ОН СҰРАҚ ӘДІСІ

Мүктер қылқанды жапырақты дымқыл ормандар мен батпақтанған шалғындықтарда өсетін алиса өсімдік. Олар тастардың үстінде, ағаштардың діндерінде, топырақта тұтасып, шим түзеді. Сыртқы түріне қарай әр түрлі болады. Мүктердің ішіндегі кең тараған түрі жасыл мүк.

Мүктің тіршілік жағдайы. Мүк күй талғамайтын өсімдік. Ол қатты суықты және өте ыстықты көтереді. Қоласыз жағдайлар болғанда, өсуін тоқтатады, бірақ солып қурамайды. Жаңбыр жауып, күн жылынғада қайтадан өсе бастарды. Өздерінің төзімділіктері арқасында олар басқа өсімдіктер тіршілік ете алмайтын жерлерде өсе аллоды.

. Мүктердің көбеюі. Жаздыгүні жасыл мүктің сабағының жоғары ұшында жіңішке сағақты қызғылт-қоңыр түсті қауашық өсіп шығады, қауашықтың ішінде майданнн споралар болады. Қауашықтың сыртын қалпақша жауып тұрады, ол спораны құрғап кетуден сақтайды. Споралар піскен кезде қалпақша түсіп қаллоды, қауашықтың қақпағы ашылып, споралар сыртқа шашлыка бастарды. Дымқыл жерге түскен споралар тез өніп, тарамданған жіңішке жасыл түсті жіпшелер өскін пайда болады. Осы жіпше тәрізді өскіндерге бүршіктер шығып, ол бүршіктерден жапырағы мен сабағы бар жас көкек мүгі өсіп шығады.

Шымтезек мүгі (ақ мүк). Мүктердің табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызы Сазды, батпақты жерлер мен батпақтанған шалғындықтарда, ылғалды ормандарда шимтезек мүгі өседі. Кепкенде түсі ағарып кететіндіктен, ақ мүк деп те атайды. Батпақты жерлерде тұтасып, қалың кілемдей шимтезек мүгі өседі. Ақ мүктің сабағы ұзын, жан-жаққа тарамдалған, бірақ өте нәзік, әлсіз, сабағында майданнн жапырақтары бар; тамары да, ризоиды да болмайды. Жапырағы бір қабат жасушалардан тұрады. Бір жасушалары жасыл түсті хлорофилі бар тірі бокса, екінші жасушалары түссіз өлі болады. Өлі жасушаларының қабықшасындағы тесіктері арқылы су кіріп, мүктің салмағы 35 всего дейін аркады. Құрғақ күндері өлі жасушаларының іші ауаға толы болатындықтан, өсімдіктің түсі де ақ болады.

Жасыл мүктің құрылысы. Жасыл мүктің биіктігі см., жоғары тік өсетін жіңішке сабағы болады. Сабаққа майданнн, жасыл, жіңішке жапырақтар бекиді. Мүктің жапырағын микроскоппен қарағанда оның бірнеше қатар жасушалардан тұратынын және жасушаларында хлорофилл дәндері бар екенін көруге болады. Жасушада органикалық заттар түзіледі

Мүктің табиғаттағы маңызы. Мүктер, басқа өсімдіктер сияқты, органикалық заттарды түзу кезінде атмосфераға оттегін шығару арқылы табиғаттағы зат айналымына қатысады. Күй талғамайтын өсімдік болғандықтан, басқа өсімдіктер өсе алмайтын жердь өсіп, шіріген қалдықтарынан топырақ түзіледі де, ол жерге басқа өсімдіктердің өсуіне себепші болады. Мәңгі мұз басқан аудандарда мұзды күн сәулесінің ерітуінен сақтайды. Егер мұз ерісе, сайлар мен жыралар көбейеді.

Менің сөзім әдісі