Қазақстан Республикасының салық құқығы ӨСКЕНБАЕВА СЫМБАТ РЭТ-35 ТОБЫНЫҢ СТУДЕНТІ

Салық саясатының маңызы мен мазмұны Өзіміз білетіндей салық ө те көп қырлы, мемлекттің даму кезеңдері өзгерген сайтын нақтыландырылатын ұдайы жүзеге асырылатын міндетті ақшалай төлем болып табылады Салық мемлекет тарапынан біржақты шығарылған заңдардың негізінде, сол заңдарда айқындалған нақтылы мөлшерде және және қатаң белгіленген мерзімдерде, Республикалық немесе жергілікті бюджет кірісін қалыптастыру мақсатында салықтық міндеттемелерін орындауға тиісті заңды және жеке тұлғалардан жүйеленген әрі тұрақты, түрде уәкілетті мемлекеттік органдар алтын баламасыз, қайтарымсыз, ақшалай міндетті төлем болып табылады.Салық салу процесінде нақтылы салық төлеуші орындауға тиіс салықтық міндеттемелер салықтық заң актілерінде белгіленген әрбір салықтық құрамдас бөліктерінің жиынтығы салық элементтері арқылы айқындалады.

Салық жүйесі Құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл мемлекеттік бекітілім, яғни тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сома сын беруін (төлеуді) көздейтін міндеттеме.

Салықтың құқықтық белгілері

Салықтың функциялары 1. Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтар реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал эту. Салық түрлері,салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып сана лады. 2. Фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттік кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті аркады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуан қамтамасыз етеді. 3. Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алтын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 процентов көбірек болып

1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі жұмыс істей баста ты. Ол «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың қағидаттарын, салықтар мен алемдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгіленген алғашқы құжат еді.Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылға қаңтардың 1-нен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық,18 жергілікті салықтар мен алемдар енгізді. Қазақстан Республикасының Салық кодексі, 2001 жылдың 12 маусымында қабылданды.

ҚР салықтық құқығы мынадай өзіне тән ерекшеліктермен сипатталады 1.Салық салу процесін негіздейтін салықтық құқықтық нормаларда мүмкіндігінше мемлекетпен салық танушылық экономикалық қаржылық мүдделерінің қарама – қайшылығын ескеріледі. 2.Мемлектің салық саясатының экономикасы тұрғысынан ҚР таратылатын халықаралық инвестицияларға салық салуды төмендэту немесе толығымен жою көзделінеді. 3.Салықтық құқықтық нормалар ҚР салық жүйесінің макроэкономикалық салу көрсеткіштеріне байланысты дай күйін және трансферттік қабілетін фискальдық бағдарламаларына сайт айқындайды. 4.Салықтық құқықтық нормалар мемлекеттік шаруашылық аясындағы, сендай-ақ корпоративтік және жеке меншік шаруалар аяларындағы фискальдық қатарының құқықтық, негізін құрайды. 5.Салықтық құқықтық мемлекеттік бюджетің салықтық кірісін реттеу аясындағы мемлекеттік императивті ерік білдірудің негізін құрайды. 6.Салықтық құқықтық нормада саылқ базасын айқындай және салық стапкларын белгілеу процесіне байланысты корпоративтерде ережелер қатаң нақтыландырылады. 7.Салықтық құқықтық ҚР салық салудың заңы негізін құрайды, сендай-ақ мемлекеттің салық қызметінің құқықтық салы болып табылады. 8.Салықтық құқық мемлекеттің салық жүйесінің фикальдық негізінде қалыптастырылатын бюджеттік кірістің салықтық бөлігін бюджеттік шығыстың көлемімен байланыстырады. 9.Салықтық құқық нормалары саылқтық механизмнің барлық элементтерін айқындай отырып мемлекеттің салықтық менеджментінің негізін құрайтын саылқтық міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етеді 10.Салықтық құқықтық нормалары салық салу аясында туындайтын трансферттік сипаттағы салықтық қатынастың нақтылы материалдық тиімділігін республикалық және жергілікті бюджет тер арасындағы трансферттік реттеу көлемімен ұштастырылуын көздейді.

ҚОРЫТЫНДЫ Сонымен қорытындылайтын болсақ мемлекеттің құқықтық салығы миллиондаған қатысушылары бар, әлеуметтік-экономикалық маңызы мен қажеттілігі күн санап өсіп кале жатқан, барлық қаржылық-құқықтық реттеу әлеуетін мемлекеттік бюджетті салықтар есебінен қалыптастыру жолында пайдаланатын ерекешеленген құқықтық құрылым болып табылады. Қаржылық- фискальдық билік органдарының қоғам мен экономикалық өмірінде өзінше орын қалдыратын айтарлықтай күрделі әрі елеулі салықтық іс-қимылдары әрдайым салық салуға, салықтық құрылысқа, салық әкімшілігін жүргізуге және салықтық құзыреттер белгілеуге байланысты салықтық нормаларға негізделеді. Қорыта келгенде, Республикамыздағы салықтық бақылауды ұйымдастыруды жетілдіріп дамыту арқылы, бүгінде ең өзекті мәселе, жалпы салық жүйесінің жақсаруына, сол арқылы еліміздің экономикасына, әлеуметтік жағдайына оң әсерін тигізетін шараларды кеңінен қарастыру керек.