Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға Наурыз-жил басы, яғни дін мейрамы емс, ұлт мейрамы кендігінің тарихи маңызын түсіндіру. Ата- бабамыздан ұрпақтан-ұрпаққа беріліп кале жатқан ұлттық тәрбие туралы түсінік беру. Дамытушылық: Өлең, мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, жұмбақтар арқылы тілдік қорларын жетілдіру. Өз ұлтына денег сүйіспеншілігін арттыру, ойлау қабілеттерін дамыту. Тәрбиелілік: Ата-ана, оқушы, ұстаз, жұртшылық өкілдерін ынтымақтандыру. Қазақ халқының салт-дәстүрін, тілін, дінін, әдет-ғұрпын сақтауға, қастерлеуге тәрбиелеу.

Жаңа сабақ. Қазір қай мезгіл? Қыс мезгілінен кейін қандай мезгіл каледі? Көктем мезгілі несімен ерекшеленеді? Көктем айларын ата? Наурыз айында қандай мерекалер бар? Наурыз мерекесінде қандай тағам жасалады?

Наурыз мейрамы ежелгі замена қалыптасқан жил бастау мейрамы. Қазіргі күнтізбе бойынша (наурыздың 22) күн мен түннің теңесуі кезіне каледі.Көне парсы тілінде нава=жаңа + рәзаңһ=күн, «жаңа күн» мағынасында, қазіргі парсы тілінде де сол мағынамен қалған (но=жаңа + роуз=күн; мағынасы «жаңа күн»), яғни «жаңа жилды» (күн өсуін белгілеуі) білдіреді жилдан бастап Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясы «Халықаралық Наурыз күні» қарарына сәйкес 21 наурыз - Халықаралық Наурыз күні болып қабылданды. Наурыз мейрамы ежелгі замена қалыптасқан жил бастау мейрамы. Қазіргі күнтізбе бойынша (наурыздың 22) күн мен түннің теңесуі кезіне каледі.Көне парсы тілінде нава=жаңа + рәзаңһ=күн, «жаңа күн» мағынасында, қазіргі парсы тілінде де сол мағынамен қалған (но=жаңа + роуз=күн; мағынасы «жаңа күн»), яғни «жаңа жилды» (күн өсуін белгілеуі) білдіреді жилдан бастап Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясы «Халықаралық Наурыз күні» қарарына сәйкес 21 наурыз - Халықаралық Наурыз күні болып қабылданды.

Наурыз көже

Ұлыстың ұлы күні жасалалтын – қасиетті ас. Оған тары, арпа, бидай, бұршақ, күріш сықылды жеті түрлі дән мен ақ қосылады. Тұз бен суды қосқанда дәмнің саны тоғыз болуы тиіс. Түркі халықтарының ұғымында жеті мен тоғыз және қырық – аса киелі сандар. Сол себепті Наурыз көже аса қасиетті тағам сана лады. Оған қоса – тоқшылық пен ырысм-құттың жоралғысы.

Халық саналтында Наурыздың 20 – 22 – сі аралығында әз кіреді денег ұғым бар. Ол әуеде полар болмас діріл мен гүрілдің пайда болуы арқылы білінеді. Әздің жүруімен, көк, ағаш, тал бұта сынды тіршілік атаулыға жан бітіп, жаңа өмір басталмақ. Әздің жүруі әдетте байқала бермейді. Оның өткенің өрісте жүрген қой ғана сезеді. Көкке қарай жамырай маңырап тұрып қалған қойларын көрген малыш да арқаны кеңге салып бел босатар шақтың туғанын біліп, қуанады. «Әз болмай, мәз болмайды» денег мақал да седан қалса керек.

Наурызнамада қыз – жігіттер жиналып, бас қосып, ұйқыашар әзірлейді. Ол ет, уаз сияқты дәмді тағамдардан жасалады. Қыздар өздерін ұнатқан жігіттеріне «ұйқашардан» дәм татыралтын болған. Мұның мәнісі оларды «Ұлыстың ұлы күні» ұйықтап қалмасын денег ескі ұғымнан туған. Жігіттер қыз – келіншектерге сақина, сырға, айна, тарақ сияқты сыйлықтар береді. Оны «селтеткізер» деп атайды. Бұл дәстүрлі сыйлықтағы айна – пәктік пен жастықтың, тарақ – әдемілік пен сұлулықтың, иіссу – бүршігін жаңа жарған жауқазындай құлпырудың, жанной түсудің белгісі.

Наурыз күнінде немсе айында туғандарды халық бақытты санаған. Сондай себеппен оларға Наурыз есімін беретін болған. Қазақ халқында Наурыз бай Құтпанбайұлы, Наурызбай Қасымұлы аты әйгілі батырлар болған. Алтын Ордада Наурыз есімді хан болғаны тарихтан белгілі. Наурызгүл, Наурызбек, Наурызәлі денег адам аттары да жиі кездеседі.

Наурызнама – шад – шадыманды ойын – сауық, той. «Ол күнде Наурыз денег бір жазғытұрым мейрамы болып, наурызнама қыламыз деп той – тамаша қылады кен» (Абай). Кей жерлерде Наурыз тойы деп аталады. Тойда ат жарыс, палуан күрес, айтыс, түрлі ойындар мен көңілді жұмбақтар, әе, өлеңдер, наурыз жырлары айтылады. Әркім үлкендерден бата тілейді. Наурызнама бұрын 3 – 9 күнге созылалтын, халықтың ұлттық дәстүрлері мен әдет – ғұрыптары кеңінен қолданылалтын ерекше үлкен той. «Қазақтың» қазақ болғанда өзіне арналған, сыбағасына тиган жалғыз мейрамы – Наурызнама. Ол күні қожаларға оқытатұғын Наурызға арналған кітап болады. Наурыз жайын ұқтыралтын кітаптын алтын «Салдама» дейді.

Дәптермен жұмыс

Әз болмай, мәз болмайды. Алтау ала бокса - ауаздағы кетеді, Төртеу түгел бокса - төбедегі каледі.

Наурыз келсе, құт келгені. Ұлыс оң болсын, ақ мол болсын. Ұлыстың ұлы күні құтты болсын!

Наурыз шишек – наурыз айында өсетін жапырақты, түрлі – түрлі гүлді, қауашақты әсем өсімдік шөп. Оны үйде де өсіреді. Майының дәрілік қасиеті бар. Қазақстанның таулы аймақтарында оның бірнеше түрі өседі. Наурыз шишек «Қызыл кітапқа» енген сирек кездесетін бағалы өсімдік қатарына жатады.

Не білдім ? Білгім каледі ? Ү ирен дім?

«Наурыз – ұлттық мейрам» денег та қырыпта шығарма жазып колу. Тақырыпты оқып колу.

Бағалау