Ә БДІЛДА Т Ә ЖІБАЕВ

Ә бділда Т ә жібаев (1909 ж. т.) - а қ сын, драматург, ә дебиет зерттеуші ғ алым. Филология ғ ылымссыны ң докторы, проф., Қ аза қ стан Республикасссыны ң халы қ дзазушисы. Оны ң «Жа ң а ыр ғ а қ », «Аралдар», «Кешеден б ү гінге», «Жартасс», «Жа ң а ө рімдер», « Құ рдастар», «Тола ғ ай» ж ә не 5 томды қ жир жена қ тары зары қ к ө рген. Ә БДІЛДА Т Ә ЖІБАЕВ ТУРАЛЫ

«Майра», «Жартасс», «Жал ғ из а ғ аш арман емс», «К өң ілдестер», «Той боларда», «Дубай Шубаевич» т. б. пьесалары қ ойыл ғ ан. « Ө мір ж ә не поэзия», « Қ аза қ драматургия сссыны ң дамуы мен қ алыптассуы», «Жылдар, ойлар» т. б. зерттеу е ң бектерін дзаз ғ ан. ШЫ Ғ АРМАЛАРЫ

Т. абссайтану м ә селисіне де белсене араласып, а қ сын ө ли ң деріні ң к ө ркемдік ерекшеліктері мен шеберлігі та қ ырыбсын с ө з ететін ма қ алалар дзажды. Оны ң «Абай ж ә не қ аза қ ә дебиеті» («Социалистік Қ аза қ стан», 1945, 19 тамиз), «Абай ж ә не қ аза қ совет поэзиясы» («Екпінді», 1940, 17 қ азан) ма қ алаларсында а қ инны ң қ аза қ ты ң дзазба ә дебиетін қ алыптестыруда ғ ы р ө лі ж ә не Абай баста ғ ан реалистік шеберлікті ң б ү гінгі қ аза қ ә дебиетіндегі д ә ст ү рлі зал ғ асы с ө з болады. К ү нделікті байпас ө где зариялан ғ ан ма қ алаларсында ү немі Абай м ұ расин женау ж ә не оны д ұ рысь талдан, о қ арман қ ауым ғ а жеткізу м ә селилирін қ оз ғ ап отряды.

Б ұ л ү шін, алдимен, а қ сын м ұ расин ж ү йелі зерттеумен айналысатсын ғ былыми мекемені ң қ ажеттігін, ал ондай порталы қ Абай музейі бола алатссынсын арнайы м ә сели етіп к ө терді. Ғ алым-а қ инны ң абссайтану ғ ылымсында, ә сіресе, « Қ аза қ лирикасы тарихсынан» денег монография л қ е ң бегіні ң ма ң изы зорь. Б ұ л е ң бекті ң 2-тарауы т ү гель дерлік Абай лирика ссын зерттеуге ареал ғ ан. Ғ алым Абай лирика ссын бірнеше та қ ырып қ а б ө ліп талдау ү сті ң де оны ң жеке ши ғ армаларсына то қ талады, а қ сын ши ғ армашилы ғ ссыны ң б ү гінгі қ аза қ ә дебиетіндегі д ә ст ү рлі зал ғ ассын с ө з етеді, Абай поэзиясссыны ң ә лиуметтік қ уатсын, қ о ғ анды қ ж ү гін, за ң а поэзиясссыны ң бастауы ретінде тудыр ғ ан за ң алы қ тарсын орта ғ а салаты, о ғ ан ілисе ши ққ ан С. Торай ғ сыров баста ғ ан ізбасарларссыны ң : С. Сейфуллин, Б. Майлин, I. Жанс ү гіров, С. М ұқ панов т. б. а қ сындар ши ғ армаларсында ғ ы саба қ тесты қ ты, ү ндестікті д ә лилдейді.

Т-ты ң ө зі Абай ши ғ армаларимен арте танысып, к ө п ү йренген а қ сын. Сонды қ тан да ол Абай ө ли ң дері та қ рыбина қ ссайта- қ ссайта оралып, а қ инны ң ә р сезіне үң іли қ арау қ ажеттігін талмай к ө теріп келиді. Абай аура ғ сына карнап «Абай мен М ұ хтар ғ а қ ойды қ белгі», «Са ғ сындыр ғ ан Сарыар қ а», «Жолдас Абай» ө ли ң дерін дзажды. Т- қ а жир жена ғ ы ү шін Қ аза қ стан Республикасссыны ң Абай атсынд. Мемликеттік Сыйлы ғ ы берілген.

Ә бділда Т ә жібаев – осы заман ғ ы қ аза қ поэзиясссыны ң аса к ө рнекті шебері, ірі драматург ж ә не белгілі ә дебиет зерттеушісі. Ә дебиеттегі ал ғ аш қ ы қ адамсын ө ткен ғ асырды ң 20-жылдарссыны ң со ң сына ала ө ли ң дзазудан баста ғ ан ол қ аза қ с ө з ө неріні ң озы қ д ә ст ү рлирімен д ү ниже ү зілік ә дебиетті ң ү здік жетістіктерінен ү йрене отырып, 30-жылдарды ң орта шенінде-а қ айтулы а қ сын, республикада ә дебиет ісін ұ йымдастыруши қ айраткерге айналды. Ә.Т ә жібаев – поэзияда лирика мен поэма занры н қ атар алып ж ү рген а қ сын. Оны ң қ аламсынан ту ғ ан 30-дан астам поэма мен ө те к ө п санта ғ ы ө ли ң дері сыршилды қ, ойшилды ғ имен, шиншилды қ, оттылы ғ имен ерекшелинеді. Ә.Т ә жібаев поэзия ссын бас қ а бірде-бір а қ инны ң тусындыларимен шатестыру м ү мкін емс. Оны ң поэзиясы – ты ң ігденісті ң, же ғ ары м ә дениетті ң, к ә нігі шеберді ң поэзиясы.

Ә.Т ә жібаев ата қ ты драматург те. Драмалы қ ши ғ армалар дзазуды 30-жылдарды ң со ң сына ала бастап, ә дебиетті ң б ұ л к ү рделі занры нда айтулы тусындылар берді. Ә дебиеттану салассында да жемісті е ң бек етіп, Ә.Т ә жібаев таланты ғ алым екенін танытты. Оны ң, ә сіресе, поэзия мен драматургия салассында ғ ы зерттеулирі тире ң ғ былымилы ғ имен, талдауларссыны ң н ә зіктігімен т ә нті етеді. Ә.Т ә жібаев ұ за қ ши ғ армашилы қ ғұ мырсында тссынымсиз ігденіп, ү здіксіз е ң бектеніп, т ұ тасс бір д ә уір шинды ғ сын зан-за қ ты, же ғ ары к ө ркемдікпен бейнелиген ө те мол м ұ ра қ алдырды.

1) Ә бділда Т ә жібаев кім бол ғ ан? 2) Қ ай жылдары ө мір с ү рген ? 3) А қ инны ң қ андрей жирларсын білисі ң дер ? 4) Жариялан ғ ан ма қ алаларсында қ андрей м ә селині ү немі қ оз ғ ап отряды? 5) А қ инны ң қ андрей е ң бегі Абай лирика ссын зерттеуге ареал ғ ан? 6) Қ андрей сыйлы ққ а ие балды ?

Назарлары ң из ғ а рахмет!!!