Қарағанды Мемлекеттік Медициналық Университеті Гистология кафедрасы Тақырыбы:Адамның репродуктивті қызметінің жасқа байланысты ерекшеліктері Орындаған: Серикова С.Е. Тобы: ЖМФ Тексерген: Мухаметжанова Р.А. Қарағанды 2017

Жоспар Кіріспе: Негізгі бөлім: Жыныс жүйесі Аталық жыныс жүйесі,дамуы және құрылысы Жасқа сайт ерекшеліктері Аналық жыныс жүйесі Аналық жыныс безі, дамуы, құрылысы және қызметі Қорытынды Қолданған әдебиеттер

Жыныс жүйесі Аталық және анналық жыныс жүйелері репродуктивтік және эндокриндік қызмет атқарады. Жыныс жүйесінің дамуы эмбрионалдық дамудың бастапқы сатысында аталық және анналық жыныс жүйелерінде бірдей өтеді. Гонадалардың дамуы эмбриональдық дамудың 4-аптасында жыныстық үймелер түрінде анықталады – алғашында бүйректің сыртында целомдық эпителидің қалыңдаған аймағы. 3-ші аптада сары уаз қапшығында панда болиды. Олардың ядросы үлкен, цитоплазма да гликоген мөлшері көп. Жыныстық үйемелердің эпителийінен анналық жыныс бездерде фолликулярлық жасушалар немесе аталық жыныс бездерінде тіректік эпителиоциттер демиды. Интерстициальді жасушалар немесе эндокриноциттер жыныс гармонын түзуге қатысады. Интерстициальды жасушалар құрсақ ішілік дамудың 9-10 аптасында белсенді көбее бастарды. 22 аптадан кейін олардың саны азаяды.

Аталық жыныс жүйесі Ұрық жүретін жолдар, көпіршекті бездер, қуық асты бездер, аталық бездің қосалқысы, бульбауретральды бездер, аталық жыныс мүшесі. Аналық жыныс жүйесі Аналық жыныс бездері, жатыр түтікшелері, жатыр, қынап

Аталық жыныс безінің дамуы Аталық жыныс безінің дамуы алғашқы бүйректің үстінгі бетінде дәнекер тіндік капсуланың қалыптасуынан басталады. Капсула жыныстық бауларды жыныстық үйемелерден оқшаулайды. Баулардан ұрық түтікшелері мен аталық жыныс бездердің торы демиды. Аталық жыныс безінің торының түтікшелері тығыз талшықты дәнекер тінінен тұратын капсулаға жақындап келіп,шығарушы түтікшеге жалғасады. Ал ол аталық жыныс безінің қосалқысының түтігіне ұласады. Оның проксимальді бөлігі шиыршықталып қосалқысының денесін құраса,дистальді бөлігін ұрық шығарушы өзек түзіледі. Парамезонефральді өзек ер адамдарда кері дамыған,оның жоғарғы және төменгі шеттері ғанна сақталады. Төменгі қалдығын простаталық жатырша деп атайды. Ол зәр шығару түтігіне ұрық шығарушы өзектің түйіскен жерінде орналасқан. Парамезонефральды өзектің кері дамуына әсер ететін ген 19-хромасоманың қысқы иығында орналасқан. Простата мен ұрықтың көпіршектері зәр және жыныстық синустардың өсіндісі болып табылады. Эбрионалдық дамудың 22 аптасынан кейін гоноциттер сперматогонияларға айналады.

Балалардың аталық жыныс жүйесінің гисто- физиологиялық ерекшеліктері Аталық жыныс безінің генеративтік қызметі препубертатный жеста басталады,бірақ бұл кезеңде сперматогенез бастапқы сатыларында тоқтап қалады.Сперматогенездің толық аяқталуы жыныстық жетілуден соң өтеді.Жаңа туылған нәрестелерде ұрық түтікшелері тіректік жасушалар мен сперматогониялардан тұратын тұтас жасушалар созындысы түрінде болады.Мұндай құрылысын ұрық түтікшелері баланың алғашқы 4 жасына дейін сақтайды.Ұрық түтікшелерінің қуысы 7-8 жасқа қарай ғанна ашылады.Бұл уақытқа қарай сперматогониялар саны біраз аркады,ал 9 жас шамасында олардығ арасында жекеленген алғашқы біріншілік реттік сперматоцитен панда болады.10 және 15 жас аралығында ұрық түтікшелері иректеледі:олардың қуысында бірінші және екінші реттік сперматоцитен мен сперматидалар анықталады,ал тіректік жасушалар толық демиды жасқа қарай ұрық шығару өзектерінің және аталық жыныс безінің қосалқысының өсуі қарқынды өтеді.Ол аталық жыныс гормонының концентрациясының жоғары екендігін білдіреді.Осыған байланысты аталық жыныс безінде ірі интерстициялды жасушалар көп мөлшерде байқалады.

Жасқа байланысты өзгерістері Жаңа туған нәрестелерде ұрық түтікшелері тіректік жасушалар мен сперматогониялардан тұратын тұтас жасушалар созындысы түрінде болады.Бұл 4 жасқа дейін сақталады. 7-8 жеста ұрық түтікшелерінің қуысы ашылады; 9 жеста олардың арасында бірінші реттік сперматоцитен панда болады жеста түтікшелері иректеледі; жеста жеста ұрық шығару өзектері мен қосалқы без қарқынды өседі; жеста аталық жыныс безінің жасқа байланысты кері дамуы өтеді;

Қуық асты безінің жасқа байланысты өзгерістері Қуық асты безі адамның өмір сүруі жасқа тән өзгерістерге ұшырап отрады, ол жыныс гормондарының түзілуінің төмендеуіне байланысты болады және мүшенің безді эпителийінің, дәнекер тіндік және бұлшық ет жасушаларының арақатынасының өзгеруімен байқалады. Баланың қуық асты безінің секреторлық бөлімдері жасушалардың екі түрінен тұратын эпителий мен қапталған – бағанналы және базальты эпителиоциттерден. Дәнекер тіні шығару өзектерінің бойында қалың шоғырларды құрайды және секреторлық бөлімдердің айналасында біраз тығыздалады.Құраында фибробласта, макрофагтар және коллаген талшықтары босым болады.

Аналық жыныс безінің дамуы Аналық жыныс безінің дамуы 6-шы апртада басталады. Даму барысында алғашқы бүйректің төменгі бөлігінде мезинхиманың қарқынды өсуі жүреді,жыныс бауларының бос ұштары мен бүйрек түтікшелері кері демиды, мезонефральді өзгерістер семуге ұшырайды,парамезонефральді өзектер өте жақсы жетіле келіп жатыр түтікшклкріне айнелады. Парамезонефральді өзектердің төменгі бөлігі бірігіп,одна жатыр мен қынап демиды. 7-ші аптаның басында анналық жыныс безі мезонефроздан бөлініп,жыныс безінің тамырлы аяғы- мезоварий қалыптасады. 7-8 апталық эмбрионда анналық жыныс безі қабықтық затон тұрады,милық зеты кейін демиды. Қабықтық заттың қалыптасуына жыныстық үйемелердің эпителийі бетінен өскен жыныстық баулар қалыптасады.

Жасқа байланысты ерекшеліктері Жасөспірім шақта жатыр алмұрт тәрізді формата болады. Бұл форма ппересек әйелде де сақталады. Жатырдың жалпы ұзындығы 9 см, ал денесінің ұзындығы 5 см, салмағы 6,5 г шамасында. Жатыр бездері жас ұлғайған сайтын көбееді, құрылымы күрделенеді, ал жыныстық толысу кезеңінде бұтақтаннады. 7 жестан бастап жатыр маңы мен оның байламдарының арасында көптеген дәнекер және май тіндері түзіледі. Жамбас астауының үлкеюіне, оның ішінде орналасқан ағзалардың төмен түсуіне байланысты, жатыр біртіндеп төмен түсіп, жыныстық пісіп жетілу кезеңінде ппересек әйелдің жатырындай қалыпта орналасады. Жатыр түтіктері жатыр мен оның байламдарының өсуіне және кіші жамбас астауының ұлғаюына байланысты иірлігін жоғалтады, нәтижесінде төмен түсіп, анна безге жақын орналасады.

Аналық жыныс жүйесі мүшелерінің морфофункционалдық жағдайы адамның жасына және нейроэндогендік жүйенің белсенділігіне байланысты. Жатыр. Жаңа туылған қыз баллада жатырдың ұзындығы 3 см аспайды, ол біртіндеп өсіп,жыныстық сею кезінде толық жетіледі. Қыз баллада анналық жыныс бездері милық заттың өсуі арқылы көлеміне ұлғаяды. Климакс кезеңінде менструальді циклдың тоқтауы анналық жыныс бездердің көлемін кішірейтіп,фолликулдардың жойылуымен және және олардың қан тамырларында склероздық өзгерістердің дамуымен сипатталады.

Қорытынды Аталық және анналық жыныс жүйелері репродуктивтік және эндокриндік қызметтерді атқарады.Жыныс жүйесі мен зәр шығару мүшелерінің дамуы бір – бірімен тығыз байланысты.Аталық және анналық жыныс жүйелерінің атқаратын қызметтері ұқсағанымен, олардың құрылысы бір – біріне ұқсамайды.

Қолданылған әдебиеттер Цитология,эмбриология және гистология Ж.О.Аяпова. Алматы бет. «Зәр шығару және жыныс жүйелерінің гистологиясы» К.Т.Нурсейтова. Қарағанды 2009 ж бет. Интернет желісі.