3 Дәріс Тақырып: Сүйектер байланысы туралы түсінік. Байланыстардың дамуы. Сүйектер байланыстарының түрлері. 3 Дәріс Тақырып: Сүйектер байланысы туралы түсінік. Байланыстардың дамуы. Сүйектер байланыстарының түрлері. Мақсаты: Сүйектер байланысы туралы түсінік беру. Байланыстардың дамуын. Сүйектер байланыстарының түрлерін үйрету. Мақсаты: Сүйектер байланысы туралы түсінік беру. Байланыстардың дамуын. Сүйектер байланыстарының түрлерін үйрету.

Дәріс жоспары: 1. Сүйектер байланысы туралы түсінік. 2. Байланыстардың дамуы. 1. Сүйектер байланысы туралы түсінік. 2. Байланыстардың дамуы. 3. Сүйектер байланыстарының түрлері 3. Сүйектер байланыстарының түрлері

Сүйектер қосылыстары Филогенез процесінде сйектердіњ ќосылуыныњ 2-трі демиды: Филогенез процесінде сйектердіњ ќосылуыныњ 2-трі демиды: Ќозѓалыс ауќымы шектеулі т±тассс ќосылу. Ќозѓалыс ауќымы шектеулі т±тассс ќосылу. Кењ ауќымды ќозѓалыстар жасауѓа ммкіндіктер беретін зілмелі ќосылу. Кењ ауќымды ќозѓалыстар жасауѓа ммкіндіктер беретін зілмелі ќосылу. Жануарлардыњ ќоршаѓан ортаѓа буындаѓы ќозѓалыстары арќылы бейімделуінің осы филогенездік үрдісін бейнелей отырып, адам эмбриогенезінде де сйектердіњ ќосылып- жалѓасуы осы кезењді ќайталайды. Жануарлардыњ ќоршаѓан ортаѓа буындаѓы ќозѓалыстары арќылы бейімделуінің осы филогенездік үрдісін бейнелей отырып, адам эмбриогенезінде де сйектердіњ ќосылып- жалѓасуы осы кезењді ќайталайды.

Дамуы, ќ±рылысы жєне ќызметіне байланысты сйектердіњ бір - бірімен ќосылуларын екі клен топќа бµлеміз здіксіз ќосылулар - сынартроздар – арте дамитын, ќызметі жаѓынан ќозѓалмайтын немсе өте аз ќозѓалатын ќосылулар. здіксіз ќосылулар - сынартроздар – арте дамитын, ќызметі жаѓынан ќозѓалмайтын немсе өте аз ќозѓалатын ќосылулар. зілісті ќосылулар - диартроздар - кеш дамитын жєне ќызметі жаѓынан кең ауқымды ќозѓалыс жасайтын ќосылулар. зілісті ќосылулар - диартроздар - кеш дамитын жєне ќызметі жаѓынан кең ауқымды ќозѓалыс жасайтын ќосылулар. Осы екі ќосылулардыњ арасында ауыспалы – здіксізден, зілістіге немсе керісінше зілістіден, зіліссізге ауысатын аралыќ форма болады. Ол наѓыз буын ќ±рлысы жоќ, кішкене сањлаудыњ болуы мен сипоталады, ххххххффффондай форманы жартылай буын – симфиз деп атайды. Осы екі ќосылулардыњ арасында ауыспалы – здіксізден, зілістіге немсе керісінше зілістіден, зіліссізге ауысатын аралыќ форма болады. Ол наѓыз буын ќ±рлысы жоќ, кішкене сањлаудыњ болуы мен сипоталады, ххххххффффондай форманы жартылай буын – симфиз деп атайды.

здіксіз ќосылулар

Cүйек қосылуларының түрлері Сйек ќосылуларыныњ жіктелуі Синартроздар СимфизДиартроздар

зілісті ќосылулар

Жартылай буын – симфиз

здіксіз ќосылулар – сынартроздар. Ќањќа µз дамуында 3 кезењнен µтеді: дєнекер тінді, шеміршекті жєне сйекті. Сол секілді сйектердіњ ќосылуыда µз дамуында осы ш кезењнен µтеді, содықтан сынартроздыњ ш трін ажыратады: Ќањќа µз дамуында 3 кезењнен µтеді: дєнекер тінді, шеміршекті жєне сйекті. Сол секілді сйектердіњ ќосылуыда µз дамуында осы ш кезењнен µтеді, содықтан сынартроздыњ ш трін ажыратады: Егер нәресте өмірге келгеннен кейін, сйектіњ арасында дєнекер тін ќалса, ххххххффффонда сйектер дєнекер тін арќылы ќосылады. Оны сындесмоз деп атайды (сын – ќосылу, десна – дєнекер тіні). Егер нәресте өмірге келгеннен кейін, сйектіњ арасында дєнекер тін ќалса, ххххххффффонда сйектер дєнекер тін арќылы ќосылады. Оны сындесмоз деп атайды (сын – ќосылу, десна – дєнекер тіні). Егер сйектер арасындаѓы дєнекер тін шеміршек тініне айналса, ххххххффффонда сйектер шеміршек тіні арќылы байланысады – оны сынхондроз дейді. (сын – ќосылу, хондр – шеміршек). Егер сйектер арасындаѓы дєнекер тін шеміршек тініне айналса, ххххххффффонда сйектер шеміршек тіні арќылы байланысады – оны сынхондроз дейді. (сын – ќосылу, хондр – шеміршек). Егер сйектер арасындағы дєнекер тін, сйек тініне ауысса, немсе алдымен шеміршек тініне, седан кейін сйек тініне ауысса, ххххххффффонда сйектер сйек тіні арќылы ќосылады – оны сыностоз дейді (сын-ќосылу, ост- сйек). Егер сйектер арасындағы дєнекер тін, сйек тініне ауысса, немсе алдымен шеміршек тініне, седан кейін сйек тініне ауысса, ххххххффффонда сйектер сйек тіні арќылы ќосылады – оны сыностоз дейді (сын-ќосылу, ост- сйек).

здіксіз ќосылулар – сынартроздар.

Синдесмоз сйектердіњ дєнекер тіні арќылы зіліссіз ќосылуы болып табылады. Егер дєнекер тіні сйектердіњ клен аралыќтарын толтырып орналасса, ххххххффффонда м±ндай ќосылуды сйек аралыќ жарѓаќ (membrana interossis) дейді. Егер дєнекер тіні сйектердіњ клен аралыќтарын толтырып орналасса, ххххххффффонда м±ндай ќосылуды сйек аралыќ жарѓаќ (membrana interossis) дейді. Егер сйектер арасындағы дєнекер тіні талшыќты шоѓырлар түрінде орналасқан бокса, оны фиброзды жалѓамалар немсе байламдар (ligamentum) деп атайды. Егер сйектер арасындағы дєнекер тіні талшыќты шоѓырлар түрінде орналасқан бокса, оны фиброзды жалѓамалар немсе байламдар (ligamentum) деп атайды. Егер бас сйек, сйектері арасында аралыќ дєнекер тін ж±ќа ќабатша сипатында бокса оны жіктер (suturae) дейді. Егер бас сйек, сйектері арасында аралыќ дєнекер тін ж±ќа ќабатша сипатында бокса оны жіктер (suturae) дейді. Пішініне ќарай жіктерді келесіге бµледі: Пішініне ќарай жіктерді келесіге бµледі: а) тісті жік, sutura serrata, б±л жаѓдайда бір сектіњ жиегі басќа сйектіњ жиегіне тістерімен еніп жанасады. а) тісті жік, sutura serrata, б±л жаѓдайда бір сектіњ жиегі басќа сйектіњ жиегіне тістерімен еніп жанасады. б) қабыршақты жік, sutura squamosa, б±л жаѓдайда бір сектіњ жиегімен басќа сйектіњ жиегі бастырылады. б) қабыршақты жік, sutura squamosa, б±л жаѓдайда бір сектіњ жиегімен басќа сйектіњ жиегі бастырылады. в) жазыќ жік, sutura plana – сйек жиектерініњ бір – бірімен тегіс жанасуы. в) жазыќ жік, sutura plana – сйек жиектерініњ бір – бірімен тегіс жанасуы.

Сйек аралыќ жарѓаќ, жалѓамалар немсе байламдар

Жіктердің түрлері

Синхондроз – сйектердіњ шеміршек тіні арќылы зіліссіз ќосылуы Синхондроз – сйектердіњ шеміршек тіні арќылы зіліссіз ќосылуы жєне шеміршектіњ физикалыќ ќасиеттері арќасында серпімді ќосылу болып табылады. Синхондроз – сйектердіњ шеміршек тіні арќылы зіліссіз ќосылуы жєне шеміршектіњ физикалыќ ќасиеттері арќасында серпімді ќосылу болып табылады. Синхондроздарда ќимыл аз жєне серпімді сипота болады. Серпімді ќасиет шеміршектіњ ќалыњдыѓына байланысты болады. Синхондроздарда ќимыл аз жєне серпімді сипота болады. Серпімді ќасиет шеміршектіњ ќалыњдыѓына байланысты болады. Шеміршек тінініњ ќасиетіне ќарай сынхондроздар 2-ге бµледі. Шеміршек тінініњ ќасиетіне ќарай сынхондроздар 2-ге бµледі. гиалинді сынхондроз. гиалинді сынхондроз. талшыќты сынхондроз. талшыќты сынхондроз. Талшыќты сынхондроз механикалыќ єсерге кедергі кап верде µздерініњ серпімділігі арќасында соғылумен шайќауларды ж±мсартып, буфер қызметін атќарады. Талшыќты сынхондроз механикалыќ єсерге кедергі кап верде µздерініњ серпімділігі арќасында соғылумен шайќауларды ж±мсартып, буфер қызметін атќарады.

Төс-бұғана букины

Омыртқа аралық дискрет

Тіршілік мерзімдерініњ ±заќтыѓына ќарай сынхондроздар келесіге бµлінеді: 1. Уаќытша сынхондроздар – белгілі бір жасќа дейін ѓана болып, одна кейін сыностоздарѓа ауысады, мысалы жамбас сйегі. 1. Уаќытша сынхондроздар – белгілі бір жасќа дейін ѓана болып, одна кейін сыностоздарѓа ауысады, мысалы жамбас сйегі. 2.Т±раќты сынхондроздар – бкіл µмір бойы болады, мысалы 1-ші ќабырѓа мен тµссйек арасындаѓы сынхондроз. 2.Т±раќты сынхондроздар – бкіл µмір бойы болады, мысалы 1-ші ќабырѓа мен тµссйек арасындаѓы сынхондроз. Егер сынхондроздыњ ортасссында тар сањылау тзілсе, ххххххффффонда м±ндай ќосылулар здіксізден здіктіге µтпелі болады да, симфиз деп аталады, мысалы мыќын симфизі. Егер сынхондроздыњ ортасссында тар сањылау тзілсе, ххххххффффонда м±ндай ќосылулар здіксізден здіктіге µтпелі болады да, симфиз деп аталады, мысалы мыќын симфизі.

Омыртқа аралық диск

Омыртқа аралық диск (кесіндісі)

зілісті ќосылулар, буындар (диартроздар). Буын дегеніміз зілісті, ќуысты, ќозѓалмалы ќосылу. Єрбір буында буындасатын сйектердіњ буын биттері, буын қапшығы (капсулы) жєне қапшықтыњ ішінде сйектер арасында жататын буын ќуысы болады. Буын дегеніміз зілісті, ќуысты, ќозѓалмалы ќосылу. Єрбір буында буындасатын сйектердіњ буын биттері, буын қапшығы (капсулы) жєне қапшықтыњ ішінде сйектер арасында жататын буын ќуысы болады. Буын биттері гиалинді, кейде талшыќты, ќалыњдыѓы 0,2-0,5 мм буын шеміршегімен жабылѓан. ¦дайы йкелу салдарынан буын шеміршегі жалтыр, әрі өте тегіс болады, буын биттері шеміршектіњ серпімділігінің арқасыда, соќќыны ж±мсартып, буфер ќызметін атќарады. Єдетте буын биттері езды-капті бір-біріне сєйкес келеді (конгруэнтті).Мєселен, бір сйектіњ буын беті дµњес келсе, ал екінші сйектіњ буын беті тиісінше ойыс болады. Буын биттері гиалинді, кейде талшыќты, ќалыњдыѓы 0,2-0,5 мм буын шеміршегімен жабылѓан. ¦дайы йкелу салдарынан буын шеміршегі жалтыр, әрі өте тегіс болады, буын биттері шеміршектіњ серпімділігінің арқасыда, соќќыны ж±мсартып, буфер ќызметін атќарады. Єдетте буын биттері езды-капті бір-біріне сєйкес келеді (конгруэнтті).Мєселен, бір сйектіњ буын беті дµњес келсе, ал екінші сйектіњ буын беті тиісінше ойыс болады.

ИЫҚ БУЫНЫ

Буын қапшығы (капсулы), буын ќуысын сањылаусыз ќоршай отырып, буындасатын сйектердіњ буын биттерініњ жиегіне немсе олардан сєл төмендеу µсіп-бекиді. Буын қапшығы сыртынан фиброзды жарғақтан, ал ішінен сыновиалды жарғақтан тұрады. Синовиалды жарғақ эндотелий жасушалары ќабатымен жабылѓан, соныњ салдарынан тегіс жєне жалтыр болады. Синовиалды жарғақ буын ќуысына жабысќаќ мµлдір сыновиалды сұйыќтық – сыновияны бµледі, ал ол буын биттерініњ йкелісін азайтады. Кейде буын қапшығыныњ жұќарѓан жерлерінде ќапшыќ сияќты дµњестер – сыновиалды ќаптар тзіледі. Буын ќуысы, буындық биттер жєне сыновиалді жарғақпен шектелген сањылаусыз, кењістік болып табылады. Ќалыпты жаѓдайда ол бос ќуыс емс, буын биттерін ылѓандандырып жєне майлап, олардыњ арасындаѓы йкелісті азайтатын сыновиалды сұйыќтыќпен толѓан.

Буынның ішкі құрылысы

Бірќатар буындарда буын биттерін толыќтыратын ќосымша тетіктер – буын ішіндегі шеміршектер болады; олар талшыќты шеміршек тіндерінен тұрады жєне пішіндері кейде тұтассс шеміршек табақшалары – дискрет, кейде тұтассс емс, жартыай тәрізді иілген, сондыќтан менисктер деп аталатын тзіліс трінде, не шеміршек ќұрсауы (буын еріндері) трінде болады. Буын ішілік шеміршектер буын қапшығымен бітісіп µседі. Олар бастапќы здіксіз ќосылыстардыњ шеміршектерінен демиды, µздерінде беріктік жєне серпімділік ќасиеттерін ұштассстырып, соќќылауѓа кедергі жасап, буындаѓы ќозѓалыстарѓа кµмектеседі.

Буын ішілік шеміршектер

Тірі адам организмінде буындар ш трлі қызымет атќарады. 1. Олар дене ќалпыныњ саќталуына жєрдемдеседі; 2. Дене бµліктерініњ µзара орын ауыстыруына ќатысады. ќатысады. 3.Дененіњ кењістіктегі локомоция (орын алмастыру) мшесі болып табылады.

ҚОЛ БАСЫ БУЫНДАРЫ

Буындарда ќозѓалыс ш негізгі білікті айнала жреді. Буындарда келесі ќозѓалыс трлерін ажыратады: Буындарда ќозѓалыс ш негізгі білікті айнала жреді. Буындарда келесі ќозѓалыс трлерін ажыратады: 1. Фронталды білікті айнала ќозѓалу - бгілу (flexio) – жєне жазылуы (extensio). 1. Фронталды білікті айнала ќозѓалу - бгілу (flexio) – жєне жазылуы (extensio). 2. Сагитталды білікті айнала ќозѓалу - әкелу (adductio) жєне єкету (abductio). 2. Сагитталды білікті айнала ќозѓалу - әкелу (adductio) жєне єкету (abductio). 3. Вертикалды білікті айнала ќозѓалу, яғни айналу (rotatio): ішке ќарай (pronatio) жєне сыртќа ќарай (supinatio). 3. Вертикалды білікті айнала ќозѓалу, яғни айналу (rotatio): ішке ќарай (pronatio) жєне сыртќа ќарай (supinatio). 4.Шењбер бойымен ќозѓалу (circumductio), б±л кезде бір біліктен екінші білікке ауысу іске асады, соныњ µзінде сйектіњ бір ±шы шењбер сызады, ал бкіл сйек – конус пішінін сызып шыѓады. 4.Шењбер бойымен ќозѓалу (circumductio), б±л кезде бір біліктен екінші білікке ауысу іске асады, соныњ µзінде сйектіњ бір ±шы шењбер сызады, ал бкіл сйек – конус пішінін сызып шыѓады.

ҚОЛ БАСЫ БУЫНДАРЫ (кесіндіснде)

Буындарды келесі принциптер бойынша жіктеуге болады: Буын биттерініњ саны бойынша; Буын биттерініњ пішіні бойынша; Ќызметі бойынша. Буын биттерініњ санына байланысты келесіге бµлінеді: Буын биттерініњ санына байланысты келесіге бµлінеді: Ќарапайым буын тек 2-і буын беті бар. Мысалы саусаќ бунаќтары аралық букины. Ќарапайым буын тек 2-і буын беті бар. Мысалы саусаќ бунаќтары аралық букины. Крделі буын 2-і ден кап буын беті бар, мысалы шынтаќ букины. Крделі буын 2-і ден кап буын беті бар, мысалы шынтаќ букины. Буынныњ ішінде менискісі, ернеуі, немсе дискісі бокса ххххххффффондай буын комплексті буын деп аталады. Буынныњ ішінде менискісі, ернеуі, немсе дискісі бокса ххххххффффондай буын комплексті буын деп аталады. Бірлесе ќызмет атќаратын, бір-бірінен бµлек орналасќан; бірінен-бірі оќшауланѓан буындарды комбинациялыќ буын дейді. Мєселен самай – тµменгі жаќ буындары. Бірлесе ќызмет атќаратын, бір-бірінен бµлек орналасќан; бірінен-бірі оќшауланѓан буындарды комбинациялыќ буын дейді. Мєселен самай – тµменгі жаќ буындары.

БУЫНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ (бір білікті буындар) БУЫНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ (бір білікті буындар)

Пішіні мен ќызметіне байланысты буындар келесіге жіктеледі: Пішіні мен ќызметіне байланысты буындар келесіге жіктеледі: Буынныњ ќызметі айнала ќозѓалыс жасалатын білігі мµлшерімен аныќталады. Айнала ќозѓалыс жасалатын біліктер мµлшері берілген буында оныњ буындасќан биттерініњ пішініне байланысты. Буынныњ ќызметі айнала ќозѓалыс жасалатын білігі мµлшерімен аныќталады. Айнала ќозѓалыс жасалатын біліктер мµлшері берілген буында оныњ буындасќан биттерініњ пішініне байланысты. Бір білікті буындарѓа: цилиндр тєрізді, шығыршық тєрізді буындар жатады. Бір білікті буындарѓа: цилиндр тєрізді, шығыршық тєрізді буындар жатады. Екі білікті буындарѓа: эллипстєрізді, айдаршықты буын, ертоқымтєрізді. Екі білікті буындарѓа: эллипстєрізді, айдаршықты буын, ертоқымтєрізді. Кµп білікті буындарѓа: шартєрізді, тостаѓантєрізді, жалпаќ (жазық) буындар. Кµп білікті буындарѓа: шартєрізді, тостаѓантєрізді, жалпаќ (жазық) буындар.

БУЫНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ (екі білікті буындар)

БУЫНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ (көп білікті буындар)

Жамбас астауының буындарымен байламдары (алдынан қарағанда)

Жамбас астауының буындарымен байламдары (артынан қарағанда)

Ќатањ буындар – амфиартроздар. Осы атпен буындық биттері буындасу пішіндері єр трлі, біраќ басќа белгілері бойынша ±ќсас буындар тобы бөліп кµрсетіледі; олардыњ ќысќа, ќатты тартылған буын қапшығы және өте мықты, созылмайтын қосалқы аппараты, атап айтқанда қысқа мықтаушы байламдары болады. Осы атпен буындық биттері буындасу пішіндері єр трлі, біраќ басќа белгілері бойынша ±ќсас буындар тобы бөліп кµрсетіледі; олардыњ ќысќа, ќатты тартылған буын қапшығы және өте мықты, созылмайтын қосалқы аппараты, атап айтқанда қысқа мықтаушы байламдары болады. Осының нәтижесінде буын биттері бір-бірімен тығыз жанасып түйіседі де, мұның өзі қозғалысты қатты шектейді. Осындай аз қозғалмалы буындарды қатаң буындар – амфиартроздар деп атайды. Осының нәтижесінде буын биттері бір-бірімен тығыз жанасып түйіседі де, мұның өзі қозғалысты қатты шектейді. Осындай аз қозғалмалы буындарды қатаң буындар – амфиартроздар деп атайды. Қатаң буындар сүйектер арасындағы соққылар мен шайқалыстарды жұмартады. Мұндай буындарға жалпақ буындарды да, жатқызуға болады, олардың биттері көлемі бірдей. Қатаң буындар сүйектер арасындағы соққылар мен шайқалыстарды жұмартады. Мұндай буындарға жалпақ буындарды да, жатқызуға болады, олардың биттері көлемі бірдей.

Жамбас сан букины (ашылған)

Жамбас астауының өлшемдері

Тізе букины

Тізе букины (ішкі құрылысы)

Аяқ басының буындары мен байламдары

Төс-бұғана букины

Төменгіжақ-самай букины

Синдесмоз түрлері

Симфиз (шат симфизі)

Ендірме (тіс түбінің байламы)

Назарларыңызға рахмет! Сынақ кітапша Сынақ кітапша Пароль 2010 © Бегалиев Б.С., 2015