Кафедра: Жалпы гигиена ж ә не экология П ә н: Экология ж ә не т ұ ра қ ты даму Д ә ріс та қ рыбы: Қ орша ғ ан орта ж ә не т ұ р ғ ындар денсаулы ғ ы Д ә ріскер:б. ғ.к.,а ғ а о қ ытушы Бегимбетова Г.А.

ЖОСПАР: Қоршаған орта және қорғаупринциптері Қоршаған ортаны қорғау заңдары мен бастары Денсаулық түсінігі және оны анықтайтын факторлар Қоршаған орта ластануларының денсаулыққа тигізетін әсерлерінің түрлері Қоршаған орта факторларының адамға тигізетін әсерін сипаттайтын халық денсаулығының көрсеткіштері

ҚОРШАҒАН ОРТА- табиғи обьектілердің, оның ішінде өзара қарым-қатынастағы атмосфералық ауаны,суды,топырақты, жер қойнауын,табиғи ресурстардың жиынтығын айтамыз ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ – табиғат пен адамның өзара үйлесімді іс-қимылына,қоршаған ортаның запасын жақсартуға,табиғи ресурстарпды тиімді пайдалану мен толықтыруға бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралар жүйесі ҚОРШАҒАН ОРТА- табиғи обьектілердің, оның ішінде өзара қарым-қатынастағы атмосфералық ауаны,суды,топырақты, жер қойнауын,табиғи ресурстардың жиынтығын айтамыз ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ – табиғат пен адамның өзара үйлесімді іс-қимылына,қоршаған ортаның запасын жақсартуға,табиғи ресурстарпды тиімді пайдалану мен толықтыруға бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралар жүйесі

Қоршаған ортаны қорғау обьектілері қоршаған ортаның заңдарымен қорғалтын құрамдас бөліктері Қоршаған ортаның запасы- қоршаған ортаның құрамы мен қасиеттерінің сиаттамасы Қоршаған ортаның мониторингі- адамды қоршаған табиғи орнтаның дай-күйін бақылау және адамдардың денсаулығы мен өзге де тірі организмдерге зиянды немсе қауіп туғызатын қатерлі жағдайлар туралы ескерту

Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері Халықтың өмірі,еңбегі,демалысы үшін қолайлы қоршаған ортаны сақтау және қалпына келтіру экологиялық жағдайы қолайсыз аумақтардағы экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және бұзылған табиғи экологиялық жүйелерді қалпына келтіру Биологиялық алуан түрлікті және экологиялық,ғылыми,мәдени жағынан ерекше маңызы бар қоршаған орта обьектілерін сақтауды қамтамасыз ету Табиғи экологиялық жүйелер,климат және жердің озонды қабаты қорғалуы тиіс

Қоршаған ортаны қорғау заңы 18 тараудан және 86 бастан тұрады Азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері қоршаған ортаны қорғау туралы заңның 5,6 бастарында көрсетілген Қазақстан Республикаксы Үкіметінің қоршаған ортаны қорғау саласындағы құзыреті қоршаған ортаны қорғау туралы заңның 7,10,16,20,23 бастарында көрсетілген

Қоршаған орта мен табиғи ресурстардың мониторингі қоршаған ортаны қорғаудың 24 ші баста көрсетілген Шаруашылық және өзге қызметке қойылатын экологиялық талаптар қоршаған ортаны қорғау заңының 46, 47, 59, 62 бастарында көрсетілген Экологиялық сараптама қоршаған ортаны қорғау заңының 63,64,65 бастарында көрсетілген

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша денсаулық дегеніміз – бұл аурудың болмауы және физикалық, психологиялық және әлеуметтік жағдайы Ғалымдардың есептеулері бойынша адамдардың денсаулық жағдайы 50-52% өмір сүру салтана,20- 25% тұқым қуалау факторларына,18-20% қоршаған орта жағдайларына, 7-12% денсаулық сақтау саласының ддеңгейіне байланысты

Экологиялық апат аймақтартуралы қоршаған ортаны қорғау заңының 68,69,70 бастарында көрсетілген Қоршаған ортаны қорғау саласындағы бақылау жұмыстарықоршаған ортаны қорғау заңының 76,77,79 бастарында көрсетілген Қоршаған ортаны қорғау саласындағы дауларды шешуй және қоршаған ортаны қорғау туралы заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілікке тарту туралы қоршаған ортаны қорғау заңының 84,85,86 бастарында көрсетілген

Ауру туғызатын затрат мен факторлар Канцерогендер қатерлі ісіктердің пайда болуы.Оларға: бензоапирен,полициклді ароматтық көмірсулар, ультракүлгін сәулелер,радиактивті изотоптар,смолалар, нитратор,асбест т.б.жатады Мутагендер хромосомалар саны мен құрылымының өзгеруі. Оларға:рентген сәулелері,гамма сәулелер,нейтрон дар,колхицин,кейбір вирустар т.б. Тератогендер жеке дамуда кемістіктердің пайда болуы. Оларға: пестицидтер,тыңайтқыштар, шуй және ластаушылар жатады.

Денсаулықты бағалау 4 кезеңнен тұрады Жеке адам денсаулығы Топтық денсаулық Халықтың денсаулығы Қоғамдық денсаулық

Денсаулықты бағалау үшін бірқатар шартты көрсеткіштер қолданылады денсаулық ресурстары организмнің моральдық функционалдық және психологиялық мүмкіндіктерін,денсаулық балансы оң жаққа өзгерте алтын мүмкіндік денсаулық мүмкіндігі сыртқы факторлар әрекетіне жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы денсаулық балансы денсауілықтың мүмкіндігі мен оған әсер ететін факторлар арасындағы тепе теңдіктің көрініс тапқан жағдайы

Ғылымда және тәжірибеде балалар денсаулығының топтарын 5 топқа бөлген I топ дені сау физикалық және психикалық тұрғыда дұрыс жетілген,зағыптары жоқ,мүшелері бүтін және функционалдық ауытқулары жоқтар II топ функционалдық және морфологиялық ауытқылары бар III топ созылмалы аурулармен аурыатын балалар IV топ функционалдық мүмкіндіктері төмендеген,ауры созылмалы аурулары бар балалар V топ I және II стадиядағы ауры созылмалы аурулары бар балалар

Қоршаған орта ластануларының денсаулыққа тигізетін әсерлерінің түрлері Ластаушы затратдың табиғатына және биологиялық әсер ету ерекшелігіне, оның денсаулыққа ықпал етуінің ұзақтығы мен қарқындылығына байланысты жедел және созылмалы деп бөлінеді Итай итай ауруы Минимата ауруы Юшо ауруы Асбестоз

Қоршаған орта факторларының адамдарға тигізетін әсерін сипаттайтын халық денсаулығының көрсеткіштері Демографиялық Аурушаңдық Мүгедектік Тұрғындардың физикалық дене жетілуі Организмнің функционалдық күйі

Медициналық демография тұрғындардың өсіп көбеюінің әлеуметттік-гигиеналық факторларымен өзара байланысын зерттейді және халықтың денсаулығын жақсартуды қамтамасыз етуге бағытталған шара Халықтың орналасуын статистикалық зерттеу екі негізгі бағытта жүргізіледі Тұрғындар статистикасы-белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы Тұрғындар динамикасы –белгілі бір уақыт аралығында тұрғындар санының қозғалысы мен өзгеруі

Аурушаңдық- қоршаған орта ластануының зиянды әрекетіне тұрғындардың неғұрлым өзіне тән, ресми тіркелетін реакциясы. Жалпы аурушаңдық Жұқпалы аурушаңдық Ең маңызды эпидемиялық емс аурушаңдық Еңбекке қабілетсіз аурушаңдық Госпитализацияланған аурушаңдық

Мүгедектік - тіршілік ету қабілетінің шектелуіне әкеліп соғатын және адамның өзіне-өзі қызмет ету қабілетінің,жүріп-тұруының,маңайымен сөйлесуі мен араласуының, өзінің тәртібін бақылауының,еңбекпен айналысу мүмкіндігінің толық немсе толық емс жоғалтуы арқылы білінетін, организм функцияларының тұрақтытүрде бұзылғандығының білінуі Мүгедекті үш топқа бөледі I топ кәсіби еңбекке қабілеті жоқ және күтімді мұқтаж ететін азаматтарға II топ кәсіби еңбекке қабілеті жоқ және күтімді қажет етпейтін азаматтарға III топ факторлардың немсе орта жағдайынан болатын

Дене құрылысының жетілуі- масоны,дененің тығыздығы,оның күш-қуатының өлшемін білдіретін организмнің морфологиялық және функционалдық қасиеттерінің кешені Дене құрлысының жетілуінің негізгі бағыттары Антропометриялық Соматикалық- дене және оның бөліктерінің өлшемдері Остеометриялық- қаңқа және оның бөліктерінің өлшемдері Кранометриялық -бас сүйек өлшемдері Физиометриялық белгілер-организмнің физиологиялық күйін,функциональдық мүмкіндігін анықтайын белгілер

Бақылау сұрақтары: (кері байланыс) Қоршаған ортаның мониторингі дегеніміз не? Қоршаған ортаны қорғау заңы қанша тараудан және бастан тұрады ? Қоршаған ортаны бақылау жүйелері қандай қызметтерден тұрады? Қоршаған ортаның жағдайларын бағалауда қандай әдістерді қолданады?