Tarix 1 - shaxsiy kompyuter 1973-yil Fransiyada Truong Trong Ti tomonidan ishlab chiqarilgan. Avvaliga mazkur kompyuter elektron oyinchoq sifatida qabul qilingan. Songra bu kompyuter 1977-yilda amerikalik Stiv Jobs boshliq Apple Compyuter firmasi tomonidan mukammallashtirilib, ommaviy ravishda chiqarila boshlandi. Kompyuter - bu turli hajmdagi, har xil korinishdagi axborotlarni tezlik bilan ishlab berishni taminlovchi universal avtomatik qurilmadir.

Ona plata Mikroprotsessor Operativ Xotira

Sistema bloki asosiy xotira, protsessor va elektron sxemadan tashkil topgan. Asosiy xotira esa tezkor xotira qurilmasi (TXQ) hamda doimiy xotira qurilmasi (DXQ)dan tashkil topgan. TXQda (boshqacha nomi RAM Random Access Memory) kompyuterga kiritilgan va ish jarayonida hosil bolgan barcha axborotlar saqlanadi. Kompyuter manbaadan uzilgach TXQdagi malumotlar ochib ketadi. DXQda esa axborotlar ozgarmasdan doimiy saqlanadi.

Ona plata (ingl. Motherboard yoki ingl. mainboard Asosiy plata; материнка) Shaxsiy kompyuterning asosiy komponentlari (Markaziy protsessor, TXQ kontrolleri va TXQ, yuklanuvchi DXQ, BIOS kontrollerlari) ornatiladigan plata. Odatda ona platada razyomlar (slotlar) joylashgan boladi. Ona plata (ingl. Motherboard yoki ingl. mainboard Asosiy plata; материнка) Shaxsiy kompyuterning asosiy komponentlari (Markaziy protsessor, TXQ kontrolleri va TXQ, yuklanuvchi DXQ, BIOS kontrollerlari) ornatiladigan plata. Odatda ona platada razyomlar (slotlar) joylashgan boladi.

Markaziy protsessor (ingl. central processing unit - CPU, markaziy hisoblash qurilmasi) yilda Intel firmasi tomonidan 2250 tranzistorli birinchi mikroprotsessor 4004 ishlab chiqarilgan. Arifmetik va mantiqiy amallarni bajaruvchi, boshqaruvchi qurilma. Har bir dastur buyruqlar ketma-ketligidan tashkil topadi. Protsessor shu buyruqlarini bajaradi. Protsessorlar ota katta integral sxemalar asosida quriladi. Protsessor tezligi 1 sekundda bajaradigan amallar soni bilan belgilanadi va u Hz (gers) larda olchanadi. Protsessorning bir vaqtning ozida necha bit bilan ishlashi uning razryadini belgilaydi. Hozirgi kunda 8, 16, 32, 64, 128 razryadli protsessorlar keng qollanilmoqda.

RAM - Random Access Memory (tanlov asosida ixtiyoriy qismiga murojaat qilinadigan xotira) Bu qurilma registrlardan tashkil topgan. Registr bu malumotlarni ikkilik shaklda vaqtinchalik saqlovchi qurilma. Registr triggerlardan tashkil topadi. Triggerlarning miqdori kompyuter necha razryadli ekanligini korsatadi. Registr (uyacha) larning har bir razryadiga 1 bit axborot togri keladi. 8 bit axborot birgalikda 1 baytni tashkil qiladi. Har 1 bayt oz tartib raqami(adresi)ga ega boladi. Uyachaning uzunligi mashina sozi uzunligini belgilab beradi.

HDD (ingl. Hard Disk Drive – qattiq disk qurilmasi) kompyuterning tashqi xotirasi bolib, sistema blokiga ornatiladi hamda malumotlarni saqlashda ishlatiladi. Uning hajmi bir necha 10 Gbaytdan - 10 Tbaytgacha yetadi. Vinchestor deganda, silindrsimon germetik idishda joylashtirilgan, bir oqqa mustahkamlangan ustma - ust disklar majmui tushuniladi. 1 - vinchestor yilda IBM firmasi tomonidan 3340 modelida yaratilgan.

Monitor kompyuterning ish jarayonida vujudga keladigan axborotlarni ekranda yoritib berishga xizmat qiladigan qurilma. Monitor grafik yoki matn holatida ishlashi mumkin. Matn holatida belgi orinlari deyiluvchi alohida qismlarga, grafik holatida esa piksel nomli nuqtalarga bolinadi. Monitordagi piksellarning umumiy miqdori hamda ranglar soni monitorning imkon darajasini belgilaydi. Hozirda monitorlarning HGC, CGA, EGA, VGA va SVGA turlari keng tarqalgan.

Klaviatura (ingl. keyboard) Kompyuterga turli shakldagi axborot kiritish yollaridan biri klaviaturada joylashgan tugma (klavish)lar komagida amalga oshiriladi. Aniq bir tugma yoki tugmalar birikmasining bosilishi aynan mos ikkilik kodining kiritilishiga olib keladi. Bunga sabab shriftlovchi nomli mikrosxema malum tugma bosilishida hosil boluvchi signalni ikkilik kodiga aylantirib beradi. Standart klaviaturalarda 101 yoki 102 ta klavish boladi. Oldingi turlarida 86 ta bolgan. Vazifasiga kora klaviaturadagi klavishlar 6 guruhga bolinadi. Ular 1) funksional 2) alifbo-raqamli 3) yonalishli 4) raqamlar paneli 5) maxsuslashtirilgan 6) modifikatorlar

Sichqoncha (ingl. mouse – sichqon) malumot kiritish qurilmasi bolib, biror tekislik boylab yurgizilganda ostidagi lazer nuri harakat haqidagi malumotni kompyuterga uzatadi va ekrandagi kursor mos yonalishlarda harakatlanadi. Sichqonchaning tugmalari yordamida kompyuterga biror buyruq berish mumkin. Birinchi sichqonchali kompyuter Xerox 8010 Star Information System mini-kompyuteri 1981-yilda ishlab chiqarilgan. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Printer (ingl. Printer – chop qiluvchi) malumotlarni qogozga chiqarish qurilmasi. Printerlarning uch xili mavjud: bosma, purkovchi va lazerli. Bosma printer ignalar yordamida, purkovchisi naycha yordamida, lazerli printer esa maxsus baraban yordamida chop qiladi. Purkovchi hamda lazerli printerlar yordamida rangli malumotlarni chop etish mumkin. Birinchi uyali printerlar 1985-yilda ishlab chiqarilgan. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Skaner (ingl. scanner - oqib oluvchi) malumotlarni nurli lampa yordamida rasmli korinishda kompyuter xotirasiga oqib oluvchi qurilma. Skanerlarning asosan ikki turi mavjud: stol usti skanerlari va qol skanerlari. Hewlard Packard, Epson, Canon firmalarining skanerlari dunyoga mashhur. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Modem (abbr. modulyator, demodulyator) Kompyuter signallarini telefon signallariga aylantiruvchi va aksincha telefon signallarini kompyuter signallariga aylantiruvchi qurilma. Yani modem telefon tarmoqlari orqali kompyuterlarni ozaro boglashni taminlovchi qurilmadir. Modemlar tashqi va ichki boladi. Shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi modem 1979-yilda Hayes Microcomputer Products kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Kompakt disklardan malumot oqish va ularga malumot yozish qurilmasi. Malumot oqish va yozish lazer nuri yordamida amalga oshiriladi. Kompakt disk yuzasiga 1 li bitlarni yozishda diskning malum yuzasiga lazer nuri tasir qildiriladi va shu yuzada iz qoldiriladi. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Flesh (ingl. flash – qisqa xabar) juda katta hajmdagi axborotni oz ichiga sigdira oladigan yarim otkazgichli xotira. Hozirgi kunda flesh xotiralarning hajmi 32 Gb gacha bolgan axborotni oziga sigdira oladigan turlari mavjud. Malumot yozish tezligi 6700 kbayt/sek gacha yetadi. Malumot oqish tezligi esa kbayt/sek gacha boradi. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Strimmer (ingl. Streamer – uzun hilpirovchi lenta) vinchesterdagi eng zarur axborotlarni buzmasdan asrash uchun uning nusxasini kochirib zahirada saqlash uchun xizmat qiladigan qurilma. Strimer malumotlarni magnit tasmalarga juda tez kochirishni tashkil etadi. Magnit tasmalar sifatida audio yoki video tasmalardan foydalaniladi. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar

Plotter (ingl. plotter – grafik printer) katta hajmdagi chizmalarni chop qilishga moljallangan qurilma. Chizmalarni tushlangan pero yordamida hosil qiadi. Plotter yordamida olchami 300 x 300 sm bolgan chizmalarni ham chop etish mumkin. Rolikli plotterlar qogozni pero ostida harakatlantiradi, planshetli plotterlar esa peroni qogoz ustida harakatlantiradi. Qoshimcha qurilmalar Qoshimcha qurilmalar