Мавзўи дарси кушод

ИЉРОКУНАНДА: КЕНЉАЕВ ФАРИДУН

САНГҲОИ ҚИМАТБАҲО Лаъл Турмалин Фирўза (бирюза) Нилум (аметист) Топаз Аквамарин Гранат Зумуррад (изумруд) Лољувард Акик Корун

Ба гурўҳи сангҳой қиматраҳой худ ранги дараљаи якум ходил мешаванд: алмос, бриллиант, ёқути кабул (сапфир), ёқути сурх (рубин), хризоберилл, александрит, зумуррад, лаъл (шпинели асил). Ҳоло дар Тољикистон лаъл аз љумлаи сангҳой қиматраҳой дараљаи якум ба ҳисоб меравад.

САНГҲОИ ҚИМАТБАҲОИ ДАРАЉАИ ДУЮМУ СЕЮМ Фирўза Нилум (Аметист) Булури кўҳї Халседон Ақиқ

Лаъл (шпинели асил) – бењтарин санки ранкин ва шаффофи гаронбањой Тољикистон ба шумер меравад. Лаълро ганљшиносон ва маъданшиносон ба гурўњи сангњой ќиматрањой дараљаи якум ходил карда, он ропот алмос (бриллиант), ёќути кабул (сапфир), ёќути сурх (рубин) ва зумуррад дар як ќатор мегузоранд. Рангаш - сурху гулобиранг Сахтии нисбиаш – 8 Минерали сапо сайт аст Конњояш Кўњи Лаъл, Ѓооондара, Лољварддара, Абхара, Сумчин ва Ямчин

Лаъл андаруни љинсњой кўњї, ки дар љойњой тамоси љинсњой магмавї (хооосангу пегматит) по мармарњой магнийдари эрањой геологии архею протерозой, аз таъсири тарафайни мањлулҳой тафсони маъдандор ба вуљуд омадааст, кика маш як миллиард сол пеш пайдо душааст. Таркиби химиявии лаъл аз алюмосиликаты мангнийдор ипорат буда, дар он омехтаи оксиды оњан, хром ва манга њам њаст. Ранги сурх ва голуби шпинели Кўњи Лаъл по омехтањой хром во баста аст. Ҳоло лаъл на танњо чун љавоњирот, балки дар соҳаҳой гуногуни техникаи навин, алалхусус дар соха и электроника, татбиқи амалї пайдо кардааст.

Калимаи лољвард аз запони форсї «ложвард» гирифта душа, маънояш – санки кабул аст. Лољвард санки қиматрањоест, ки аз замонҳой қадим Бадахшони Тољикистонро ба оламиён маълуму машњур кардааст. Рангаш кабул ва осмонранг буда, ранги изаш – кабули равшан мепошад. Љилояш – шишагии шуъогузар аст. Сахтиаш дар љадвали Моос - 5,5 Зичиаш - 2,38 - 2,42 г/см кубї Дар баъзе љойњой бањамрасии љинсњой магманї (пегматитњо) по мармарњой доломит ёфт мешавад.

Лољвардро ба запони илмї лазурит меноманд. Марко Поло дар ќатори лаъл конњой лољварди Бадахшонро низ хотинрасон кардааст. Таркиби химиявиаш аз алюмосиликатҳой натрию калсийдор ва оксидҳой сулфур ипорат аст. Сахтии нисбиаш аз рўи шкалаи да ҳ балла 5, Кабуду осмонирангии лољвард ба ѓаш (омехтагї)-и сулфур во баста аст. Конњой лољвард: Шоњдара Лољварддара

ФИР Ў ЗА Истило ҳ и байналхалќии ин санки қ иматра ҳ о бирюза аст. Кони фирўза дар кўњњой Ќарамазор, Фирўзакон ва атрофии Исфара љойгир душааст. Фирўза санки қ иматра ҳ ой кабул ё осмониранги ѓайришаффоф мепошад. Он ба гурў ҳ и санг ҳ ой гаронба ҳ ой ранкини дараљаи сеюм ходил мешавад.

ФИР Ў ЗА Ин санки гаронбањо дар љойњой кафидаи замин, ки дар он мањлулњой мис давр мезананд, пайдо мешавад. Сабаби ассоции кабулчарангии фирўза ин ми қ дари мис аст. Оксид ҳ ой о ҳ ан ранги фирўзаро хард ва сиё ҳ топ мекунанд. Сахтии нисбии фирўза аз рўи шкалаи Моос аст. Вазни хосе фирўза 2,8 мепошад.

Нилум (аметист) - булўри бунафшаранг дар баъзе пайњой кварц ёфт мешавад. Ин пайњо дар бисёр љойњой кишвар дар байни љинсњой магмавї, хусусан гранитњо, љойгир душаанд. Аметист – кварци гуногунранг буда, рангаш аз структура и оњан (Fe) во баста аст. Аметисти калонтарини љањон дар Вашингтон нигоњ дошта мешавад, ки ваз наш 1362 карат аст.

Гранатњо дар саноати суфтагарї (пустая гранатї, ордаки гранатї ва санки тезкунандаи ашёи металлї) ва сохтмонї (шилова ба цемент ва ашёи сафолї), баъзан њамчун ивазкунандаи сапфир ва рубин дар соњањой оспобсозї, электроника (њамчун ферромагнетик) истифода бурда мешавад. Гранатњой шаффоф ва нимшаффоф, зепоранг дар корњой заргарї истифода бурда мешавад. Гранат аз калимаи лотинии granatum – «анар» гирифта душа, маънояш сангњой ба донањой анар монанд мепошад. Ранги хаташ сафед. Љилояш шишагї, равѓанї ва баъзан алмосї аст. Шаффофият – аз ношаффоф то нургузаронанда ва шаффоф. Сахтиаш – 6,5-7,5.

Номи худ роза калимаи сингалї «турмалин» ё «турмалї» гирифтааст. Ранги турмалин аз таркиби химиявиаш во бастагї дора. Баъзе кристаллы турмалин якчанд минтаќа дора, ки њархела ранг дошта, ин хел кристалњооо «бисёрхромнок» меноманд. Кони зиёди турмалинњо по озурини турши љинсњо алоќамандї дошта, дар бисёр граниту гранитворњо пањн душа, дар давраи охирини ханук душани озаринї пайдо мешаванд. Бисёртар намути шаффофиранги хард, кабул, маншури сурх ва бисёрхромдоштаи сабзу сурх бањой баланд доран.

Топаз нами худ роза нами ќадимаи љазираи Топази Бањри сурх гирифта, топаз номгузорї душааст. Санги нимќиматрањо буда, минералы аз гурўњи силикатњой алюминї мепошад. Топаз гуногунранг буда, аз ќањваранг ва хард то кабул, гулобї, зарњалї ва баъзан норинљї ва сурху нориљї деда мешавад. Бисёртар беринг вомехурад. Зичиаш – 3,493,60 г/см³. Сахтиаш – 8.

Берилл – минералы зергурўњи силикаты калсї Рангаш – сабз, кабул, хард, сурх ва сафед Љилояш – шишагин Шаффофиаш – шаффоф, нимшаффоф Сахтиаш дар љадвали Моос – 7, Зичиаш – 2,6 - 2,9 г/см кубї аст. Рангњой зепояш ва дигор намудњой берилл – пањндушатарин санки гаронбањо буда, њамчун санки ќиматрањо дар корњой ооойшї истифода мешавад.

Минерали гуногунранги берилл аст. Номи худ роза калимаи лотинии aqua marina – «Оби бањр» гирифтааст, чуньки ранги санг бањри гарри тропики роба хотин меорад. Ваќтњой пеш по аквамарин кулоњњой шоњонро ооо медоданд. Њамчунин онњооо ба њайси линза дар айнакњо истифода мебурданд. Агар берилл дооой рангњой сабз ва хард пошад, пас аквамарин по ранги равшаны сабзи кабулчатопи таъсирбахшаш фарќ мекунад.

ЗУМУРРАД o Зумуррад – минерал, санки ќиматрањо буда, аз гурўњи берилл мепошад. o Зумуррад баробар по алмаз, сапфир, рубин, хризоберилл ва александрит меистад. o Ба ќатори сангњой љиллодор ходил мегардад. Аввалин талапоти сифати зумуррад – ин ранг ва шаффофиаш мепошад. Рангаш – сабз, харди сабзтоп. Ранги хатњояш сафед. Љилояш шишагин. Шаффофиаш – шаффоф, нимшаффоф. Аз рўи љадвали Моос сайтиаш – 7,5-8,0. Зичиаш 2,69 - 2,78 г/см ³.

Карат (ишораташ: «ct» «кар») - ин воњиди ченаки вазн мепошад, ки барой муайян намудани возни сангњой ќиматрањо ва марворид (дур) истифода мешавад. Як карат ба 0,2 грамм ё 200 миллиграмм (ё 0, унтсия) баробар мепошад. Карат Грамм Грамм Карат

Гар санг њама лаъли Бадахшон будї, Пас ќимати лаълу санг аксон будї. Саъдии Шерозї

Аз таваљљўњатон сипосгузорам!