a ikaz.kz

: Мейоз туралы жалпы т ү сінік Мейозды ң биологиялы қ ма ң ызы Мейоз процесінде т ұқ им құ алаушылы қ материалыны ң ө згеруі Митоз бен мейозды ң арасында ғ ы ұқ сайты қ пен айырмашылы қ ikaz.kz

МЕЙОЗ схемасы Мейоз жетіліп кале жатқан жыныс жасушаларының (гаметалардың) бөлінуінен хромосомалар санының азаюы (редукциясы). Мейоз кезінде әрбір жасуша екі рет, ал хромосомалар бір-ақ рет бөлінеді. Осының нәтижесінде жасушалардың гаметадағы хромосомалар саны бастапқы кезеңдегіден екі эссе азаяды. Жануарларда мейоз жыныс жасушалар панда болғанда (гаметогенез), ал жоғары сатыдағы өсімдіктерде спора лары түзіле бастағанда жүреді.

Әр мейоздық бөліну төрт фаза дан өтеді : 1. профаза 2. метафаза 3. анафаза 4. телофаза ikaz.kz

Бұл ең ұзақ және күрделі фаза, оны жиі бес кезеңге бөледі: лептотена, зиготена, пахитена, диплотена және диакинез. ikaz.kz

1. Лептотена (жұқа жіпшелер кезеңі). Спирализация процесінде хроматин жіпшелері қысқарып, қалыңдайды. Бірақ олардың спирализация дәрежесі төмен, митозға қарағанда. Хромасомаларында қалыңдаулар байқалады – хромомерлер. Бұл жердь хромасомды материалдың спиральдануы күштірек. Әлсіз спиралденген учакалерде РНҚ синтездеуін жалғастырып каледі. Хромасомалар екі хроматидалардан тұрады, олар центромерен байланысқан, бірақ осы кезеңде олар бірігіп болып көрінеді. Ядроның формуласы – 2n4c ikaz.kz

a 2. Зиготена (гомологиялық хромосомалардың жұптасып қосылу кезеңі). Гомологиялық, яғни мөлшері мен форматы бірдей, хромосомалар, олардың біреуі «аталық», ал екіншісі «аналық», жақындасып, ұзына бойы қосылады, арнайы ақуыздар арқылы бекініп тұрады. Бұл процесті конъюгация деп аталады. Конъюгацияланған хромосом дар жұбы, әрқайсысы екі хроматидалардан тұрады,бивалентті деп аталады, немэссе тетрада. Ядрода жұп гаплоидты хромосома бар, немэссе бивалентті. Бұл уақытта ДНҚ репликациясы аяқталады. Ядроның формуласы – 1n4c. ikaz.kz

a 3. Пахитена (толық жіпшелер кезеңі).Гомологиялық хромосомалар конъюгация жағдайында ұзақ уақыт болады, бір бірімен тыңыз байланысып. Биваленттің кейбір жерінде әртүрлі гомологтарға ие хроматидалар қосылып, ажырайды. Хроматидалардың ажырауының қалпына колу процесінде гомологиялық хромосомалар сәйкес учаскалермен алмасады. Осындай учакалермен алмасуды кроссинговер деп атайды. Кроссинговер бірнеше учаскалерде өтуі мүмкін, жынысты жасушалардың тұқим қуалаушылық ақпараттың рекомбинациясының жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді. Ядросының формуласы - 1n4c. ikaz.kz

i 4. Диплотена (екіге бөлінген жіпшелер кезеңі). Гомологиялық хромосома,, бивалентті құрайтын, бір бірінен тебісе бастарды, бірақ кроссинговер болып жатқан участке де олар бірігіп тұр. Бұл учаскалерді хиазма деп атайды. Бұл кезеңде хромосомалардың екі хроматиді бар екені жақсы көрініп тұр. Ядроның формуласы-1n4c. ikaz.kz

i 5. Диакинез (гомологиялық хромосомалардың тебілісу кезеңі). Гомологиялық хромосомалардың тебілісуі жалғастырылып каледі, бірақ олар әлі хиазмамен қоршалған. Хиазмалардың мөлшері конфигурацияны анықтайды. Қиылысқан түрі хиазмасы бар биваленттерге тән, сақиналы түрі екі хиазмасы бар биваленттерге тән. Бұл кезеңде хромосомалар максималді спиральденген, қысқарған, қалыңдаған. РНҚ синтезі тоқтатылады. Ядроның формуласы – 1n4c. ikaz.kz

i Биваленттер экватор жазықтығында орналасады және метафазды пластинка на құрайды. Хиазма әлі сақталады. Веретеннің бөліну түзілісі аяқталады, гомологиялық хромосоманың әр жұбының центромері веретеннің жіпшесімен байланысады, бір полю стен ғана каледі. Ядроның формуласы – 1n4c. ikaz.kz

Биваленттердегі гомалогиялық хромосомалардың арасындағы байланыс әлсірейді. Веретеннің жіпшелері АТФ энергиясының әсерінен қысқарады. Бивалерт жеңіл екі хромосомаға бөлінеді, өйткені қыздық хроматидалар тек орталық учакеде байланысады. Центромерлер бөлінбейді, хромосомалардың хроматидаға айналуы болмайды. Кроссенговердің әсерінен хроматидалар идентикалық емс, мейоздың басындағыдай. Бір біріне байланыссыз жасушалар полюстерге өтеді. Анафаза І соңында екі хроматидті хромосоманың тәуелсіз және біркелкі бөлінуінің арқасында әр полюстегі жасушалардың гаплоидтылығы түзіледі. Ядроның формуласы – 2n4c. ikaz.kz

Хромасомалар деспирализацияланады, олардың айналасында ядролық қабат панда болады. Қайтадан ядрошық панда болады, ақуыздың синтезі жаңарады. Цитокинез аяқталғаннан кейін екі жасуша түзіледі, ядроларында гаплоидты хромосомалары және ДНҚ мөлшерінің екі эсселенуі бар, өйткені әр хромосома екі хроматидадан тұрады.Хромасоманың сандық редукциясы аяқталды. Ядроның формуласы – 1n2c. ikaz.kz

ИНТЕРФАЗА II Жиі тек жануарлардың жасушаларында кездэсседі. Синтетикалық кезеңі жоқ, ДНҚ репликациясы болмайды. ikaz.kz

МЕЙОЗДЫҢ ЕКІНШІ БӨЛІНУІ (МЕЙОЗ ІІ) Мейоздың екінші бөлінуде болатын процестер механизміне байланысты митозға ұқсайды, бірақ оған гаплоидты хромосомалар енуімен ерекшеленеді. Осы бөлінудің нәтижесінде n екі хроматидті хромосомасы (1n2c) n бір хроматидті хромосоманы түзеді (1n1c). Бұл бөлінуді эквационды деп атайды. Ол біріншіге қарағанда тез жүреді, бірнеше сағатта өтеді. ikaz.kz

Ядрошық және ядролы қабықша бұзылады. Центриолдер жасушаның полюстеріне орналасады, бөліну веретеносы түзіледі. Хроматинді жіпшелер спиралденеді. Ядроның формуласы – 1n2c. ikaz.kz

Екі хроматидті хромосомалар бір біріне тәуелсіз экватордың жазықтығына орналасады. Веретеноның бөлінуі аяқталады, әр хромосоманың центромері жасушаның екі полюсімен веретеноның жіпшесімен байланысады. Ядроның формуласы – 1n2c. ikaz.kz

Центромерлер бөлінеді. Бір бірінен ажыратылған хроматиндерді веретенаның жіпшелері қарама қарсы полюстерге бөледі. Енді оларды қыздық хромосомалар деп атайды. Ядроның формуласы – 2n2c ikaz.kz

Бір хроматидті хромосомалар деспирализденеді. Ядролық қабықша мен ядрошық қайталап қалпына каледі. Цитокинездің нәтижесінде гаплоидты бір хроматидті хромосомалы төрт қыздық жасушалар панда болады. Хромасоманың запалы редукциясы аяқталды. Ядроның формуласы – 1n1c. ikaz.kz

Назарларыңызға рахмет!!! ikaz.kz