АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Жұлын мен Жұлынның рефлекстік және өткізгіштік қызмветері және зақымдану синдром дары Орындаған Әсілханкызы Д. 655 топ

ЖОСПАР: 1. Жұлын 2. Жұлынның рефлекстік және өткізгіштік қызмветері 3. Жұлиндық жүйке орталықтары 4. зақымдану синдром дары

Ж Ұ ЛЫН ФИЗИОЛОГИЯСЫ Жұлын – ОЖЖ ең көне бөлігін құрайды. Жұлын –омыртқа жотасының өзегінде орналасқан, өткізгіш және рефлексті қызмет атқаратын ОЖЖ бөлімі. Жұлынның ерекшелік белгісі: оның сегменттік құрылысы.

АДАМ ЖҰЛЫНЫ Адамның жұлины сегменте тұрады: 8 мойын ( С І - С ҮІІІ ), 12 куеде (Т І -Т ХІІ ), 5 бел (J І -J Ү ), 5 сегізкөз (S І -S Ү ) және 1-3 құймышақ ( Со І -Со ІІІ ). Жұлынның әрбір сегментінен жұптасқан алдыңғы және артқы түбірлер шығады. Жұлынның әрбір сегментіне дененің белгілі бір бөлігі сәйкес келеді, ол метамер деп аталады. Жұлынға қабысу принципі тән: дененің 3 метамерін жүйкелендіреді, өзі 3 метамерден ақпарат қабылдайды.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Адам ж ұ лины құ романы 13,5 млн. жук қ нейрон дар енеді, оларды ң 3% эфферентті нейрон дар, 97% интернейрон дар (ендірме) құ райды, ал сезімтал нейрон дар денесі ж ұ лыннан тыс ж ұ линды қ немесе интрамуралды қ ганглийларда орналосады.

ЖҰЛЫН НЕЙРОНДАРЫ ТОПТАРЫ: Мотонейрон дар немесе қозғалтқыш – алдыңғы түбір; Интернейрон дар – жұлын ганглийлерінен ақпарат алтын артқы түбір; Симпатикалық және парасимпатикалық бүйір түбір; олардың аксон дары жұлыннан алдыңғы түбірлер арқылы шығады. Ассоциативті жасушалар – жұлынның меншікті нейрон дары, сегментер арасында байланыс қамтамасыз етеді.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Эфферентті нейрон дар ішіне альфа и гамма мотонейрон дарды, сонымен қатар преганглионарные нейроны вегетативті жүйке жүйесінің ганглийге дейінгі нейрон дары жатады. Альфа мотонейрон дар, адам бетінен басқа, барлық, қаңқа бұлшық ветерімен байланысқан. Альфа нейрон дар аксон дары қаңқа бұлшық ветерінің экстрафузалды талшықтарына қозуды м/сек жылдамдықпен өткізеді. Нейрондар тұтасып жеке бұлшық ветерді жүйкелендіретін мотонейронды пул түзеді. Мотонейронды пул құроманы жұлынның әр түрлі сегментерінен мотонейрон дар енуі мүмкін.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Жұлынның гамма мотонейрон дары. Олардың аксон дары интрафузальным бұлшық ет талшықтарына немесе бұлшық ет ұршықтарына қозу өткізеді. Бұл мотонейрон дардан шыққан қозу мидың адам қалып күйіне жауап беретін бөліктеріне әсер етеді. Гамма мотонейрон дардың аксон дары қозуды м/сек жылдамдықпен өткізеді. Жұлынның интернейрон дары қозу мен тежелу интеграция сына қатысады.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Жоғары бағытталған нәзік буда (Голл будасы) және сына тәрізді жіпше (Бурдах будасы). Олар жұлынның артқы бағанын құрайды. Проприорецепторлар, терідегі жанасу рецептор лары және висцерорецептор ларынан қозу өткізеді. Бұл будалар сопақша миға жетіп Голл-Бурдах ядроларына жеткізіледі. Мұнда олар таламусың арнамалы нейрон дары арқылы үшінші нейрон дарға жеткізіледі де ми қыртысында талдануға апарылады. Бұл жолды құрайтын нейрон дардың бүлінуі тактилдік сезім жойылуы мен қимыл-қозғалыс тепе-теңдігін сақтау бүлінуіне әкеп соғады.

ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Өткізгіштік функция – жұлында орналасқан жүйке талшықтары арқылы қозудың өткізілуі. Жұлынның өткізгіш жолдары деп ортақ құрылысты және атқаратын қызметі бірдей жүйке талшықтары топтары аталады. Жұлында жоғары және төмен бағытталған жолдар бар. Жұлынның жоғары бағытталған өткізгіш жолдары сыртқы орта мен организмнің ішкі ортасында орналасқан рецепторлар қабылдаған тітіркенулерден туындаған импульс терді ми бөлімдеріне жеткізу.

ЖҰЛЫННЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ Жұлынның өткізгіштік қызметі жұлиндық афферентті, эфферентті нейрон дар мен интернейрон дар көмегімен жүзеге осады. Афферентті нейрон дар арқылы жұлынға қозу мойын, дене, аяқ пен қолдың экстерорецептор лары мен проприорецептор лары, сонымен қоса висцерорецепторлар арқылы жеткізіледі. Жұлынның эфферентті нейрон дары, бетон басқа, барлық қаңқа бұлшық ветерін жүйкелендіреді. Сонымен қатар, олар вегетативті жүйке жүйесінің ганглийге дейінгі талшықтарын құрайды. Жұлынның қатысуымен зәр бөлу және жыныс мүшелері жүйесі, тік ішектің қан тамырларын қозғалтқыш рефлекс терін, ұлпалық алмасуды реттейтін рефлекс тер жүзеге осады.

ЖҰЛЫН ТҮБІРЛЕРІ ҚЫЗМЕТТЕРІ Белл-Мажанди заңы бойынша, жұлынның артқы түбірлері афферентті, ал алдыңғы түбірлері – эфферентті жүйке талшықтарынан құралған. Сондықтан, алдыңғы түбірлер қозғалысқа, ал артқы түбірлер сезімге жауап береді. Жұлынның куеде сегментерінің біріншісінен бастап, алғашқы бел сегментеріне дейін жұлынның бүйір түбірлерінде симпатикалық, ал сегізкөз сегментерінде-парасимпатикалық жүйке жүйесі нейрон дары орналосады.

ЖҰЛЫННЫҢ ӨТКІЗГІШТІК ҚЫЗМЕТІ Жоғары бағытталған жолдар: Жұлинды-таламусы жолдар латералды және вентралды жолдарды құрайды. Олар арқылы ауырсыну, ыстық, суық сезімдері, жанасу сезімдері аралық миға жеткізіледі. Дорсалды жұлын-мишық жолы (Флексиг), ол арқылы бұлшық ет, сіңір,тері қысымы және жанасу сезімдері өткізіледі. Вентралды жұлинды-мишықты жол (Говерс), алдыңғы топтағыдай. Жұлын-жамылғыш жол, бұл жол арқылы көру және ауырсыну сезімдеріне байланысты импульс тер өткізіледі.

ЖҰЛЫННЫҢ ӨТКІЗГІШТІК ҚЫЗМЕТІ Төмен бағытталған жолдар: Латералды қыртыс-жұлиндық жол (пирамидалық), қаңқа бұлшық ветеріне бағытталған импульс тер өткізу. Қызыл ядро-жұлиндық жол (Монаков), қаңқа бұлшық ветерін қатайтушы импульс терді өткізеді. Кіреберіс-жұлиндық дорсалды жол, дене қалпын, тепе теңдігін қамтамасыз етуге бағытталған импульс терді өткізу. Оливо-жұлиндық жол (Гельвег), таламусық рефлекс терге қатысты.

ЖҰЛЫННЫҢ ӨТКІЗГІШТІК ҚЫЗМЕТІ Кіреберіс-жұлиндық вентралды жол, дене тепе-теңдігін, кеңістіктегі позаны сақтау. Торлы құрылым-жұлиндық жол (алдыңғы), бұлшық ветер тонусы қамтамасыз ету. Жамылғы жұлиндық жол, месту және көру сезімдеріне байланысты. Қыртыс-жұлиндық, ерікті қимылға қатысты қаңқа бұлшық ветерінің жұмысына байланысты.

Ж Ұ ЛЫН ОРТАЛЫ Қ ТАРЫ 1. ІІІ-ІҮ мойын сегментері – диафрагма жүйкесі орталығы; 2. Ү-ҮІІІ мойын сегментері – қол бұлшық ветері орталығы; 3. Кеуде сегментерінде – куеде, іш, арқа бұлшық ветерінің орталығы; 4. Бел бөлімі сегментерінде –аяқ бұлшық ветері орталығы.

Ж Ұ ЛЫН РЕФЛЕКСТЕРІ: Миотатикалық – бұлшық ветер созылуынан пайда болатын сіңірлік рефлекс тер; Тері рецептор ларының қозуынан туындайтын рефлекс тер; Висцеромоторлы – ішкі дене мүшелерін тітіркендіргенде пайда болатын рефлекс тер; Автономды жүйке жүйесі рефлекс тері.

зақымдалу синдром дары Алдыңғы мүйіздік синдром сәйкес сегменттің зақымдалған мотонейрон дармен иннервацияланатын бұлшықет атрофиясы мен перифериялық салданумен сегменттік немесе миотомды салдану сипатталады. Жиі оларда фасцикулярлы тартылулар байқалады. Ошақтан жоғары және төмен аймақтарда бұлшықветер зақымдалмайды. Артқы мүйіз синдромы зақымдалған ошақ жағында сезімталдықтың диссоцирленген бұзылуымен көрінеді (буын – бұлшықеттік тактильді және вибрациялық сезімталдық сақталса ауырсыну мен температуралық сезімдері төмендейді ), ал өзінің дерматомалық аймақта (сезімталдықтың сегментарлы түрі бұзылады)

Бүйір мүйіздік синдром вегетативті иннервация аймағында вазомоторлы және қоректену бұзылыстарымен көрінеді. С VІІ-Т І деңгейі гомолатеральды – жағында зақымдалса Клод – Бернар – Горнер синдромы туындайды. Сондықтан, жұлынның сұр затының зақымдалуы үшін бір немесе бірнеше сегментер қызметінің бұзылуымен сипатталады. Ошақтан жоғары және төмен орналасқан жасушалар қызмветерін жалғастырады. Жұлынның толық зақымдалу синдромы төменгі спастикалық параплегия мен тетраплегия, перифериялық параличтің (миотомамен) барлық түрінің параанестезиясымен, белгілі бір дерматомадан бастап, жамбас ағзаларының функциясының бұзылысымен, вегетативті- трофикалық бұзылысымен көрініс береді.

Жұлынның жарты бөлігінің зақымдалу синдромы (Броун- Секар синдромы): зақымдалған жақта орталық паралич демиды және терең сезімталдықтың жоғалуы; сегментарлы тип бойынша сезімталдықтың барлық түрінің бұзылысы; миотомаға сәйкес бұлшықеттің перифериялық парезі; ошақ жақтан вегетативті-трофикалық бұзылысы; қарама-қарсы жақта 2-3 сегменте өткізгіш диссоциативті анестезия. Броун-Секар синдромы жұлынның жиі жараланғанда, экстрамедулярлық ісіктерде, сирек- ишемиялық жұлиндық инсульта( жұлынның бір бөлігін қанмен қамтамасыз ететін сулько- комиссуральды артерия да қанайналымның бұзылысы- ишемиялық Броун-Секар синдромы) кездеседі.