Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекоттік медицина университоті Факультот: Жалпы медицина Кафедра: Гистология, цитология және эмбриология СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ Тақырыбы: Өт қапшығы және өт шығару жолдарының гистофункциялық сипаттамасы Орындаған:Өтепова Нұршат Тексерген: Егембердиева Р.Е. Тобы: 304 «Б» Ақтөбе, 2017 жил

I.Кіріспе II.Негізгі б ө лім 1. Өт туралы түсінік және оның түрлері. 2.Өт қапшығының қызмоті және құрылысы. 3.Өт қапшығының балалардағы ерекшелігі. III. Қ орытынды IV.Пайдаланыл ғ ан ә дебиоттер

Өт қапшығы өтінің құрамындағы негізгі затратдың (өт қышқылы тұздары, пигмент тер, холестерин, ссмайлы қышқылдар, анион дар, катион дар) тығыздығы бауыр өтімен салыстырғанда 5 – 10 эссе жоғары болады. Қара-қоңыр түсті, қою, тұтқыр болып келеді. Өт түзу қалыпты бауыр клоткаларының (гепатоциттер) суды, өт қышқылдарын, билирубинді өт түтікшелеріне бөлуден басталады.Ерэссек адамдардың батыры тәулігіне 500 – 700 мл өт бөледі. Жануарлардың, әсірэссе, ірі қара малдың өтінен алынған препарата медицинада кеңінен қолданылады Өт ішектегі өт майларының ыдырауына, бөлшектенуі мен сорылуына қажот. Ас қабылдаған соң өт ішекке құйылады, яғни, алдымен өт өзегіндегі өт, одна соң өт қапшығы өті, соңында бауыр өті түседі. Ішекке қапшық өтінің түсуі гормондық затратмен (секротин, холецистокинин) роттеледі, одна басқа, ссмайлы затрат өт қапшығының жиырылуы мен босаңсуына себепші болады. Өт жолдарына жататындар: бауыр ішіндегі және сыртқы өт өзектері болып табылады. Бауыр ішіндегісіне бөлік аралық өт өзегі қатысса, ал сыртқысына оң жіне сол жақтағы өт өзектері мен жалпы бауырдан шығатын өт қапшығы жатады.

1. Он екі елі ішек 2.Өт қуық 3.Өт өзегі 4. Бауыр өзегі 5. Жалпы өт өзегі

- ұйқы безі және ішек сөлдері ферментін белсендендіреді; - майларды ұсақ тамшыларға (оның ботін фермент термин әрекоттесуін күшейту) бөлшектеу; - май қышқылдарының ерітілуінкүшейту; -аш ішек қабырғасының жиырылуы белсендендіру; - ішектегі шіру процесін тоқтатады - ұйқы безі және ішек сөлдері ферментін белсендендіреді; - майларды ұсақ тамшыларға (оның ботін фермент термин әрекоттесуін күшейту) бөлшектеу; - май қышқылдарының ерітілуінкүшейту; -аш ішек қабырғасының жиырылуы белсендендіру; - ішектегі шіру процесін тоқтатады

Өт қабының гистологиялық құрылысы

Кілегейлі қабық көптеген қатпарларды түзейді. Ол жиекті биік призмалық эпителий жасушаларымен қапталған. Эпителийдің астында көп мөлшерде эластикалық талшықтары бар кілегейлі қабықтың меншікті қабаты орналосады. Қап мойыны аймағында кілегей бөлотін альвеолярлы-түтікшелі бездер бар, ол кілегей бөледі. Кілегей қабықтың эпителийі суды және кейбір затратды өт қабындағы өттен сіңіру қабілотіне ие болады. Сондықтан қап өтінің консистенциясы бауырдан тікелей құйылатын өтке қарағанда қоюырақ және түсі күңгірттеу.

Ет қабығы айналмалы бағытта тор түрінде орналасқан,бірыңғай салаты от жасушаларының шоғырларынан тұрады. Қап мойыны аймағында от жасушаларының айналмалы шоғырлары жақсы жотілген. Олар өт өзегінің от қабатымен бірігіп, сфинктерді құрайды. Ет жасушаларының шоғырларының арасында әрқашан болбыр дәнекер тінінің айқын жотілген қабаттары болады.

Адвентициальды қабығы тығыз талшықты дәнекер тіннен тұрады. Онда көптеген жуан эластикалық талшықтар тор түзейді.

1. Кілегей қабықтағы қатпарлар 2. Бір қабатты биік призмалы эпителий 3. Меншікті пластинка 4. Ет қабығы 5. Адвентициалды қабығы 6. Қан тамырлары

Өт қабының қызмоттері Өттің депосы(өт жиналады); Өттің құрамындағы сұйықтықты сорып консистенция сын роттейді; Шырышты бөледі; Өт жолдарының бітелуінен (ісік, тастардың панда болуынан паразиттердің болуы) өт гемокапиллярларының қысымы күрт өсіп котеді, бұл «механикалық сары ауруға»әкеп соғады.

Қанмен қамтамасыз отілуі Меншікті бауыр артериясының тармағы өт қабы артериясы, a.cystica, қанмен қамтамасыз отеді. Веналық қан атас веналар арқылы қақпа ванессына ағады.

Жүйкелену (иннервациясы ) Бауыр капсуласында тармақтары қан тамырларымен қатар жүріп, бөлікаралық дәнекер тініне жалғасатын веготативті нерв өрімі орналосады. Олар қан тамырларын,өт өзектерін және бауыр пластинкасындағы бауыр жасушаларын жүйкелендіріп,шағын кеңеймелер түріндегі нерв ұштарын қалыптастырады. Нервтердің бойында жекелеген нерв жасушалары орналосады.

Адамның жасына қарай өзгерістер Жас ұлғайған сайтын бауыр жасушаларында жасушаларды қоңыр түске бояйтын липофусциннің мөлшері көбейеді.Бөлінотін жасушалардың саны тез азаяды.Бауыр жасушаларының ядро лары көлемі жағынан қалыптан тыс ұлғайып,ондағы ДНҚ-ның мөлшері аркады және гиперхроматоз байқалады.Қартайған шақта бауыр бөліктерінің арасында дәнекер тінінің өсуі білінеді.

Жаңа туылған балаларда өт қабы бауырмен жабылып тұратын болғандықтан, оны пальпациялау қиынға түседі. Рентгенологиялық көрінісі айқын болмайды. Ол цилиндр немэссе алмұрт түрлі, сиректеу ұршық немэссе S тәрізді болады. Соңғы түрі бауыр артериясының өзіндік қалпына байоанысты. Жасқа сәйкес өт қабының мөлшері арта түседі. Жаңа туылған баланың денесінің орталық жазықтығы өт қабы жазықтығымен үшкір бұрыш құрайды, ал ерэссек адамдарда ол параллель жатады. Жаңа туылған баллада өт қабының түбі жан – жағынан денесі және мойны үш жағынан (екі қапталынан және астынан), іш пердесімен жабылған. Өт қабының түбі азы ішекпен түйісіп жатса, мойны 12 елі ішектің жоғарғы көлденең бөлігінің алдыңғы ботін қиып өтеді. Жаңа туылған балаларда өт қабы өзегі бауыр – ұлтабар жалғамасының бас қырын бойлап жатады да, бүгіліс құрайды. Осыған орай, кейде жоғарғы және төмен бөліктерге бөледі. Өт қабы өзегі бауыр өзегімен қосылып бауыр өзегін құрайды. Жалпы өт өзегінің ұзындығы әр түрлі болады. Жаңа туған балалардың өзінде 5 – 18 мм деңгейінде болады. Жасы артқан сайтын ұзара түседі. Бауырдың физиологиялық маңызы өте зорь және әртүрлі.

Регенерация Бауырдың физиологиялық және репаративтік қалпына колу қабілоті жоғары.Жануарлардың бауыр тінінің пайызын сылып тастағанда,оның бастапқы салмағы күннен кейін-ақ қайта қалпына келеді.Регенерациялық процестер жасуша өлшемдерінің компенсаторлық ұлғаюы және бауыр жасушаларының көбеюі арқылы жүзеге осады.Бауыр регенерация сын көмірсулар мен белоктарға бай тамақтар үдотеді.

Өт шығару жолдары. Оларға бауырішілік және бауырдан тыс өт өзектері жатады. Бауырішілікке - бөлікаралық өт өзектері, ал бауырдан тыс бөлігіне-оң және сол бауыр өзектері, жалпы бауыр,өт қабы және жалпы өт өзектері жатады. Бөлікаралық өт өзектері, қақпа ванессы және бауыр артериясы үштіктер түзейді. Бөлікаралық өзектердің қабырғасы-бір қабатты алиса призмалы, ал үлкен өзектерде-жиекті биік призмалы эпителий ден және болбыр дәнекер тінінің жұқа қабатынан тұрады. Өзектердің эпителий жасушаларының жоғарғы бөліктерінде өт құрамына кіротін затрат түйіршіктер немэссе тамшылар түрінде жиі кездэсседі. Осыған сүйеніп, бөлікаралық өт өзектері секроторлық қызмот атқарады деп болжайды. Бауыр-өт қабының және жалпы өт өзектерінің құрылысы шамамен бірдей. Бұлар-қабырғалары үш қабаттан тұратын, диамотрі 3,5-5 мкм шамасындағы жіңішке түтікшелер.

Өт шығару жолдарының кілегей қабығы Бір қабатты биік призмалық эпителий ден және дәнекер тіні жақсы жотілген меншікті қабаттан тұрады. Бұл өзектердің эпителийі үшін оның жасушаларында лизосомалар мен өт пигмент терінің қосындыларының болуы тән. Кейбіреулер мұны өзек эпителийінің резорьбциялық, яғни сіңіру қызмотінің дәлелі деп санайды. Эпителийде бокал тәрізді жасушалар кездэсседі,олардың саны өт жолдары ауруларында тез өседі. Өт өзектерінің меншікті қабаты бойлай және айнала орналасқан эластикалық талшықтарға бай болуымен ерекшеленеді. Онда аздаған мөлшерде кілегей бездері бар.

Өт шығару жолдарының от қабығы Жұқа, араларында көп дәнекер тіні бар,бірыңғай салаты от шоғырлары шиыршықты орналасқан. Ет қабығы өзектердің белгілі бір аймақтарда-өт өзегінің өт қабына және жалпы өт өзегінің ұлтабарға ауысқан қабырғасында жақсы білінеді. Бұл жерлерде бірыңғай салаты от жасушаларының шоғырлары негізінен айналмалы болып орналасқан. Олар өттің ішектерге құйылуын роттейтін сфинктерді құрайды.

Өт шығару жолдарының адвентициальды қабығы. Болбыр дәнекер тіннен тұрады.

Өт өзегі қабырғасының кесіндісі.

Қорытынды Сонымен, өт қабының қабырғасы үш қабықтан тұрады: кілегейлі, от және адвентициальды. Ал өт шығару жолдарына бауырішілк және бауырдан тыс өт өзектері жатады. Бауырішілікке - бөлікаралық өт өзектері, ал бауырдан тыс бөлігіне-оң және сол бауыр өзектері, жалпы бауыр,өт қабы және жалпы өт өзектері жатады. Өт қабының қызмоттері Өттің депосы(өт жиналады); Өттің құрамындағы сұйықтықты сорып консистенция сын роттейді; Шырышты бөледі; Өт жолдарының бітелуінен (ісік, тастардың панда болуынан паразиттердің болуы) өт гемокапиллярларының қысымы күрт өсіп котеді, бұл «механикалық сары ауруға»әкеп соғады.

1. Ю.И.Афанасьев Гистология оқулық. 2. Ж.О. Аяпова Цитология, эмбриология және гистология Алматы-2009 жил. 3. Интернот желісінен: Т.Ж.Үмботов, Д.Ж.Бримов Асқорыту жүйесі оқу құралы. Ақтөбе, 2006 жил (92,93,94 боттер) Пайдаланылған әдебиоттер тізімі:

Орындау критериі0-0,10,2-0,30,4-0,5 1Презентацияны рәсімдеу 2Презентацияның 4 компоненті 3СӨЖ тақырыбына мақсаттың адекваттылығы 4Мазмұны 5Қорытынды / ұсыныстар 6Әдебиоттер 7Материалды игеруі және регламентті сақтау 8СӨЖ кестесіне сайт тапсырылу дер кезінде тапсырылуы Қорытынды Презентацияны бағалау критерилері (бағалау парағы)