Жоспар: І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім Қарым-қатынас түсінігі Іскерлік қарым-қатынас психологиясың ерекшелігі Іскерлік қарым-қатынас және басқарудағы конфликттер ІІІ. Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қарым-қатынас – бірлескен іс-әрекеттегі қажеттіліктен туындаған адамдар арасындағы ақпарат алмазу, байланыс орнату және оны дамытудың күрделі, көп жоспарлы процесі. Қарым-қатынас - білім мен мәдениеттің компоненті, оның бөлінбейтін бөлшегі іспетті адамзаттық дүниетанымы мен сана-сезімін жетілдірудің ерекше жолы. Тұлғаның қарым-қатынас және қабілетін каналы көзқарастарын, ізгілікті қарым-қатынас орнатуына, рухани адамгершілік құндылықтарының қалыптасуына, жүйелі іс-әрекет жасауына, дұрыс шешім қабылдануына мүмкіндік береді. Қарым-қатынас – бір адамның басқа адамдармен қоғам мүшесі ретінде өзара әрекеттесуінің арнайы форматы. Қарым-қатынас тұлғаның танымдық іс-әрекетінің дамуында маңызды орын аллоды. Кез келген адамның психикалық дамуы қарым- қатынас процесінен тыс болмайды. Тұлғаның ақыл-ойының даму деңгейі оның теориялық білімі мен практикалық іс-әрекеті барысында жүзеге асырылады.

Іскерлік қарым-қатынас барысында адам жетістігі мен оның табиғаты. Таныстықтың санин көбейтудегі және адамдар арасындағы қарым-қатынасты байланыстырудағы ең бірінші қадам-бұл адамдардың шынайы ұмтылуы. Адамды зануда, кең түрде айтсақ,адамдарды табиғатына қарай ажырата білу керек,ол үшін әр адамның орнына өзіңді қоя білу керек. Бірақ өзіңе қарап адамдарды бағалауға және де өзінің еркіндігіңді біреулерге тағуға болмайды.Сонымен адамдар кандай болады? Ең бірінші,адам басқаға емс, өзіне қызығушылық танытады. Басқаша айтқанда, адамның өзіне денег назары басқаларға қарағанда мың соседей жоғары болу керек. Сен де – сондайсың. Дүние жүзіндегі адамдардың қызығушылықтарына қарағанда, өзіңе қызығушылығың босым. Ең басты шындық-« адамдар ең бірінше өз жағдайын ойлайды», ол-басқа адаменя сөйлесуге мүмкіншілік береді. Басқа біреумен әңгімелескенде, оларды қандай, тақырып қызықтыратына көңіл бөлу керек. Ол қандай адам? Әрине, ол тақырып сол әңгімелесуші адам жайлы болу керек. Басқа біреумен әңгімелескенде, оларды қандай, тақырып қызықтыратына көңіл бөлу керек. Ол қандай адам? Әрине, ол тақырып сол әңгімелесуші адам жайлы болу керек.

Адамдардың өзіңе көңіл бөлудің ерекше тағы бір әдісі-адамдарға басқа әңгімелерден гөрі өздері жайлы әңгімелесуші ұсыныңыз, олар соны ұнатады. Егер де сіз басқа адамды өзі жайлы айтуға көндірсеңіз, сіз оған міндетті түрде ұнайсыз. Мынандай нәрсені есть сақтаныңыздар: Сіз әңгімеге қызығушылық танытасыз ба,танытпайсыз ба? Ол мәндетті емс, ең бастысы, сізді тыңдаған аудиторияның әңгімеге қызығуында. Сондықтан адамдармен сойлескенде өзі жайлы, өзінің өмірі жайлы әңгіме қозғауға тырысыңыз. Осылай жасасаңыз, сіз әңгімелесуші адамның жақсы серіктісі бола аласыз. Көпшілігіміз басқа адамдарға әсер ете алмаймыз, себебі үнемі өзіміз жайлы пікірлесуден, өзімізді ойлаудың қолымыз тимейді. Жақсылыққа және жамандыққа талпындаратын сіздің және басқа адамдардың бойындағы ең кең тараған қасиет түсінушілік. Неғұрлым сіз басқа адамдарды олардың керектігіне сендірсеңіз, соғұрлым олар сізге риза болады. Әрбір адам келешекте үлкен тұлға болғысы келеді. Бұл шығыс мәдениетіне сайт, яғни өзін жақсы көру денег сөз. Басқа адамдардың өзіне көзқарасы қалай екендігін, өзімен санасатынын немсе санаспайтынын білгісі келмейтін адам жоқ. Басқалардың сізге көзқарасы мен өзіңіздің өзіңізге көзқарасыңыз бірдей құнды. Осы ерекшілктерді нәтижелі қолданғанда табысты тұлғаарлық байланыстар жолына шығасыз.

Конфликт сөзі (conflictus) латынь тілінен енген, тікелей мағынасы – дану- данай (қақтығыс). Адамның өмірі қақтығыссыз өте алмайды, өйткені адам болған соң өзінің пайымдануы, өз көзқарасы, өз түсінігі болады. Бір мәселеге екі адам екі жақты қарайды. Дау-данай денегіміз – қарама-қарсы бағытталған мақсаттардың қызығушылықтардың, ұстанымдардың, ой-пікірлердің, құндылықтардың қақтығысы. Басқа сөзбен айтқанда, дану-данай – екі не одна да көп индивидтің немсе топтың қарама-қарсы жақтың белгілі бір мақсатқа жетуіне, қызығушылығының қанағаттандырылуына әдейі бөгет жасау немсе оның көзқарасын, әлеуметтік үстанымын өзгерту процесі. Дау-данайды тудыратын немсе өз еркінсіз осындай жағдайға тап болатынь адамдар мәселені тез арада өзіне тиімді етіп шешкісі келеді. Осы жердь дану-данайды шешудің жолдары қандай? денег саул панда болады. Әр адам өзінің өмірлік жинаған тәжірибесіне, пайымдануына байланысты кездесіп жатқан конфликтіні өз көзқарасы тұрғысынан шешеді.

Дау-данай, бір-бірімен ренжісу әрбір адамның өзіндік кісілігін, тап-тілегін өзгелердің мойындануын, онымен санасуын талап етуінен туады. Осы бағытта әрбір адам өзінің басқа адамдар алдындағы мұқтаждығын қанағаттандырып, өзгелерге бойындағы күш-қуаты мен қабілетін көрсеткісі келеді. Адамдар арасындағы күнделікті қарым-қатынастан бір-бірінің кем-кетігімен мінезіндегі жағымсыз қылықтарын бетіне айту, бөтен адамдар арасында әшкерелеу оның наразылығы мен ренішін тудырады. Дау-данай субьектісіне оған қатысушы индивид, топ не ұйым жатқызылады. Дау-данай затына нақты материалдық және рухани қорлар, қанағаттандырылмаған қажеттіліктер, тілектер, өзара әрекеттесу субъектілерінің қызығушылықтары жатады. Яғни, ол дану-данайдың не үшін панда болғанын көрсетеді.

Дау-данайдың даму динамикасының кезеңдері: Дау-данайға дейінгі қарым- Қатынастар және олардың кернеуліктері Қарама-қайшылықтың Өршей түсуі, агрессивті псих-қ жағдайдың болуы. Дау-данайлық жағдайат, оқиға, ашық түрдегі дану-данай Дау-данайдан кейінгі кезең, жаңа қарым- қатынас. Дау-данайдың шешілуі

Әлеуметтік –психологиялық зерттеулерде кең тараған іскерлік дану-данайлар бар. Күнделікті өмірде іскерлік қарым-қатынас жасау барысында түрлі дану-данайлар туындайды. Негізінде дану-данай арқылы адамдар бір-бірін жақсы біле бастарды, адамдардың белсенділігін оятады, жауапкершілік артып өздерінің маңыздылығын сезеді. Өздерінің жағымды және жағымсыз қасиеттерін көрсетеді. Бірін-бірі бағалай бастарды, сонымен қатар жағдайдың,мәселенің белгісіздігін жоюға немсе азайтуға септігін тигізеді. Дау-данайдың жағымды жақтары мен қатар зиянды жақтары да болады. Олар:екі жақтың бір-бірін дұрыс қабылдамауы, дану- данайды шешу үшін жұмсалатынь материалдық және эмоционалдық шығынның болуы, әлеуметтік хал-ахуалдың нашарлауы еңбек өнімділігінің төмендеуі, ынтымақтастықтың азаюы мүмкін. Іскерлік қарым-қатынастағы конфликт мәселелері денегіміз осылар.

Пайдаланылған әдебиеттер: Ахтаева Н.С., Әбдіғапбарова А.І., Бекбаева З.Н. Әлеуметтік психологиясы: Оқу құралы - Алматы: Қазақ университеті,2007. Қалымбетова Э.К. Еңбек психологиясы: Оқу құралы - Алматы: Қазақ университеті,2008. Жантану мәселелері республикалық ғылыми-әдістемелік, психологиялық журнал.- 1/2010 – 21 бет.