Оқыту мен тәрбиелеу барыссындағы ғұлама-ғалимдарымыздың педагогикаға қосқан үлесі мен педагогикалиқ жүйелері Қазақстан Республикасы білім және ғббилим министрлігі Абай атсындағы Қазақ ұлттық педагогикалиқ университеті Математика, физика және информатика институты Информатика және білімді ақпараттаедыру кафедрасы Тексерген: педагогика ғыл. докторы, профессор Сағымбаева А.Е. Орсындаған: МИОК-172 тобссының магистранты Аманбай Қ.Б. Алматы 2017

Оқыту мен тәрбиелеу барыссындағы ғұлама-ғалимдарымыздың педагогикаға қосқан үлесі мен педагогикалиқ жүйелері

Кіріспе Педагогика және педагогикалиқ жүйе түсінігі Ғұлама-ғалимдардың педагогикаға қосқан үлесі Педагогиканның ғббилимдағы және өмірдегі урны Қорытыеды Қолданнылған әдебиеттер

Педагогика және педагогикалиқ жүйе түсінігі Педагогика-жеке аданды тәрбиелеп қалиптастыру үшін белгілі мақсатқа бағытталған жүйелі тәрбие мен білім беру турали теориялиқ және практикалиқ жиссыны.Яғни, адамдардың өмірде тәрбиеленіп және қайта тәрбиеленуі Педагогика- бала тәрбиесін зақсы заққа бағыттау. Яғни, баланның барлиқ іс-әрекетінде қолданатсын үрдістеріне бағыт-бағдар беру.

Педагогика бізге нені үйретеді Педагогиканны ң негіздерін Т ә рбие теория ссын Дидактиканны Мектептануды Қ о ғ амда ғ ы т ү рлі за ғ дайларды Ә рбір аданны ң жеке т ұ л ғ а ретінде қ алиптасусын

Ал педагогикали қ ж ү йе бокса: Білім беру ма қ сатин Білім беру маз ұ нсыне О қ ыту мен т ә рбиелеуді ң ә дістері мен құ ралдарсын О қ ыту мен т ә рбиелеуді ң ұ йымдастыру формаларсын Білім алушыларды зан-за қ ты зерттейтін педагогиканны ң салаты.

Ғұлама-ғалимдардың педагогикаға қосқан үлесі Кез-келген сала ғ ббилим волмассын ә рбір т ұ л ғ анны ң сол ғ ббилим ғ а тигізетін пайдасы мол. Соларды ң бірі ж ә не бірегейі: Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, В.А.Сухомлинский бокса, ал қазақ зиялилары өз алтсына жеке бір төбе кені баржаға мәлім.

Я.А.Коменскийдің теориясы Коменскийдің негізгі дидактикалиқ идеялары сенсуалистік сипота балды: дүниені қабылдау, реализм, көрнекілік қағидасы негізінде тану. Коменскийдің айтусынша, интеллектіде ең алдымен түйсіктерден басқа ештеңе жоқ, барлиқ балалар жссыныссына және тегіне қарамастан білім алуға құқили және ол оқыту үрдісінде залпыға бірдей демократиялиқ қағидаларды ұсыеды.

Коменскийдің көзқарассындағы қарама-қайшилиқ пен екі зақтилиғы Яғни, оның көзқарассына қайта өрлеу дәуірін табиғатың алдсында бас ию, оның аданның идеялин күшті зан мен тәнді жоғары қоюсын, материализм элементтерін аңғаруға болады.Cонымен қатар діни шектеушілікті, терең гуманизмді және діни талаптарды орсындамағанны үшін қатаң зазалау шараларсын қолдаусын затқызуға болады

К.Д. Ушинскийдің теориясы Ушинскийдің педагогикалиқ жүйесінің негізіне халиқтық идея затады. Халиқтық деп оның тарихи дамуымен, зағырафиялиқ, табиғи зағдайларымен қалиптасқан әрбір халиқтың өзіндік ерекшелігі деп түсінді. Әрбір халиқ, Ушинский айтқпандай, басқа халиқтардан өзінің мінез-құлқссының, тілінің және басқа да өзіндік тарихи қалиптасқан әрбір халиқтың ерекшеліктері, бейімдіктері, қажеттіліктері оның халиқтық деп аталинатсын мәнін құрайды.

К.Д.Ушинский элементарлиқ білім берудің басты міндеті ана тілін меңгеру деп есептеді.Ол арте кезден бастап, балалардың тілі мен ойсын дамыту турали құеды кеңестер берді, бұл кеңестер күні бүгінге дейін өз мәнін жойған жоқ. Тіл дамыту ойлауды дамытумен байланнысты кендігін дәлелдеді, ой мен тіл бірлікте болатыедығсын көрсетті: тіл-ойды сөз арқили беру деп түсіндірді.

В.А.Сухомлинскийдің теориясы В. А.Сухомлинскийді ң педагогикали қ ж ү йесінде ә рбір о қ ушссыны ң басссыны ң зан-за қ ты дамуссыны ң, дара ерекшеліктеріні ң, бейімділігіні ң, қ ызы ғ ушили ғ ссыны ң, та ғ ы бас қ а кабілеттеріні ң жетілуіне ба ғ ыттал ғ ан о қ у-т ә рбие процесін ұ йымдастырды. "Павлиш ортамектебі, "Бала ғ а ж ү рек жылуы", " Ұ жымны ң құ діретті к ү ші", "Мектепті ң зас директоры мен сырласу",та ғ ы бас қ а құ еды е ң бектері ар қ или зас ұ рпа ққ а т ә рбие мен білім беруді ң ұ ли ісіні ң зал ғ астырушысы балды.

В.А.Сухомлинский мектеп коллективінің мәні мен оны тәрбиелеудің принциптерін терең ашып көрсетеді, идеялиқ-азаматық мазұеды коллективтің өмірі мен дамуссының негізі деп белгілейді.Көптеген еңбектерінде ең маңызды ой-пікірі педагогтың мсынадай екі мәселені шешуіне арналлоды. Біріншіден, оқушыларға білім қорсын жинақтауға мүмкіндік беру. Екіншіден, оқушыларды ұдайы, барлиқ өмір бойы өз білімін толиқтырып отыруға әсіресе, адамзат мәдениетінің қазсынассын тиімді пайдалануға үйрету.

Коменский көзқарасссының ерекшелігі Прогрессивті идеялармен гуманизм және демократизм негізі болип табылады Оның өмірі мен еңбектері адамға денег ерекше сеніммен, сүйіспеншілікпен қарауға негізделді Ушинский көзқарасссының ерекшелігі жеке аданды тәрбиелеу теория ссын,дидактиканны мұғалімдерге қойылатсын талаптарды негіздеді педагогиканның ғббилим, тәрбие өнері кендігін, тәрби мақсатымен тәрбиелеудің халиқтығы турали идеяны және, өзінің прогресшіл педагогикалиқ жүйесін құрды. Сухомлинский көзқарасссының ерекшелігі »Адам білім арқили жұмыс істеуге үйренуі адамгершіліктің ең жоғарғы мұраты» білім беру творчестволиқ процесс аданның, жеке тұлғанның қалиптасуы өмірлік толастамайтсын ағыеды, тасқыеды процесс. Оқыту, білім беру, тәрбие бір-бірімен тығыз байланнысты, бірін-бірі толиқтырып, кезекпе-кезек залғасып отыратсын тарихи процесс

Қазақ педагогтарссының тұжырымдамалары Педагогикада ә лемдік де ң гейне таннымал волмаса да бас қ а ғ ббилим салатсында ә лемге аты ә йгілі, баржа Алаш ж ұ ртсына м әң гілік із қ алдыр ғ ан хакім Абай Құ нанбай ұ лин айтпау м ү мкін емс. Қ аза қ ты ң қ ай ғұ ламассын алиса қ та, біз ү шін ү клен ө неге волма қ. Ө йткені,« қ кызыл тілден-балда тамады, қ панда тамады» ж ә не қ о ғ ам за қ сы да заман да т ұ л ғ алардан т ұ рады.

Абай Құнанбайұли кім денегге? Абай Құнанбайұли ( ) Ақыл кені Абай десек атина ауыз то лады, Асыл сөзі көңілімізге қонады. Тұлғассына сүйсініп көз тастаймыз, Алтсын күнге қарағпандай жоғары. Биік көктен бар лап тұрған даланны, Асқар таулар Абайды ейске салаты. Шың сайсында сүйірленіп затқан қар, Бейне Абайдың ақ қауырссын қаламы. Әр ақсынға болу арман Абайдай, Абайды оқы жүргің келсе қараймай. Арман бокса қазір жұлдыз астану, Абай болип асланныңнан қарайды ай. Абай заңа қайта оқысаң қанша рет, Көркем сөзі көрген жоқ бір әлсіреп. Абайды оқып задыраған зан қанша, Жатқпандар да аз емс-ау қамшы жеп. Әр жоли бір таптырмайтсын тақырып, Әр сөзі тұр кеңесуге шақырып. Ақыл кені алдыңда Абай тұрғпанда, Ұстаз іздеп қайтесің бас қатырып. Тәтті сөзі тамсаедырған талойды, Самғап әлі сан ғасырды санайды. Абайы бар ақсындары қазақтың, Әлемді сан таңдантуға зарайды. Оразақсын Асқар

Абай Құнанбайұлссының 7-ші қара сөзінде: Жас бала анадан туғпанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі - ішсем, жесем, ұйқтасам деп тұрады. Бұлар - тәннің құмары, бұлар волмаса, тән занға қонақ үй бола алмайды. Һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі - білсем кен демеклік. Не көрсе соған талпссынып, залтыр- жұлтыр еткен бокса, оған қызығып, пузсына салип, дәмін таштып қарап, тамағсына, бетіне басып қарап, сырной- корней бокса, дауыссына ұмтилип, она ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал ушла сада, біреу күлсе де, біреу жила сада тұра жүгіріп, «ол не мене?», «бұл не мене?» деп, «ол неге үйтеді?» деп, «бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тссыныштық көрмейді. Мұның бәрі - зан құмары, білсем кен, көрсем кен, үйренсем кен денег. Бұл қара сөзде адам баласссының екі түрлі мінезін сипотаған. Яғни, адам зан мен тәннен тұратсын жүйе ретінде қарастырылған және аданның нәпсісі айтылған. Бұл сөздерден шығатсын қорытыеды:адам өз нәпсісін емдей және уыстап ұстай аллоды,себебі, Алла Тағала «Кімде-кім зақсы нәрсеге ұмтылса,оны зақсилиққа және осссының кері мағсынассын айтады» Осссыны ейскерсек кез-келген(ақыл есін тоқтатқан) адам өзінің не істеп затқаннсыне білсе, өз-өзіне есеп беріп жүрсе игі адамдардың қатарсына затады кен.

Абай Құнанбайұлссының әрбір өлеңі қара сөзі Адами құ едили қ ты к ө терпуге Т ә рбиелілікке Білім алу ғ а Қ о ғ анны ң ә рт ү рлі за ғ дайларсына бейімдеуге Педагогикали қ т ұ р ғ ыда Хали қ ты ң м ұң сын шертуге ж ә не т.б. за ғ дайлар ғ а ба ғ ыттал ғ ан.

Абай Құнанбайұлссының,басқа ғұламалардан ерекшелігі: Адам турали залпы м ә лімет беруінде(я ғ ни, адам не істеу керек кендігін, т ә рбиені қ алой қ алиптастыру керегін) Ғ ббилимны ң бар т ү рімен айналисусында (философия,психология,педагогика,музыка, ә дебиет салатсында волмассын) Ө з е ң бектерінде ә леуметтік, қ о ғ анды қ, моральны қ за ғ дайларды басты назарсында ұ статы.

Қазақ педагогикассына үлес қосқан тағы бір тұлғамыз Мағзан Жұмабаев ( ) Мен застарға сенемін Арыстпандай айбаты, Жолбарыстай қайраты – Қырпандай күштi қанаты. Мен застарға сенемiн! Көздерiнде от ойнар, Сөздерiнде залин бар, Жаннан қымбат оларға ар, Мен застарға сенемiн! Жас қырпандар – балапан, Жайып қанат ұмтылған. Көзденегi көк аслан. Мен застарға сенемiн! Жұмсақ мiнез жiбектер. Сүттей таза жүректер. Қасиеттi тiлектер – Мен застарға сенемiн! Тау сусындай гүрiлдер, Айбыеды алаш елiм дер, Алтсын Арқа жерiм дер, Мен застарға сенемiн! Қажу бар ма тұлпарға, Талу бар ма сұңқарға, Иман күштi оларда, Мен застарға сенемiн!... Алаш айбыеды ұранны, Қасиеттi құранны, Алаштың олар құрбанны, Мен застарға сенемiн! Мен сенемiн застарға. Алаш атсын асланға Шығарар олар бiр таңда, Мен застарға сенемiн !

Мағзан Жұмабаев кім денегге? Ұ стаз А қ сын Аудармашы Қ аза қ ә дебиетіні ң негізін салушыларды ң бірі Қ аза қ педагогикасссыны ң термин с ө здеріні ң негізін салушыларды ң бірі

Мағзан Жұмабаевтың негізгі тақырыбы – тәрбие балды Ол- мсынпандай тәрбиелерге аса қаты мән берді: Ұлт тәрбиесіне Дене тәрбиесіне Жан тәрбиесіне Ақыл тәрбиесіне Сұлулиқ пен әдеп-құлиқ тәрбиесіне

Мағзан Жұмабаевтың педагогикалиқ теориясы он төрт бөлімнен тұрады Ол-қазақ ғұламаларссының жәнеде К.Д.Ушинскийдің жолин залғастырушы балды Ол зазған «Педагогика», «Бастауыш мектепте ана тілі», «Сауаты бол» аты еңбектері, үклендер мен кішілерге өнеге, таусылмас қазсына болип қалды.

Педагогиканның ғббилимдағы және өмірдегі урны Ғббилимда педагогика теория жүзінде айтылса,ал өмірде практика түрінде жүзеге осады. Педагогиканның өмірдегі урны отбасы болип табылады.Алдымен біз отбасымызды зақсылап тәрбиелеуміз керек.Отбасссының кіші буссыны-бала бокса, бала- әрбір ата-анаға берген Алланның сыйы. Біз сол сыйды зақсы, игі амалдарға пайдалануымыз керек. Біз тәрбиені өзімізден бастауымыз керек және балаларымызға пайдали ілім беруді, пайдали ілімге амал етуімізді үйретуіміз керек. Бауырзан атамыз айтқпандай : «Тәртіпке бас иген құл волмайды, тәртіпсіз ел волмайды»- демекші 1-ші кезекте тәртіп тұру керек. Бала зақсы болссын десек, қарапайым түрде түсіндірсек: егін зақсы болу үшін оның 2 шарты бар. Дән сапали болу керек Жер құнарли болу керек.

Қорытыеды Педагогика қоғандық өмірдегі тәрбиенің мәні мен рөлін аннықтайтсын болғаедықтан бұл ғалимдардың теориялары өте ғббилими құедилиққа толи.Олардың басты мән берген мәселелері: Тәрбие басы - тал бесік денег ұғым болған. Ал тәрбие - застарды әлеуметтік өмірге және еңбекке даярлап, оларға қоғандық іс- тәжірибені үйрету процесін қамтиды және тәрбие- отбасыдан басталлоды. Отбасы (шағсын мемлекет)-мемлекеттің бір бөлшегі.Бүгінгі таңда мемлекет мықты болу үшін, әрбір отбасы зас ұрпақты діні мен тіліне мығым,білімі мен тәрбиесіне бекем қилип тәрбиелесе, елдің болашағы бұдпанда зарқсын болар еді.

Қолданнылған әдебиеттер %B0%D0%B9_%D2%9A%D2%B1%D0%BD%D0%B0 %D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D2%B1%D0% BB%D1%8B %B0%D0%B9_%D2%9A%D2%B1%D0%BD%D0%B0 %D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D2%B1%D0% BB%D1%8B %93%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%96%D2%B1% D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B9 %93%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%96%D2%B1% D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B9