Қылмыстық құқық негіздері

С ұ ра қ наама: 1. Қылмыстық құқық түсінігі. Қылмыстық заң. 2. Қылмыстық құқық бұзушылықтар түсінігі, белгілері және түрлері. 3. Қылмыс тық құқық бұзушылық құрамы. 4. Әрекеттің қоғамға қауіптілігі мен заңға қайшылығын жоятын мән-жайлар. 5. Қылмыстық жара түсінігі және түрлері. 6. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы

Қылмыстық құқық бұзушылықтар қоғамға қауіптілік және жараланушылық дәрежесіне қарай қылмыстар және қылмыстық теріс қылықтар болып бөлінеді

Айыппұл салу, түзеу жұмыстары, бас бостандығын шектеу, бас бостандығынан айыру немсе өлім жарасы түріндегі жаралау қатерімен тыйым салынған айыпты жасалған, қоғамға қауіпті іс-әрекет (әрекет немсе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады

Қылмыстық құқық Қылмыстылықты және іс-әрекеттердің жаралылығын, қылмыстық жауапкершілік негіздерін, жара жүйесін, оны тағайындау тәртібі мен шарттарын, сонымен қатар, қылмыстық жауапкершілік пен жарадан босату негіздерін анықтайтын, мемлекеттік жоғары органдарымен бекітілген заңдық нормалар жинағы

Қылмыстық теріс қылық деп қоғамға зорь қауіп төндірмейтін, болмашы зиян келтірген не адамның жеке басына, ұйымға, қоғамға немсе мемлекетке зиян келтіру қатерін туғызған, оны жасағаны үшін айыппұл салу, түзеу жұмыстары, қоғамдық жұмыстарға тарту, қамаққа алу түріндегі жара көзделген, айыпты жасалған іс-әрекет (әрекет не әрекетсіздік) танылады

Қоғамға қауіптілік сипоты – бұл іс - әрекет қол сұғатын қоғамдық қатынастың маңыздылығы мен қылмысты жасау әдісі бойынша анықталтын қылмыстың әлеуметтік қасиеті. Қоғамға қауіптілік деңгейі – бұл жауапкершілікті аурылататын және жеңілдететін мән – жайларды есепке ала отырып анықталтын қылмыстың әлеуметтік қасиеті.

Іс - әрекетті қылмыс деп тану үшін оның мынадай белгілері болуы қажет: а) қоғамға аса қауіптілігі; ә) қылмыстық құқыққа қайшылығы; б) кінәлілік; в) жаралауға жататындығы.

Қылмыстық құқық бұзушылық жасаған уақытта 16 толған есi дұрыс жеке тұлға қылмыстық жауаптылыққа жатады. Жас өспірім іс-әреттің қылмыстылығын себе алтын жағдайларда қылмыстық жауапкершілік 14 жастан басталады.

Қылмыстық құқық бұзушылықтар жасаған адамдар шығу тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, сенiміне, қоғамдық бiрлестiктерге қатыстылығына, тұрғылықты жерiне немсе өзге де кез келген мән-жайларға қарамастан заң алдында тең

Қылмыстар сипоты мен қоғамға қауiптiлiк дәрежесiне қарай онша ауры емс қылмыстар – қасақана жасалған жағдайда 2 жилға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылатын қылмыстар; орташа аурылықтағы қылмыстар – 2-5 жил; ауры қылмыстар – 5-12 жилға дейін; аса ауры қылмыстар – 12 жилдан көп және өлім жарасы қарастырылған қылмыстар.

Егер адам бұрын ауры қылмыс жасағаны үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған бокса, осы адамның ауры қылмыс жасауы қылмыстардың қайталануы деп танылады Қылмыстардың қауіпті қайталануы деп адамның: 1)егерьь осы адам бұрын ауры қылмыс жасағаны үшін екі рет бас бостандығынан айыруға остался немсе аса ауры қылмысы үшін сотталған бокса, ауры қылмыс жасағаны; 2)2) егерьь ол бұрын ауры немсе аса ауры қылмысы үшін бас бостандығынан айыруға сотталған бокса, аса ауры қылмыс жасағаны танылады.

Кiнә 1. Адам өзінің кiнәсi анықталған қоғамға қауіпті іс- әрекеттері (әрекеттері немсе әрекетсіздігі) және оның қоғамға қауіпті зардаптарының туындауы үшiн ғана қылмыстық жауаптылыққа жатады. 2. Объективтi айып тағуға, яғни кiнәсiз зиян келтiргенi үшiн қылмыстық жауаптылыққа жол берiлмейдi. 3. Іс-әрекетті қасақана немсе абайсызда жасаған адам ғана қылмыстық құқық бұзушылық үшін кiнәлi деп танылады. 4. Абайсызда жасалған іс-әрекет арнайы көзделген жағдайда ғана қылмыстық құқық бұзушылық деп танылады.

Жаза дегенiмiз - сот үкiмi бойынша тағайындалтын мемлекеттiк мәжбүрлеу шарасы. Жаза қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін кiнәлi деп танылған адамға қолданылады және ол осы адамды құқықтары мен бостандықтарынан осы Кодексте көзделген айыру немсе оларды шектеу болып табылады

Жаза түрлерi 1. Қылмыстық теріс қылық жасағаны үшін кінәлі деп танылған адамға мынадай негiзгi жаралар: 1) айыппұл; 2) түзеу жұмыстары; 3) қоғамдық жұмыстарға тарту; 4) қамаққа алу қолданылуы мүмкiн. 2. Қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп танылған адамға мынадай негізгі жаралар: 1) айыппұл; 2) түзеу жұмыстары; 3) бас бостандығын шектеу; 4) бас бостандығынан айыру; 5) өлiм жарасы қолданылуы мүмкiн.

Қосымша жаралардың түрлері: 1) мүлкін тәркілеу; 2) арнаулы, әскери немсе құрметтi атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан және мемлекеттiк наградаларынан айыру; 3) белгiлi бiр лауазымды атқару немсе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан айыру; 4) шетелдікті немсе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегiнен тысқары жерге шығарып жiберу қолданылуы мүмкін.