Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Иммунология және аллергология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Гуморальды иммунитет жүйесі.Иммунды жауаптағы комплемент жүйесінің маңызы. Орындаған: Сейдехали Г.С 3-017ЖМФ Тексерген: Абуова Ғ.Т Қарағанды 2017

ЖОСПАР: Кіріспе Негізгі бөлім Иммуноглобулиндер Антиде қасиеттері Андилер классификациясы Комплемент жүйесі Қорытынды Пайдаланналған әдебиеттер

Гуморальды иммунитет жүйесі. Иммундық жауап екі түрінің біреуі болуы мүмкін. 1. гуморалды жауап (жасуша аралық В - жасуша) антидене, қан айналымында және басқада сұйықтық организмінде болады, сонамен антидене жасушамен байланнаспайды және IgG, IgM, IgA, IgD, IgE тұрады. Антидене жасушамен баланс посада олар жасушанна жою аллоды, яғни цитотоксикалық әсеріне тән қабілеті бар, антиген және антиденеден басқа үшінші заттың қатасуы қажет. Бұл – комплемент, қалыпты қан сарысуында қатысады. Комплементсіз бос антидене жасушаннаң беткейіндегі антигенді детерминанттарымен байланнасуы мүмкін, бірақта жасушанна өлтіруі мүмкін емс. Комплемент ферментті белсенуімен қабілетті, көптеген компоненттер жиынтығынан тұрады. 2. Жасуша аралық жауап (Т - жасушалық) сенсибилизацияланған лимфоциттермен жүзеге осады. Иммундық жауап кезінде антидене жасушаннаң бөлігінен үзілмейтін, она өндірген және жасушамен байланнасқан болып табылады. Антидене таннастырушы лимфоциттер, ісіктік жасушалардың беткейінде антигенді детерминанты мен антидене байланнасқанда ғанна ісіктік жасушаларға дейін жетіледі. Сосын жасушамен байланнасқан бұл антидене, ісіктік жасушанна жоюды және жаруы мүмкін.

В-лимфоциттер (В-лимфоциты); (грек, bursa қапшық, яғни қапшық лимфоциттері) - тимусқа (айырша безге) тәуелсіз лимфоциттер. В-лимфоциттер сүйектің қызыл кемігі майынан тимусқа соқпай, онаң ықпалына түспей қан арқылы тікелей шеткі қан жасау мүшелеріне (лимфа түйіндеріне, көкбаурыға, лимфа түйіншелеріне) барып көбейіп, пісіп - жетіліп, белгілі бір анти гендергебайланнасты маманданнап, әсерлі (эффекторлы) плазмоциттерге айналлоды. Плазмоциттер организмнің ішкі сүйық ортасына (қанға, лимфаға, ұлпа сүйығына) антиденелер бөліп, адам мен жануарлар денелеріндегі сұйықтық (гуморальдық) иммунитетті қалыптастрады.

В-лимфоциттер құстардағы клоака (Фабриций) қапшығы лимфоциттері іспеттес. Адам мен жануарлар денелерінде аталған қапшықтын болмауына байланнасты, клоака қапшығынаң сүйек кемігі майынан келген лимфоциттердің мамандануына ықпал эту қызметін азы ішектің, онаң ішінде мықын ішектің кілегейлі қабығындағы лимфа түйіншелері атқарады денег болжам бар. В-лимфоциттер организмдегі гуморальдық иммунитетке жауапты

Иммуноглобулиндердi плазмалық торшалар шығарады. Олар қан сарысуында, лимфа да, уезда, сілекейде, торшалардың сыртқы қабығында болады.

Иммуноглобулиндер 5 класқа бөлінеді. G E D A M

Бұлардың құрылысында квадриметрикалы димер екі тізбектен (жеңіл және ауры) тұрады. Иммуноглобулиннің биохимиялық, қызметтік ерекшеліктері ауры тізбекке байланнасты. Сөйтіп әрбір иммуноглобулин құрылысы бірдей екі жеңіл, екі ауры тізбектен тұрады, онаң молекулалық салмағы Дальтон. Бұл тізбектер өзара дисуль­фидті көпіршіктермен байланнасқан, жеңіл және ауры тізбектің өзгермейтін (С), өзгеріп отыратын (V) аймақтары бар, солардың қосылатын жерінде белсенді анти гендермен байланнасатын орталық орналасқан. Антиденелер антигеннің әсерінен плазмалық торшадан шығарылады. Әрбір антигене қарсы сонамен ғанна байланнасатын арнайы антидене түзіледi.

Антиденелер қасиеттері Спецификалық қасиеті - иммуноглобулин тек арнайы антиген мен қарым-қатынасқа түседі. Онда антидене белсенді орталығы антидетер­минант (паратоп) анти гендер белсенді орталығы детерминант пен (эпитоп) байланнасады. Авидтігі антиген мен антидене байланнасы тұрақты, олардың байланнасуы жил дам және толық, олар әр түрлі торшалармен бай­ланнас жасай аллоды: макрофагтармен байланнасып фагоцитозды белсендіреді. Аффиндігі олардың байланнасы өте мықты, (антидене + антиген) антидетерминант + детерминант байланнасы. Валенттілігі-иммуноглобулин молекуласындағы антидетерми­нант­ тың санна, көбінэссе бұлар екі валентті, бірақ кейде 5-10 валентті антиденелер кездэсседi.

Иммуноглобулин М - барлық иммуноглобулин дердің 5-10 %. Эволюциялық дамуда ең көне иммуноглобулин. Молекулалық салмағы Дальтон. Жартылай ыдырау уақыты 5 тәулік иммуноглобулин М В-торшаларға антиген танитын рецептор. Иммуноглобулин М аутоиммунды ауруларды қолдайды. Қан сарысуында 0,4-2,2 г/л. Иммуноглобулин М ең ірі молекула лары, бес мономер ден құрылған, 10 белсенді орталығы бар, бірден бес антигенді байланнастырып ағзадан шығарып жібереді. IgМ ағзаға антиген түспэссе де болатын табиғи антиденелерге жатады. Жатырдан өте алмайды. Иммуноглобулин М инфекция түскенде, вакцинация да бірінші синтезделеді, авидтігі жоғары, ағзанна бактериялардан, вирустардан қорғайды, комплементті классикалық жолмен белсендіреді, фагоцитозды күшейтеді. Ағзаға түскен антигене әуелі иммуноглобулин М түзіледі. Аптаннаң аяғында ғанна иммуноглобулин G-нің синтезіне көшеді

Иммуноглобулин G - классы қан сарысуында барлық иммуногло­булин­дердің, молекулалық салмағы 150 мың Дальтон, ол жатырға кіре аллоды. Иммуноглобулин G 23 тәулік, ұзақ өмір сүреді. Адамдарда иммуноглобулин G-дің 4 түрі бар: (ауры тізбектің айырмашы­лы­ғымен). IgG қан сарысуында 7-18 г/л. Екіншілік иммундық жауабында тек IgG аннақталлоды Иммуноглобулин G-наң максималды өнімі антигендік расы 30 күн өткенде қайтадан еккенде дамып иммундық жауап толық және иммундық ес пайда болады. Негізгі қызметі: комплементті белсендіреді (G1, G2, G3 ); фагоцитозды күшейтеді: бактериялардың полисахаридтік антигеніне қарсы кеш өнетін антиденелер (G1, G2); токсиндерді бейтараптайды, фагоциттерді опсонизация арқылы белсендіреді. Комплементпен тек G4 байланнаспайды. Иммуноглобулин G тимусқа тәуелді болғандықтан Т-лимфоциттердің қатасуымен ғанна синтезделеді.

Иммуноглобулин А – сарысулық және секреторлық түрлері бар. Сарысудағы концентрациясы 0,8-3,7 г/л. Қан айналымындағы микробтарды және токсиндерді бейтараптайды. Сарысу IgA – комплементті альтернативтік жолмен белсендіре аллоды. Кейбір микробтар өндіретін протеаза ферменті IgA- на инактивацияға шалдықтрады (мыс. гонококктер). Секреторлық IgA шырышты қабықтың эпителиалды торшаларынаң синтезінен шығады, онаң қосымша (S) компоненті бар. Осы компонент IgA эпителий торшаларынан өткенде қосылады да IgA-наң протеолитикалық ферменттерге тұрақтылығын береді. Секреторлық IgA шырышты қабықта сақталып бактериалдық токсиндерді береді. Секреторлық IgA түкірікте, көз жасында, азқазан-ішек секретінде, өтте, қынап секретінде, аминотоксикалық сұйықта, өкпе, бронх, зәр шығару және жынас жолдарында бар. Нәресте IgA-на анна сүтінен, уаз сүтінен аллоды. Ана сфүтімен түскен IgA ішекке грам теріс микробтардың (ішек таяқшаларынаң) орналасуынан қорғайды.

Иммуноглобулин Е - молекуласы Дальтон, ұлпада, шы­рышты қабықшаларда, теріде жиналлоды да мес, базофил, эозино­фил­дер торшаларымен бірігіп аллергиялық қабыну береді. Бұл торшаларда дегрануляция жүрiп, анти гендердi денеден шығарып жібереді. Иммуноглобулин Е-нің концентрациясы қан сарысуында 0,25 мг/л, ал атопиялық ауруларда эссе көбейеді. Жартылай ыдырауы 2-3 күн. Иммуноглобулин Е-нің өнімінің тұқым қуалаушылыққа байланнасы бар. Аллергиялық ауруларға бейімділігі бар кісілерде IgЕ-нің деңгейі жоғары. Нәрестелерде IgЕ орта жастағы кісілердің көрсеткіштерінің 10 пайызындай ғанна. Иммуноглобулин Е комплемент пен байланнаспайды, жатыр арқылы өтпейді, ұлпа базофилдерімен және басқа «қабыну дамытатын» торшалардың Ғс-рецепторларымен өте тез және берік байланнасады. IgЕ мен қосылған антиген базофилді торшаларынаң үстіне орналасып, олардың дегрануяциясын дамытып биологиялық белсенді затрат торша аралық кеңістікке төгіліп аллергиялық қабыну пайда болады. Иммуноглобулин Е шырышты қабықтағы анти гендерді байланнастыруға қатысады. Иммуноглобулин Е-на көк баурыдың, бадамша бездің, тынас алу және асқорыту жолдарынаң плазмалық торшалары өндіреді. Ұрық IgЕ –ні арте шығарады. Иммуноглобулин Е гельминттерден қорғануға қатысады. Шырышты қабықта IgА-наң қорғаннасын бұзған патогендерді ұлпа базофилдерінің үстіндегі арнайы IgЕ байланнастырып, биологиялық белсенді затрат шығып қабыну дамуымен хемотаксиспен сол жерге басқа қорғаннас факторларын (торшалық, гуморалдық, IgG, комплемент, нейтрофилдер, эозинофилдер, т.б.) жинауы

Комплементтік жүйе – бул иммундық реакцияға қатысатын көп компонентті ферменттік жүйе. Комплементті бірінші Борде ашты. Комплемент жүйесі қан сары суында болатын белоктар жиынтығы.. Олардың әртүрлі ферметтік белсендлігі бар. Бул белоктар біріншілік активация дан кейін бірімен -бірі тізбектэссе байланнасады да биологиялық активті әсері бар затратды бөледі. Комплемент жүйесі патогенезінде иммунды комплексті механизм дер бар патологиялық процестердің дамуында манназды роль аткарады. Аутоиммунды аурулардағы тканьдердің зақымдалуында да комплемент жүйесі қатысады.

Комплемент жүйесінің қызметі: 1) бактерия қ абыр ғ асына ң лизисін ша қ рады, 2) антиденелермен опсонизациял ғ ан клеткаларды ң фагоцитозі ң к ұ шейту, 3) тромциттерді ң агрегация с ң ша қ ыру, 4) калликреин- кининды қ ж ү йесі ң активтеу, 5)аллергиялы қ реакциялар ғ а қ атасу, 6) аутоиммунды процестерге қ атасу,

Комплемент жүйесі белсенділігінде классикалық және альтернативті жолдарға бөлінеді. Классикалық жол Са –ионнаң қатасуымен АГ/АД комплексімен активтенеді. С1 арқылы басталлоды. С1 молекуласы иммуноглобулиннің (көбіне IgM және IgG) домені аумағындағы Fc- фрагментімен байланнасады. Бул кезде С1 молекуласың байланнастыратың IgG –дің екі молекуласы критикалық қашықта болуы керек. Сонда ғанна С1 -молекуласы активтенеді. Бірақ, бул жағдай әрқашан болмайды және IgG комплемент жүйесінің эффективтілігі төмен активаторы болып санналлоды.Сондықтан барлық иммуноглобулин дер ішінде пентамерлі IgM ең күшті активаторы болып табылады.домен Иммуноглобулиндердің Fc-фрагментімен С1g- байланнасады, одна кейін С1s- фрагменті байланнасады. Ол комплементтің С2 және С4 компоненттерің 2 фрагментке бөледі: С2 а, С2 в, С4 а, С4 в. С4 в пен С2 а комплекс түзіп С1-фрагментінен босайды. Қалғандары сұйық фазаға кетеді. Босалған С1 келесі С2 мен С4 молекула ларың ыдыратуға дайын болады. Арығарай тізбектік реакциясынаң схемасы: С4 вС2 а комплекс (С3-эстераза) С3-ке әсер етеді. С3 С3 а мен С3 в ға ыдырайды. С3 а сұйық фазаға кетеді, ал С3 в бірінші комплекске қосылып 2-ші комплексті түзеді - С4 вС2 аС3 в. ол С5-эстераза деп аталлоды және С5-ке әсер етеді. С5 екі фрагментке ыдырайды: С5 а мен С5 в –ға. С5 а сұйық фазаға кетеді, ал С5 в арығарай өзіне С6, С7, С8, С9 қосып мемранолитикалық комплексті түзеді (МЛК). Комплементтің альтернативті жолмен белсенділуы. Комплементтің альтернативті жолмен активтенуі С3-тін активациясынан басталлоды. Она антиденелер емс микробтың қабығынаң компоненттері, пропердин жүйесі, активтейді. Процестің ары ғарай ағымы классикалық жолмен бірдей. Комплементтің альтернативті жолмен активтенуі организмге түскен микроорганизмдерден жедел қорғану механизмің жүзеге асрады.

Комплемент жүйесінің зақымданулары рецидивті инфекцияларға және иммунды комплекстерге байланнасты патологиялық жағдайларға әкелу мүмкін. Комплементтің 1-ден 4-дейін жетіспеушілігі иммунды комплексті аурулармен көрінеді, ал С3-тің жетіспеушілігі пиогенді инфекцияларға жоғары бейімділікпен ассоциациалған және жүйелі қызыл жегі симптомдармен көрінеді. С5-8 компоненттерінің жетіспеушілігі Neisseriaмен шақырылатың инфекцияларға жоғары бейімділікпен ассоциациалған. Комплемент жүйесінің белсенділігі ингибирлеуші факторлардың бақылаумен жүреді. Ингибитолар: С1-ИНА, С3 в-ИНА. С1-эстераза ингибиторынаң жетіспеушілігі анигионевротика -лық ісінуімен көрінеді. С3ИНА жетіспеушілігі кезінде С3 молекуласынаң ыдырауы жоғарлау нәтижесінде С3 өнімі де көбееді.С3 а әсерінең мес клеткаларынан шыққан гистамин рецидивті эссекжемге әкеледі. Комплементтің жалпы белсенділігі қой эритроциттермен гемолитикалық жүйеде аннақтайды.Бул әдістің негізінде сары судағы комплемент гемолитикалық сары сумен сенсибилизациялған қой эритроциттердің гемолизің шақрады. Комплемент компоненнтерің аннақтау моноспецификалық антисары суды қолдануға негізделген.

Гуморальды иммунитет-организмді қорғауда маңызды орын алатын механизм.Гуморальды иммунитет жасушалық иммунитетке қосымша фактор ретіндеде әсер етеді. Иммунды реакциянаң спецификалығы лимфоциттер мен онаң өндіретін спецификалық Ig-мен (антигенами) аннақталлоды. Бейспецификалық қызметін (бөгде клеткаларды жою) моноциттер, гранулоциттер, бейспецификалық лимфоциттер атқарады. Бейспецификалық қорғаннас элементтерінің санна спецификалық мүшелерге қарағанда әлдеқайда көп.Сондықтан бейспецификалық элементтер бөгде антигендік затратды жоюға бағытталған, ал спецификалық жүйе оларға хабар беру, оларды белсендіру және анти гендердің жоюын бақылайтын жұмыстарды жүргізеді. Клеткалық факторларға жататындар барлық қаннаң лейкоциттері: лимфоциттер, нейтрофилдер, моноциттер, эозинофилдер, базофилдер (олардммунокомпетентті клеткалар деп атайды- ИКК). Бұл клеткалардың бәрінің өзіне тән морфологиялық және цитохимиялық ерекшеліктері бар. Гуморальды факторларға : I-глобулиндердің еритін сарысу ақуездарынаң фракциялары жатады, ол антидене қызметін атқаратын, арнайы спецификалық антиген мен байланнасатындар - Ig А, М, G, Е, D.

Хаитов Р.М. Иммунология: учебник – М. : ГЭОТАР – Медиа Ж ұ манбаев Қ.А., Ж ұ манбаева Ғ. Қ., Байд ү йсенова Ә. Ө. Клиникалы қ иммунология ж ә не аллергология – Қ ара ғ анды, 2008 Тимченко, Н.А. Клиническая иммунология и аллергология : Учеб-метод. Пособие/ Тимченко, Н.А. – Караганда,