Модификациялық өзгергіштік Тексерген: Қалимағамбетов А. Орындаған: Аукешева А. Үсіпбек Б.

Тұқым қуалайтын Тұқым қуаламайтын (модификациялық)

Фенотиптің сыртқы орта факторларының әсерінен өзгеруі және генотиптің өзгермеуі. Пайда болған өзгергіштіктер тұқым қуаламайды, бірақ осы өзгергіштік диапазоны немсе реакция нормасы генетикалық детерминирленген және тұқым қуалайды. Модификация тек сол организмнің өмірінің соңына дейін сақталады. Модификациялық өзгергіштік запалық және сандық белгілер бойынша сипатталады. Пайда болу себебі: сыртқы орта факторлары күн, жилу, ылғалдылық, ауа сол организмнің ферменттерінің активтілігін өзгертіп, биохимиялық процестерді өзгертеді.

Оларға запалық белгілер (көздің түсі, адам алақанының, қолының суреті, өсімдіктердің тұқымы мен гүлінің түсі) жатады. Модификациялық өзгергіштік өсіп, дамып кале жаткан организмдегі ферментативті реакцияға орта факторларының әсер етіп, олардын жүру бағытын өзгертуінен туады. жемшөпті мол беріп, қораны жилы ұстап, уақтылы суарып, күтіп бақса, ірі қара мал сүтті мол береді. Осымен қатар оның еттілігі де аркады, бірақ сүтінің майлылығы өзгермей, бір деңгейде қалады. Оларға сандық өлшейтін белгілер (бойының биіктігі, дәннің массы, малдардың еттілігі, сүттілігі, т.б.) жатады. Екінші бір белгілер тар көлемде беріледі. Орта жағдайынын, өзгеруіне байланысты модификациялық өзгергіштіктің шегі де түрліше болады. Белгілердің модификациялық өзгергіштік шегін оның реакция мөлшері деп атайды. Бір белгілердің реакция мөлшері кең көлемді болады.

Модификациялық өзгергіштік табиғи сұрыпталумен тығыз байланысты. Табиғи сұрыпталудың 4 бағыты бар, оның 3-і сыртқы ортаға бейімделіп, өзгере отырып тіршілігін сақтау. Тұрақтандыру ши Дизруптивті Қозғалуши

1) Тұрақтандыруши сұрыпталу мутацияны зиянсыздандыру және сол мутациялардың резеврін қалыптастыру есебінен қалыпты фенотип әсерімен генотипті қалыптастыру. Соның әсерінен орташа қалыптағы реакция өзгермейтін тіпшілік ортасында доминанты болады. Мысалы, генеративті өсімдіктерде гүлдерінің форматы мен көлемі, оларды тозаңдандыратын насекомдарға сәйкес болады. 2) Дизруптивті сұрыпталу зиянсыздандырылған мутация резертарының калесі сыртқы орта факторларына сәйкес фенотип пен генотиптің қалыптасуымен сипатталады. Мысалы, қанаты үлкен насекомдар жел кезінде тұрақтылып көрсетіп, ал кішкентай қанаттары бар насекомдарды жел ұширып кетеді. 3) Қозғалуши сұрыпталу дизруптивті сұрыпталуға ұқсас, негізгі ерекшелігі жаңа орташа қалыпты реакцияның дамуына әкаледі. Мысалы, насекомдарда химикаттарға тұрақтылық пайда болады.

1.Морфологиялық өзгеріс 2.Физиологиялық және биохимиялық бейімделу

Модификация(орган измге пайдалы – қоршаған ортаның жағдайына тәуелді пайда болатын реакция). Морфоз(Коршаған ортаның әсерінен тұқым қуаламайтын модификациялық озгергіштік). Фенокопия (әртүрлі тұқым қуаламайтын өзгергіштік,әртүрлі пайда болған мутацияларды көшіріп алтын) – морфоздың әртүрлілігі. Мағынасы бойынша:

Алым бойынша(по размаху) норма реакциясы. Тар - (запалы белгілерге сайтт мінез-құлық). Кең - (сандық белгілерге сайтт мінез-құлық).

Модификациялық өзгергіштіктің механизмі Модификациялық өзгергіштік – генотиптің өзгері емс, ал қоршаған ортаға беретін жауаб реакциясы болып табылады. Модификациялық өзгергіштік генотиптің өзгеруіне байланысты емс, сондықтан тұқым қуаламайды. Қоршаған ортаның әсері организмдегі ферменттердің активтілігіне әсер етеді, соған байланысты арнайы мамандырылған ферменттердің синтезі жүруі мүмкін. Соның бірі қоршаған ортаның әсеріне тәуелді геннің транскрипция сын басқаруына жауап беретін фермент (MAP-киназа и др. ).

Тағы бір сайта кететін сайт, модификациялық өзгергіштіктің норма реакциясы, яғни белгі- қасиеттерінің өзгеру шаманы генотип арқылы анықталады. Негізінен белгі тұқым қуаламайды, ал қоршаған ортаның әсерінен пайда болатын норма реакциясы тұқым қуалайды. Норма реакция - қоршаған ортаға қолайлы геннің экспрессиясымен түсіндіріледі. Бірақта әрбір норма реакциясының шектеуі балды. Мысалы: қатты тамақтандырылған дараның массы аркады (усиленное кормление приведет к увеличению массы животного). Бірақта ол норма реакциядан аспайды. Тағы бір мысал, сиырдың үш қасиетін алайық: оның сүтттілігі азығы мен күтіміне байланысты.Қажетті мөлшерде азықтандыра тұрып оның сүтін молайтуға болады. Бұл тез және көп өзгеретін қасиет. Ал сүттің майлылығы сиырдың тұқымына байланысты. Дегенмен құнарлы азық беру арқылы оны аздап өзгертүге болады. Анағұрлым аз өзгеретін, тұрақты белгі – сиырдың түсі. бірақта ол қоршаған ортаның әсерінен аздап бокса да өзгереді.

Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын білудің маңызы бар. Себебі осы заңдылықтарға сүйене отырып әрбір өсімдіктің жаңа сорттарын, жануарлардың жаңа тұқымын алдын ала болжауға және максимальды мүмкіндіктерін қолдануға болады. Ал ең маңыздысы модификациялық өзгергіштік - эволюция да маңызды рөлді атқарады. Норма реакцияға негізделген модификациялық өзгергіштік жеке бір дараның қоршаған ортаға бейімделуін және тіршілігін сақтап қалуы үшін қажет.

Қорытынды Модификациялық өзгергіштік тұқым қуаламайды. Модификациялық өзгергіштік деп гендердің, хромосомалардың, генотиптің өзгеруіне байланыссыз, қоршаған орта факторларының әсерінен организмнің ортаға бейімделіп, фенотипінің өзгеруін сайтады. Сыртқы орта факторларына: температура, ылғал, жарық, қоректік затрат, т.б. жатады. Жануарлар мен өсімдіктердің жеке дамуы барысында морфологиялық, физиологиялық, анатомиялық, биохимиялық және басқа да ерекшеліктерінің өзгеретіні байқалады. Модификациялық өзгергіштік организмнің көбею жолдарына, қандай биологиялық түрге жататындығына және өсу ортезы на байланысты. Ол жер бетіндегі барлық тірі организмдерде болады.

Пайдаланған мәліметтер А. В Яблоков. А.Б Юсупов эволюционное учение Москва 1976 ж 1&tbo=d&biw 1&tbo=d&biw

Назар аударғандарыңызға рахмет