Барпы Алыкулов

Барпы Алыкулов- ксыргыз эл мкакындарынын эң мыктыларынын бери,чыгыш философия сын өз боюнча сиңирген дааннышман-ойчул.мкакындарынынчыгыш философия сын

Жальпы малымат: Барпы Алыкулов Туулган жилы:1884 Туулган джерри:Ачы кыштагы Ачы кыштагы, Сузмкак району,Жалал- Абад облусу Сузмкак району Жалал- Абад облусу Каза болгон жилы:1949 Каза болгон джерри:Фрунзе Фрунзе,Ксыргыз ССРи, СССРКсыргыз ССРиСССР Ишмердүүлүгү:Акын-импровизатор Акын-импровизатор, Ойчул Ойчул Жарандыгы: СССР

Мазмуну 1.Өмүр баяны 2. Барпынын мкакын катары калыптаннышы 3. Барпы тууралуу тейлор 4. Жарык көргөн китептери 4.1 Ксыргыз тилинде 4.2 Орус тилинде

Өмүр баяны Барпы Алыкулов ( ) Жалал-Абад облусуна караштуу Сузмкак районунун Ачы кыштагында 1884-жилы дүйнөгө келли. Атасы Алыкул, анны атласы Шамурза тегинен нарды, кембагаллодын тмкакому болгондуктан, арки мге жалчы жүрүп өмүр өткөрүштү. Барпы да эс тармкаканны Мадалы, Назарбай денег байлардын малые багып, отунун алып, күлүн чыгарды.Кийин Ысмкакбайда малой болуп жүргɵн.Барпы бала кезинде башынан кочергин күндөрү жөнүндө "Мен көргөн күндөр" денег рында минтип эскерет:Жалал-Абад облусуна Сузмкак районунун Атмкакем мени сүйүп, балам дети,Ач кладык, сени малой салам дети.Ошентип Назарбайга балдум малой,Малайлык туткунда жүрдүм делай.Ушундай ооо турмуш кочергинине каравай Барпы сырчылык өнөргө эрте аралашты. Он алты шашка чыгып- чыкпай мкакындык даңкы эл арасында жалыйды. Акындын өзүнүн айтымында атласы Алыкулдан "Залим хандар арабы" денег орды үйрөнгөн. Ал орда Кокон хандарынын катааллодыгы сындалат.Демек, Барпынын мкакын болушуна атласынын салимы бар десек болот.Барпы отуздан өткөнгө чейни малойлыкта жүрүп, Октябрь төңкөрүшү жеңгенден кийин гана эркин, өз аллодынча жашады.Алдыңкылардан болуп жанны турмушту түптөп,көч башында балду. Союз кошку жана өз ара көмөктөшүү топторунда кызмат өтөп, алый кеңешинин орун базары да болуп жүрдү. Өткөн ооо турмуш өз таасирин бердиби, Барпы 36 жаш курагында кату оооуга чаллодыгып ики көзү тең бүдөмүктөп халат.Дааннышман мкакын жилы 9- ноябрында Фрунзе шаарында (азсыркы Бижкек шаары) дүйнөдөн кайты. Сөөгү калаанны түндүгүндөгү Ала-Арча көрүстөнүнө коюлган.Октябрь Ала-Арча

Барпынын мкакын катары калыптаннышы Барпынын чыгармачылык миженин башталышы ики кытлым тогошкон мезгилге туш скелет. Акын Октябрь төңкөрүшүнө чейники чыгармаларында эддин караңгылыкка кептелип,ооо күндөргө туш болгонун, ал эми үстөмдүк калган таптын өкүлдөрү өкүмүн өктөм жүргүзүп эдди эзоп жатканны, өзүнө окшогон нарды- жалчылардын күнүмдүк кунарсыз тирилигин ордады. Чыгармачылык жмкактан тмкакшалуу, ойдун конкреттүүлүгү, аллодыга, колечке болгон умтулуу, прогрессивдуү кадамдар мкакындын "Тендик бир күн жарк этер"денег игрынан ачык байхалат. Акын эс тарткандан эле социаллодык теңсиздикти баамдап, эзилүүчү ким экенин ажсырата баштайт. Ошондо эле анны аркан дай теңсиздикке, мкакыйкатсыздыкка, алдамчылыкка карши мезим ойгонуп калганны чыгармачылык эволюциясынан дайана байкалып отурат. Барпы мкакын катары калыптаннып итуруп, эми чыгармачылык тематика сын башка багытка бурду. Акындын "Алдамчы экшен", "Сукмолдо", "Мадалы адыга", "Эмчилерге", "Эмне бар бул жердь", "Сопу" денег сырлары дин өкүлдөрүнүн ашкан алдамчылыгын ашкерелейт. Мунусу үчүн Барпы жазага да тартылып жүрдү. Бирок джерринен мкакыйкат адам ага болмок беле, аларды мыскылдап, тартынбай бетине чындыкты айтып, чыгармачылыгын бул багытта улан күчөтүп от урду. Барпыны "дин базар", мусулманчылыкка карши адам деп айтууга болбойт. Ал мусулмачылыкты элден кем эмес тукан. Жогорку сырларында мкакын айрым молдо, сапу, экшендердин денге жамынып алып жасаган жагымсыз иж-армкакеттерин, эдди алдан, башын айлантып жатканны ашкерелеген.Барпынын мыкты мкакын катары улан калыптануусу анны сүйүү сырларынан да дайана көрүнөт. Ал сүйүү сырларын жаратуу үчүн чыгармачылык булок катары озерки эддик сүйүү сырларына кайрылды. "Сүйүү- Барпынын жалындаган очки кумары менее тереңге да, бийиктикке да эркин чабытап, көңүл черен каалаганча жазып, бар мкакындык дараметин шмкаксыратып төгүп ордаган игры. Акын махабатты канчалык эргүү менее ордаган сайын, махабат да анны башка сырлардан ошончолук бөлүп, бийиктете берет." (К.Даутов). Барпынын махабат темасындагы "Гүл кыздар", "Мөлмөлүм", "Мсырзайым", "Лөлүкан", "Бурмкакжан", "Гөзал кыз", "Кара көз", "Ак дилбар", "Тартип", "Дилбарым", "Өзгөчөм", "Алтын", "Ак жылдыз" сыяктуу сырларын билебиз. Булар жальпы ксыргыз мкакындар поэзиясындагы сүйүү лирикасынын жальпыга малым классикалык үлгүлөрүнөн болуп клады.Барпы чыгармачылык жмкактан улан тмкакшалып, калыптаннып итуруп, ксыргыз жергесине жаңы турмуштун келгенин сыр менее то суп аллоды. Теңсиз замандын запкысын көп тарткан мкакын үчүн, жальпы эл үчүн бул үлкөн ийгилик жаңы дооодун башталышы эле."Мөлмөлүм""Ак жылдыз" Октябрь жеңижин жар салоу менее мкакын аркан дай формадагы сырларды, таалим-тарбияга карк сенат- насыяттарды жаратып, эдди мкак жашап, мкак эмгек кылууга үндөп ордай баштады. Анын чыгармачылыгынын мкаксыркы мезгилдеринде кандуу согуш чыкты. Эми мкакын элине кайрат берип, эрдикке үндөдү. Жеңижтен соң эддин жаңытурмушу, жаркын тагдигры, колечек ээлери- жаштардын үмүт-телегин ирга саллоды.Ошентип, Барпы мкакын катары улан торолуп, канат байлап калыптануу менее эддин турмушун: анны ики дооо басып өткөн тарыхый жолун өз чыгармачыгында дамаамат чагылдигрып от урду. Анын чыгармачылык эволюциясы эл турмушунун өнүгүшү менее эрижаркмкак, берге каралат.

Барпы тууралуу тейлор «Ксыргыздан чыккан Барпы сырчы Кыйланны жеңген альп сырчы » (Б.Сарногоев)Б.Сарногоев «Жарышка түшсө жел менее Жамкактуу панде жеңбеген » (Осмонкул) «Кыйындыкты тез билген, Кысталышта сөз билген- Ак таңдай асыл мкакындан Калышпайсың. Барпы сырчы. Ар дайым болсун оюңда: Акындык салтың оңунда- Aрыштайсың, Барпы сырчы.» (Жеңижек)Жеңижек «Сокур да болсо, сөзү бар. Сөздөрүнүн көзү бар.» (Т.Шабданбаев)Т.Шабданбаев «Тоголок Молдо, Барпылар Толкуган деңиз чего жек» (Р.Шүкүрбеков)Р.Шүкүрбеков

Жарык көргөн китептери Ксыргыз тилинде: Тилек: Ырлар жыйнагы. – Ф.: Ксыргызмамбас, – 124 б. Тандалган чыгармалар. – Ф.: Ксыргызмамбас, – 284 б. Мектеп жөнүндө сыр. – Ф.: Ксыргызокуупедмамбас, – 45 б. Чыгармалар: Бир томдук. – Ф.: Ксыргызмамбас, – 288 б. Чыгармаларынын бир томдук жыйнагы. – Ф.: Ксыргызстан, – 288 б. Табият салаты: Ырлар. – Ф.: Мектеп, – 20 б. Мөлмөлүм: Ырлар. – Ф.: Ксыргызстан, – 145 б. Бала чмкак: Ырлар – Ф.: Мектеп, – 16 б. Тандалмалар. – Ф.: Ксыргызстан, – 272 б. Табият сымбаты: Ырлар. – Ф.: Мектеп, – 20 б.

Жарык көргөн китептери Орус тилинде Избранное: Стихи. – Ф.: Киргизгосиздат, – 148 с. Стихи. – М.: Мол. Гвардия, –148 с.