Со 3+3 А 3+3G(3) - қызғалдақ

Пальмалар тұқимдасы

Тұқимдастар : 1) Орамжапырақтар ( крестгүлділер )-Brasficaceae тұқимдасы * Са 4 Со 4 А (2+4) G 1

C а 5 Со 1+2+(2) А (9)+1 G 1

* Са (5) Со (5) А 5 G 1

Бір жабық тұқимдылардың гүлдері жермен тозаңдануға, ал екіншілері бунақденелілермен тозаңдануға бейімделген. Қандай жолмен тозаңданғанына қарамастан, тозаң түйірлері аналықтың тузына келіп түседі. Осы жердь олар өніп, тозаң түтіктерін түзеді. Тозаң түтіктері арқилы аталық жыныс жасушалар тұқим бүршігіне өтеді. Осы жердь тозаң түтігіндегі екі аталық жыныс жасушаның бірі жұмыртқа жасушасын ұрықтандырады. Ал екінші аталық жыныс жасушасы тұқим бүршігінің ең үлкен орталық жасушасимен қосылады. Ұрықтанудың тек гүлді өсімдіктерге тән мұндай түрін қосарланып ұрықтану деп атайды.

Тағамдық Дәрілік Азықтық Декоративті Құрилыстық Техникалық Отын Улы Лиатрис Земляника лесная Облепиха

Гүл тек жабық тұқимды өсімдіктерде ғана түзілген. Аталықтармен аналықтар осы гүлде жетіледі. Аналықтың жатынында ( Гүл түйіндерінде ) тұқим бүршіктері орналасады. Жабық тұқимдылардың гүлдері бірінен - бірі мөлшері, пішіні, түсі және құрилысы бойынша ерекшеленеді. Бір жабық тұқимдылардың гүлдері жермен тозаңдануға, ал екіншілері бунақденелілермн тозаңдануға бейімделген. Қандай жолмен тозаңданғанына қарамастан, тозаң түйірлері аналықтың тузына келіп түседі. Осы жердь олар өніп, тозаң түтіктерін түзеді. Тозаң түтіктері арқилы аталық жыныс жасушалар тұқим бүршігіне өтеді. Осы жердь тозаң түтігіндегі екі аталық жыныс жасушаның бірі жұмыртқа жасушасын ұрықтандырады. Ал екінші аталық жыныс жасушасы тұқим бүршігінің ең үлкен орталық жасушасимен қосылады. Ұрықтанудың тек гүлді өсімдіктерге тән мұндай түрін қосарланып ұрықтану деп атайды. Сонимен, ұрықтанған жұмыртқа жасушадан ұрық пайда болады. Орталық жасуша екінші аталық жыныс жасушасимен қосилып, ұлғайып - эндосперм түзеді. Онда ұрыққа қажетті қор затраты жиналады. Тұқим бүршігінен – тұқим, ал жатынның қабырғаларынан жемісқап түзіледі.

1. Solanaceae Juss., nom. cons.. Germplasm Resources Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. Алматы : « Арыс » баспасы, Биология : Жалпы білім беретін мектептің 7- сыныбына арналған оқулық. 3. Қазақ энциклопедиясы 4. Ағелеуов Е., Дөненбаева К., Агитова К., Иманкулова С. Ботаника. 5. Әметов Ә. Ә. Ботаника. Алматы, Мухитдинов Н. М., Бегенов А. Б., Айдосова С. С. Өсімдіктер морфологиясы мен 7. Мәкенова М. Ботаника курсының практикумы. Алматы, Сыбанбеков К. Ж., Игісінова Ж. Т., Шәріпханова А. С. Өсімдіктер анатомиясы. ШҚМУ, 9. Орысша - қазақша түсіндірме сөздік : Биология / Жалпы редакция сын басқарған э. ғ. д.,

Назарларыңызға рахмет !