І ШКІ СЕКРЕЦИЯ ( СӨЛІНІС ) БЕЗДЕРІ НЕМЕСЕ ЭНДОКРИНДІ БЕЗДЕР. Г ОРМОНДАР. Г ИПОФИЗ

Тер, жас, сілекей, сүт, бауыр вездері Ұйқы, жыныс вездері Гипофиз, қалқанша безі, қалқанша маңы, айырша(тимус), эпифиз, бүйрек үсті

Ішкі сөлініс (секреция) вездері:

Гормхххххххондар (гр.hormae – қоздырамын, қозғалысқа келтіремін) – ішкі секреция вездерінен бөлінетін сұйықтық. Бұл органикалық қосылыстар. Қызметі: 1. Зат алмасу процесін реттейді; 2.Өсуі мен дамуын реттейді; 3.Организмдегі физиологиялық процестерді үдетеді Ішкі секреция вездерінің қызметін реттейтін орталық аралық мидағы - гипоталамус.

Гипофиз Бездің аты Бөлетін гормон Ерекшелігі Бездердің қызметі бұзылуынан болатын аурулар Егер гормхххххххондар аз бөлінсе Егер гормхххххххонда р көп бөлінсе Гипофи з (өсу гормон ы) Нейрогормхххххххондар Пішіні үрмебұршақ тәрізді. Ересек адамдарда салмағы 0,5-0,6 г. Гипофиз – безді және жүйке ұлпаларынан тұрады. Ергежей- лілік Акроме- галия

Гипофиздың қызметі: 1. Алдыңғы бөлігі өсу гормоны түзеді; 2. Ортаңғы бөлігі пигментті жасушалардың мөлшері мен санын ұлғайтады. Меланиннің түзілуін күшейтеді. 3. Артқы бөлігінен вазопрессин, окситоцин бөлінеді.

Акромегалия Ергежейлік

Акромегалия – аяқ-қол сүйектерінің үлкен болуы

Бездің аты Бөлетін гормон Ерекшелігі Бездердің қызметі бұзылуынан болатын аурулар Егер гормхххххххондар аз бөлінсе Егер гормхххххххондар көп бөлінсе Эпифизмелатонин Пішіні домалақша без, салмағы 0,2 г. Ол ортаңғы ми мен аралық мидың ортасында орналасқан. - - Эпифиз

Қалқанша без – мойында көмекейдің алдыңғы жағында орналасқан пішіні таға тәрізді, ірі без. Оның салмағы г. Олардың ішінде негізгісі тироксин зат алмасуды реттейді, органикалық заттардың тотығу процестеріне, даму, өсу процестерін реттеуге қатысады. Ұлпалардың жіктелуіне, жүйке және жүрек іс-әркетінің қозғыштығын күшейтуге қатысады.

Қалқанша безі Қызметі: 1. Тироксин гормоны зат алмасуға қатысады 2.Организмнің өсуі мен дамуына әсер етеді 3.Жүйке жүйесінің қозуы мен жүректің жиырылуын арттырады

Микседема

Эндемиялық зоб

Бадырақ көз (базедов ауруы) Бадырақ көз (базедов ауруы) Тамақты көп ішкенімен салмақ қоспай, керсінше арықтайды. Тез ашуланғыш терлегіш болып келеді

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік) Сәйкестік тесті

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

А. Егер пппппппересек адам гипофиз өсу гормоны Кретинизм көптеп бөлсе, олар ___________ деп аталатын ауруға шалдығады. Ә. Гипофиздің ортаңғы бөлігі Вазопрессин, окситоцин ________________ гормоны бөледі. Б. Егер адамның бала кезінде қалқанша Акромегеалия безінің қызметі нашар бокса, хххххххонда оның бойы өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, ақыл – ойы дұрыс дамымайды. Мұндай кемістікті ______________ дейді. В. Гипофиздің артқы бөлігі Меланин _________________ гормхххххххондарын бөледі. Г. Ересек адамдарда қалқанша безінің жұмысы Бақшаң көз жеткіліксіз болғанда, _____________________ (Безедов ауруы) ауруы пайда болады. Ғ. Қалқанша безінің қызметі мөлшерден жоғары Микседема бокса, ________________ ауруы пайда болады. (шырышты ісік)

Қалқанша маңы, айырша және бүйрек үсті вездері

Орналасқан жеріПішініСалмағы Бөлінетін гормхххххххондар Қалқанша бездің жоғарғы және төменгі жағынан екуеден жанаса орналасады Үлкендігі асбұршақт ай м г Паратгормон ы бөлінеді Қалқаншамаңы безі

Қалқанша безі Қалқаншамаңы безі

Гормхххххххондарының қызметі: 1. Қандағы фосфор және кальций тұздарының мөлшерін реттейді. 2. Ішекте кальцийдің сіңуін және кальцийдің бүйректерде кері сіңуін қамтамасыз етеді. 3. Паратгормонның әсерінен олар қанға өтеді.

Қалқаншамаңы вездерінің гормхххххххондары жетіспегенде: Сүйектер бұзылады Тіс бұзылады Тісте бор тәрізді дақтар пайда болады Қанда кальций мөлшері кемиді Сүйектер сынғыш және нәзік болады Жүйке жүйесінің қозғыштығы аркады, тырыспа(судороги) байқалады

Қалқаншамаңы вездерінің гормхххххххондары артқанда: Сүйек майысқыш болады, қисаяды. Кальций қанда, бүйректе, бауырда, мида жинақталады, яғни зат алмасу бұзылады.

Айырша без (тимус) – куеде қуысында кеңірдектің жоғарғы ұшын жауып тұрады. адамның балалық шағында ірі болады. Жыныстық жетілуден кейін кішірейеді.

Тимус(айырша без) жасөспірім безі деп аталады, тимозин гормоны бөледі. Тимозин гормоныың қызеті: Өсу процестеріне қатысады. Организмнің қорғаныштық реакция сын, иммунитетті қамтамасыз етеді.

Орналасқан жері ПішініСалмағы Бөлінетін гормхххххххондар Бүйректің ұшына орналасқан жұп вездер Оң жақтағы- үшбұрыш, сол жақтағы- жарты ай тәрізді 1-еуінің салмағы 6-7 г, екеуінікі г. Адреналин гормоны бө леді. Көңіл күй гормоны деп те атайды. Бүйрекүсті вездері

Оң жақ Сол жақ Қолқа Төменгі вена Бүйрекүсті вездері

Бүйрекүсті вездерінің қыртысты қабатында түзілген гормхххххххондар кортикоидтар деп аталады Бүйрек үсті вездерінің қыртысында бөлінеді: Нәруыздар мен көмірсулар энергия бөле ыдырауын күшейтетін гормон Нәруыздың көмірсуға, көмірсудың майға айналуына әсер ететін гормон Тұз – су алмасуын реттейді Қан мен басқа ұлпалардағы натрий, калий, хлор алмасуын реттейді. Жыныс мүшелерінің дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.

Бүйрек үсті вездерінің милы затында бөлінеді: Адреналин гормоны Адреналин: Артериялық қысымды арттырады. Жүректің соғуын жиілетеді.

Аралас вездер. Гуморальдық және жүкелік-гуморальдық ритейлу

Аралас вездер сөл де, гормон да бөледі. Сөлді арнайы өзектері арқылы басқа жердь орналасқан мүшелерге, ал гормхххххххондарды тікелей қанға бөледі. Сондықтан бұл вездер әрі сыртқы, әрі ішкі секреция вездеріне жатады. Аралас вездерге ұйқы безі мен жыныс вездері кіреді.

Ұйқыбездің басы, денесі, құйрығы болады және екі кызмет атқарады. Онын жасушаларының бір бөлігі ферменттері бар ас қорыту сөлін түзеді. Ас корыту сөлі ұлтабарға түсіп, ас қорытуға қатысады, бұл оның сыртқы секрет орлық қызметі. Сонымен қатар везде көмірсу алмасуын реттеуде маңызды рөл атқаратын инсулин жене глюкагон гормхххххххондарың өндіретін секрет орлы жасушалар жинакталған.

Инсулин – қарапайым нәруыз, қандағы глюкозаны реттейді. Глюкоза – организм үшін энергетикалық материал Гликоген жануар крахмалы. Ол суда ермейді, сондыктан қан құрамында болмайды. Бірақ қандағы глюкоза денгейі төмендегенде, глюкагон гормоны гликогенді ыдыратып, қандағы глюкозанын мөлшерін жоғарылатады.

Жыныс вездерінің сыртқы секрециялық белгісі: ер адамдардың жыныс вездерінде жыныс жасушалары – сперматозоидтар, әйелдерде жұмыртқажасушасы түзіледі. Ішкі секрециялық белгісі: жыныс вездерінде түзілген жыныс гормхххххххондары бірден қанға бөлінеді. Ер адамдардан бөлінетін жыныс гормхххххххондары – андрогендер (грекше «andros» – еркек) оның негізгісі – тестостерон. Әйелдердің жыныс гормхххххххондары экстрогендер деп аталады.ф

Гуморальдық (латынша «humor» – сұйықтық) ритейлу ағзаның ішкі ортасы (қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы) мен жасушалардан, ұлпалардан бөлінетін биологиялық белсенді заттар арқылы жүзеге асады. Гуморальдық ритейлуде гормхххххххондар негізгі рөл атқарады. Жүйкелік-гуморальдық ритейлуде гуморальдық ритейлу жүйкелік ритейлуге бағынышты. Жүйкелер мен гипофиздің байланысының арқасында, жүйкелік-гуморальдық реттеу жүзеге асады. Екінші жағынан гормхххххххондар да жүйке жүйесінің жұмысына әсер етеді. Бұл екі жүйенің өзара бірлесуі бұзылса, барлық мүшелер жұмысы да бұзылады. Жүйкелік ритейлу мен гуморальдық ритейлу арқылы ағза үнемі өзгеріп тұратын орта жағдайларына бейімделеді.