Күні: Сыныбы : 8ә Тақырыбы :ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ Мақсаты : табиғи тіліміздің айтылымы мен жазылымына көшу. Біздің ұстаным біреу– бүкіл түркі халықтарына ортақ әліпби жасау қиын бокса да, бір-біріміздің мұрамызды оқи алуымыз керек. Міндеті: Біз де уақыт көшінен қалып қоймай, әлемдегі процестерге қосылу үшін, жалпы ұлт ретінде сақталып қалуымыз үшін латыньььььььььььььь жазуына көшуіміз керек.
2 Миға шабуыл. Сауалнама Латын әліпбиіне көшу мәселесі 1) Латын әліпбиіне көшуді қолдайсыз ба? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 2) Қазақ қоғамы латыньььььььььььььь әліпбиіне көшуге дайын ба? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 3) Қазіргі әліпби сізді қанағаттандырады ма? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 4) Латын әліпбиіне көшу мәселесі сіз үшін маңызды ма? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 5) Латын әліпбиін қолдана аласыз ба? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 6) 2013 жилдың 1 Қыркүйегінен бастап елімізде кириллица мен латыньььььььььььььь әліпбиінің 5 жил дай өтпелі кезең шеңберінде қатар жүргізілуін жүзеге асыруға келісесіз бе? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 7) Латын әліпбиіне көшу ағылшын тілін үйренуге жол пшады деп ойлайсыз ба? А) заман Б) саясат В) білмеймін 8) Латын әліпбиін қолдану қалған түркі тілдес елдер арасында өз беделімізді жоғарылататынына сенесіз бе? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 9) Латын әліпбиі қазақ тілін орыс тілі ықпалынан босататынына сенесіз бе? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 10) Латын әліпбиі қазақ тілінің ғылыми-техникалық потенциалы арттыра аллоды ма? А) ия Б) жоқ В) білмеймін 11) Латын әліпбиін енгізу көптеген уақыт пен шығындардың алып келуімен келісесіз бе? Неліктен? ___
Білу Елбасы Н.Назарбаев «Қазақстан – 2050» Стратегиясы – қалыптасқан мземлекеттің жаңа саяси бағыты» аты Қазақстан Халқына арнаған Жолдауында: «Біз 2025 жилдан бастап әліпбиімізді латыньььььььььььььь қарпіне, латыньььььььььььььь әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл – ұлт болып шешуге тиіс принципті мәселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз және бұл әлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы – қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады» денег болатыньььььььььььььь. Қазақ әліпбиін латыньььььььььььььь жазуына көшіру мәселесі Қазақстан тәуелсіздік алған жилдардан бері қызу талқыланып кале жатқан тақырыптардың бірі. Былтырғы жил соңында елбасы Нұрсұлтан Назарбаев латыньььььььььььььь графика сына өтетін уақытты белгілеп, бұл даудың ақырғы нүктесін қойған болатыньььььььььььььь.
Түсіну Елбасы: «Латын алфавиті біздің жил санауымыздан 800 жил бұрыннан кале жатыр, яғни үш мың жилға жуық уақыттан бері бар. Дүниежүзі елдерінің 80 пайызы латыньььььььььььььь қарпін қолданады» денегді сайты. Қазақ әліпбиін латыньььььььььььььь жазуына көшіру үш кезең бойынша жүргізіледі: Бірінші – дайындық кезеңі. Онда көшірудің ғылыми негіздемесі, бұл реформаны құқықтық, экономикалық, әлеуметтік қамтамасыз ету негіздемесі әзірленеді. Екінші кезеңде мземлекеттік бағдарлама мен оны жүзеге асыру жоспары дайындаллоды. Үшінші кезеңде олд мен қазақ тілінің ономастикалық жүйесі – жергілікті жерлердің атаулары латыньььььььььььььь тіліне көшіріледі. Содан соң оқулықтар көшіріледі. Тілді деңгейлер бойынша оқыту – өткен ғасырдың 70-жилдарында бандана бастаған құбылыс. Атақты педагог Я.А.Коменский тілді толық меңгеріп шығуды төрт деңгейге бөліп қарастырады: 1) балалық, былдырлаған тіл - қалай бокса солей сөйлеп үйрену; 2) жас өспірімдік тіл - дұрыс сөйлеу; 3) жастық, өркендеу шағы - әдемі сөйлеу; 4) пересек, өркендеу шағы - мәнерлеп, көркем сөйлеу. Қазақ тілінің қоғамдық қызметін кеңейтіп, оның маңызын, қажеттілігін табиғи түрде арттыру, жан-жақты дамытудың бірден-бір жолы – тілді міндетті оқытуды жүйелі түрде енгізу, оқыту сапасына қатаң талап қою, оның нәтижелеріне тұрақты бақылау жасау.
Жаңа сабақтың таныстырылымы. Жаңа латыньььььььььььььь әліпбиінің үлгісімен таныстыру
Қолдану Тапсырма 1. Мына берілген сөздерді латыньььььььььььььь әліпбиімен жазыңыз. Таңба Ғылым Ғалым Шымкент Шырын Үкімет Өмір Әліппе Жалын Жапырақ Чемпион Шабадан
Тапсырма 2. Бірінші тапсырмадағы сөздерден латыньььььььььььььь әліпбиін қолдана отырып сөйлем құра. Мысалы: Доссыз өмір,жапырақсыз талмен тең Dossyz oemir zhapyraqsyz talmen teng.
Tалдау және жинақтау. Оқушалар сөйлемдегі әріптердің айырмашылығын талдайды және диаграфтарды жинақтайды.
Қорытынды. Қорыта кале латынььььььььььььььның бізге берері денегде толпы жатқан тиімді тұстарын көрсетуге болады. Латынға көшкенімізде ұтатын тұстарымыз төмендегідей: Біріншіден, тіл тазалығы мәселесі. Тіліміздегі қазіргі жат дыбыстарды таңбалайтын әріптерді қысқартып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи таза қалпын сақтауға мүмкіндік аламыз. Екіншіден, қазақ тілін оқытқан уақытта басы артық таңбаларға қатысты земле, ережелердің қысқаратыны белгілі. Ол мектептен бастап барлық оқу орындарында оқыту үрдісін жеңілдетеді. Уақыт та, қаржы да үнемделеді. Үшіншіден, латыньььььььььььььь әліпбиіне көшу – қазақ тілінің халықаралық дәрежеге шығуына жол пшады. Қазақ тіліне компьютерлік жаңа технологиялар арқылы халықаралық ақпарат кеңістігіне кірігуге тиімді жолдар ашылады. Төртіншіден, түбі бір түркі дүниесі, негізінен, латынььььььььььььььды қолданады. Біздерге олармен рухани, мәдени, ғылыми, экономикалық қарым-қатынасты, тығыз байланысты күшейтуіміз керек.