Тақырыбы: «Мемлекет және азаматтық қоғам» С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА Құқық негіздері

Мемлекет негізгі саяси институт Мемлекет" термині ә леуметтік-саяси ә рекеттерде ә детей екі ма ғ ынада тар ж ә не кен ма ғ ынада қ олданылады. Тар ма ғ ынада ол ү стемдік институты ретінде, мемлекеттік билікті алып ж ү руші, иеленуші ретінде т ү сіндіріледі. ке ң ма ғ ынада ал ғ панда мемлекет дегеніміз калыптаскан жалпылык, аза.матадора ғ ы, кауымдастык.

Мемлекет панда болу теорияларвы Патриархаллодык теория бойынша (Р.Филмер, Н.Михайловский жене баскалары) Теократиялык теория (Ф.Аквинский, Маритен, Мерсье жене баскалары) антропология лык теория (Т.Гоббс, Б.Спиноза. Дж. Локк, Ж- Ж.Руссо ж ә не баскалары) Психологиялык теория (Л.Петражицкий, Г.Тард, З.Фрейд жене баскалары) Мемлекет ши ғ урны ң органикалы қ теориясы (Г.Спенсер, Вормс, Прейс жене баскалары) Мемлекет ши ғ урны ң ә леуметтік-экономикалы қ теориясы (К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин жене баскалары) Күштеу териясы (Шан Ян, Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский. Ф.Оппенгеймер және басқалары)

. Патриархаллодык теория бойынша (Р.Филмер, Н.Михайловский жене баскалары) мемлекет - ерікті бірігудін негізінде кұрылған үлкен отбасы ретінде, отандык биліктін кортаушилытымен билеуші мен оны кол астындағылардың карым-катынасы әке мен отбасы мүшелерінін карым- катынасымен ұксас етіліп, шағын отбасының бірігуі ретінде карастырылады. Теократиялык теория (Ф.Аквинский, Маритен, Мерсье жене баскалары) мемлекетті кұдайдын кұдіретінін негізінде панда болтан, ал бүкіл билік кұдайдан деп карастырады.. Бастауын Аристотельдің еңбектерінен алған антропология лык теория мемлекеттің шиғуын адамнын котамдык табиғатымен түсіндіреді. бойынша (Т.Гоббс, Б.Спиноза. Дж. Локк, Ж-Ж.Руссо және баскалары) қоғамдык өмір тәртібін және оның ұйымдастырылуын қамтамассыз эту максатында, адамдар арасында, билеуші мен батынушиларынын арасында каналы түрде және еркіндікпен келісімге колу, шарика отыру негізінде мемлекет панда болады.

Психологиялык теория (Л.Петражицкий, Г.Тард, З.Фрейд жене баскалары) мемлекеттін шиғуын адам психикасының: белгілі бір адамдардың билік еткісі колу қажеттілігі, өзгелердің батынуға тырысуы, еліктеуі, ал баскаларының - бағындыруға, еліктеу үшін үлгі болуы іспетті ерекшелікті касиеттерімен байланыстырады. Мемлекет шиғурның органикалық теориясы (Г.Спенсер, Вормс, Прейс жене баскалары) XIX ғасырдың екінші жартысында кеңінен отек аллоды. Бұл кезде ғылым, соның ішінде гуманитарлық ғылым Ч.Дарвин айтқан табиғи сұрыптау идеясының қуатты ыкпалын бастан кешіріп жаткан болатын. Мемлекет шиғурның әлеуметтік-экономикалық теориясы (К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин жене баскалары) мемлекеттін панда болуын ең аллодымен мынпандай әлеуметтік-экономикалық себептермен (факторлармен), этап айтқпанда, қоғамдық еңбек бөліністері, экономикалық мүдделер, әлеуметтік қоғам қайшилықтары және т.с.с. түсіндіреді.

Күштеу териясы (Шан Ян, Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский. Ф.Оппенгеймер және басқалары) мемлекеттің шиғу себептерін экономикалык катынастардан емс, күдай ісінен емс, керісінше, әскери- саяси факторлардан: күштерден, жаулаушилыктан, біртайпаның екіншісін езіп-жаншуынан іздестіреді.

Мемлекеттің маңызды элементтері. Аумақ - бұл мемлекеттің физикалық, материаллодық негізі, оның кеңістіктік мәні. Мемлекеттің өз аумақтық иелігінің нақты белгіленген шекарасы болуы тиіс. Мемлекеттін екінші манызды элементі - халық, яғни сол мемлекеттің аумағында өмір сүретін және оның билігіне бағынатын, ұлысты немсе ұлтты құрайтын адамдар қауымдастығы. Мемлекет халкы - ел-жұрты бір ұлттан немсе көпұлттан түруы мүмкін. Мемлекеттің тұтастығын және оның барлық мүшелерінін өзара байланысын азаматтық институты немсе бір елдін азаматы болу камтамасыз етеді.

Мемлекеттің белгілері. Мемлекеттін белгілері бұл - жалпы мемлекетті және баска да кептеген коғамдық-саяси ұйымдардан, бірлестіктер мен қауымдастықтардан мемлекеттік оргпандардың жеке әркайсысын бөліп даралайтын мемлекеттіліктін кажетті айырыкша ерекшелігі. Ұлт. Мемлекет өз аумағында тұратын барлық халықты біріктіреді. Саяси өзін-өзі баскаруши ұлт мемлекеттің субстаниионапдык элементі болады. Салықтар. Салықтар жария биліктін өз функцияларын жүзеге асыру барысында мемлекеттің шиғарған шиғынын жабу үшін азаматтардан және коммерциялык ұйымдардан алынатын міндетті төлем. Салықтар мемлекеттін экономикалық дербестігіне мүмкіндік береді, олар мемлекеттік бюджетті толыктыратын басты көз болып сана лады.

Егемендік. Егемендік мемлекеттің маңызды, айқындағыш белгілерінің бірі болып есептеледі. Мемлекет аумағынын көлеміне, халқының - ел-жұртының санина, саяси режиміне қарамастан егеменді болады..

Мемлекетті басқару форматы. Мемлекеттік басқару форматы бұл мемлекеттік билік жоғарғы оргпандарынын ұйымдастырылуы мен өмір сүруі және олардың халыкпен өзара тығыз қарым-қатынастарынын тәртібі. монархиялы қ республикалы қ Мемлекет бас қ ару формалары

Монархия бұл биліктің толық немсе жартылай бір адамның монархтың (король, патша, шах, хан, император және т.б.) қолына шоғырлануы. Монархия институты казірдің өзінде элемнің 30 астам елінде сақталған. Монархия абсолюттікконституциялы қ

Конституциялық монархия абсолюттік монархияға қарағпанда монарх билігінін белгілі бір дәрежеде заңмен, қоғамда жүзеге асып отырған конституция негізіндегі дәстүрмен және т.с.с. шектеу қоюмен айырмашилыгы бар. Баскарудың мүндай форматы Иордания, Кувейт, Мароккода бар. Парламенттік монархия да мемлекет басшисы өкілеттілік функцияларын және біршама атқару билігін иеленген. Мемлекет басшисының парламент шешімдеріне кейде "бетон қоюға құқысы бар, бірақ бұл практика да қолданылмай келеді. Парламенттік монархия да үкіметті парламенттік көпшілік қалыптастырады және ол монархка емс, парламент аллодында есеп беретін болады. Қазіргі кезде парламенттік монархия Англияда, Швеиияда, Данияда, Бельгияда, Испанияда, Голландияда, Люксембургте, Норвегияда, Жапонияда бар.

Республика бүл мемлекеттегі жоғарғы биліктін сайлануши оргпандардың - парламенттін, президенттін кұзырында болатын баскару форматы.. Бүгінгі таңда республиканцы үш негізгі түрлері бар: Республика парламенттік,президенттік жартылай президенттік (аралас)

Басқарудың парламенттік форматы жағдайында халық үкіметті қалыптастыратын және оған немсе оның мүшелеріне сенімсіздік білдіріп кері шақырып алтын парламентті слайды. Бұл жердь үкімет мүшесі мен парламент депутаты қызметін бірге аткаруға мүмкіндік жасалған. Нақты билік үкімет басшисы премьер-министрдің немсе канцлердін колында болады. Президент (мемлекет басшисы) негізінен өкілдік (представительские) және салтанаты (церемониальные) функцияларды 1 иемденеді. Премьер-министр президентке парламенттарату

Президенттің бір мезгілде мемлекет басшисы және үкімет басшисы болуы, ішкі және сырткы саясатқа басшилық жасауы, қарулы күштердің қолбасшисы болуы президенттік республиканың ерекше белгісі болып сана лады. Президенттің парламентті таратуға құзыры жоқ. Президенттік республиканың үлгісін АКШ көрсетіп отыр. Бүгінде президенттік республика Бразилияда, Аргентинада, Венесуэлада, Ресейде, Казакстпанда атқарып келеді. Жартылай президенттік (аралас) республиканың ерекшелігі сол, үкімет әрі президенттің, әрі парламенттің аллодында жауап беретіндігі. Баскарудың бұл форматы күшті президенттік билік пен атқаруши биліктін кызметіне парламент тарапынан қатан бакылау қоюды үлестіруге негізделген.