Киіз ү й

Қазақ халқының көшпелі тіршілігіне сайт, негізгі баспанасы киіз үй болған. Киіз үй тез құрылады, тез жена лады. Қолданыста өте ыңғайлы, көшіп – қонуға лайықты.

Киіз үй негізгі төрт бөлшектен құралады. Ол – уық, кереге, шаңырақ, есік. Олар мықты ағаштан жасалады. Киіз үйді тігу үшін, алдымен керегелерді керіп, таңғышпен байлайды. Содан кейін шаңырақты көтереді. Шаңырақты салат бойынша сол үйдің иесі ер адам көтереді. Шаңырақ пен керегенің арасын уықпен бекітеді. Уықты боумен байлайды. Содан соң киізбен жабады. Киіз үйдің есігін ағаштан әдемілеп жасайтды. Киіз үйдің жамылытқысы : туырлық, түндік, үзік деп үшке бөлінеді. Бірінші туырлық / керегені /, седан кейін үзік /уықты / жабы лады. Ең сыртынан түндік /шаңырақты/ жабы лады.

Киіз үйдің іші төртке бөлінеді. Ортасында тамақ асатын ошақ орнатып қояды. Ошақтан жоғары бөлігі төр, есік жағы босаға аталады. Үйдің оң жағында ағаш төсек, көрпе жастық жинайды, сол жағында тамақ салатын кебеже, ыдыстар қойылады.

Киіз үйдің сүйегін шибер үйшілер арнаулы жасайтды, материалы түгел жергілікті жерлерден алынады. Ағаш қаңқасы үйеңгі мен талдан жасалады, ал шим шиллер нар шиллерден таңдап алып тоқылады. Киіз үйдің ағаш есігі мен есіктің маңдайша, табалдырық, таяныш, жарма беттері самырсыннан шабылады. Тұтас киіз үйдің қаңқасы бір тал шегесіз, бір тал сынасыз тұрғызылады. Міне, бұл еңбекшіл қазақ халқының үй құрылысы өнері жағындағы еңбекшілдігін, ақыл-парасатын аңғартады.