Д ү нии ж ү зінде 7-8 млн адам жылсына ә р т ү рлі жера қ атар аллоды. Со ғ ыс уа қ тттсында іш жера қ атары 20% құ райды. Бейбіт уа қ быта іш жера қ атары 7-10% құ райды. Операциядан кейінгі ас қ ссыну 25-10% құ райды. Летальды к ө рсеткіш: аши қ жера қ атта-20% жебы қ жера қ атта-5%

Тері жембыл ғ ссына қ артисты : ішті ң аши қ жера қ аты, ішті ң жебы қ жера қ аты. За қ ымдану к ө лиміне байланнысты: О қ шаулан ғ ан(ішті ң бір ғ она за қ ымдануфымен к ө рінетін ) К ө птеген( құ рса қ қ уссыны ң бірнешееее м ү шеееелиріні ң за қ ымдануфымен ж ү реді) Аралас Қ осарлан ғ ан(адам а ғ зссына бірнешееее за қ ымдаушы факторларды ң ə серінен болады (механикалы қ, термиялы қ ж ə не т.б.).

За қ ымдаушы қ ару т ү ріне байланнысты : О қ пен, О қ сиз(кесілген,забыл ғ ан,тесілген,жырты л ғ ан, со ғ ыл ғ ан) Іш пердеге қ артисты: Енетін Енбейтін

М ү шееее капсула ссыны ң беткей жерасы Қ антамырлы секрет орлы ая қ ша зззайма ғ сына жетпейтін паренхима мен капсула жерасы Қ антамырлы секрет орлы ая қ штанны за қ ымдайтсын паренхима мен капсула жерасы М ү шееее б ө лігіні ң отсечениисі

Серозды қ абы қ жера қ аты М ү шееее ө зегіне енетін жера қ ат Сквозды жера қ астану М ү шеееені размозжении

Құ рса қ қ абыр ғ асы со ғ луны Қ уисты м ү шеееелирді ң жебы қ за қ ымдаллы Паренхиматозды м ү шеееелирді ң жебы қ за қ ымдаллы Паренхиматозды ж ә не қ уисты м ү шеееелирді ң жебы қ за қ ымдаллы Іш пердеден тыс ке ң істікті ң м ү шеееелиріні ң жебы қ за қ ымдаллы

. Жара қ ат локализациясы: Құ рса қ қ абыр ғ асы Іш қ усы а ғ за лары Құ рса қ артилы қ қ уис ж ә не оны ң м ү шеееелирі. Ішкі м ү шеееелирді ң за қ ымданулары: Құ рса қ ішілік Құ рса қ артилы қ

За қ ымдал ғ ан м ү шеееені ң т ү рі: Паренхиматозды Қ уисты Қ антамыр Құ рса қ артилы қ қ ан құ тылу. Паренхиматозды м ү шеееелирді ң за қ ымданулары: Беткей жыртылулар Орталы қ жертылулар Капсула астилы қ гематома М ү шеееені ң бір б ө лігіні ң жыртлуны немсе к ө беюі

Абдоминальді жера қ аты ң ас қ ссынуфы: Гематоманны ң ппанда болуфы Қ ан кету Перитонит Қ расынішілік абцесстер Қ расынартилы қ флигмона Свищтар: ішеееектік, ө ттік, панкреатикалы, з ә рлі.

Ша ғ ымдары: Ауфырсссыну локализациясы, интенсивтілігі, иррадиациясы ә р т ү рлі болады.к ө біне жера қ ат ал ғ ан жердь локализациялонады. Бауфыр за қ ымданса оі ң иы ққ а иррадиациялонады Тала қ та сол иы ққ а Ұ й қ ы безінде-бел зззайма ғ ы, б ұғ она ү сті, сол иы үү а берілиді Ас қ азан мен он екі елі ішеееекте – тесілген жера дай қ санжер с ұққ андрей ауфырсссыну. Ащы ішеееекте интенсивтілігі ә р т ү рлі, то қ ішеееекте ө ткір ауфырсссыну. То қ ішеееекті ң ішпердеден тыс б ө лігінде ү немі сиздайтсын ауфырсссыну.

Құ су жера қ этан кейін аз уа қ ыт ішінде рефликторы болады, кейін т ұ нбалы перитонит даму ғ а байланнысты. Н ә жіс пен газ кідіруі перитонит кезінде демиды, паралитикалы қ ішеееек ө ткізбеушілікте, ішпердеден тыс гематома да болады. Тік ішеееектен қ анды б ө лініс тік ішеееек за қ ымдалса. Қ ан кетуге байланнысты жельпы ша ғ ымдар: ә лсіздік, коллаптойдты же ғ дай, бас айналу, сал қ интер, к ө руді ң б ұ зылисы. Дизуриялы қ б ұ зилыстар

Нау қ ас қ альпы м ә жб ү р, ар қ ссына не б ү йіріне жетады, ая қ трасын ішке жинап. Құ рса қ ішілік қ анкету де ванька- встанька симптомы, нау қ ас отыр ғ исы келсе. Тері жебсындылары ішкі қ ан кету салдрасынан боз ғ элт, сумы қ тер, тахикардия, гипотония, ентігу болады.

Ішті ң б ұ лшы қ еттері қ атаяды ж ә не жера қ ат зззайма ғ ттсында ғ ы қ аты ауфырсссыну болады. Ішті қ ара ғ ппппанда жералар, қ анталаулар к ө руге болады. Ішті ң керілуіне, ассиметриялы ғ сына назар аудару керек. Ішті ң аллоды ңғ ы қ абыр ғ ассыны ң тсыныс алу экскурсия ссыны ң же ғ аллы – ішкі м ү шеееелирді ң за қ ымдаллсыны ң негізгі к ө рсеткіші. Ішті ң аллоды ңғ ы қ абыр ғ ассыны ң диффузды қ атаюы ж ә не кіндік са қ сынасы зззайма ғ ттсында ауфырсссыну да ішкі м ү шеееелирді ң за қ ымдаллсын білдіреді.

Щеткин – Блюмберг симптомы: Ішті ң аллоды ңғ ы қ абыр ғ ассын сауса қ пен а қ ырсын басып жібергенде кеннет ауфырсссынуды ң болуфы. Воскресеньский симптомы Раздольский симптомы: Бал ғ ашамен не сауса қ пен іш қ абыр ғ ссына перкуссия ужеса ғ ан кезде о ң же қ мы қ сын зззайма қ та ауфырсссыну. Кулинкамп симптомы тік ішеееекті сауса қ пен қ ара ғ ппппанда с ұ ты қ ты қ ты ң не қ анны ң Дуглас ке ң істігііне жиналлсына байланнысты ауфырсссыну.

Ж Қ А: Эритроциттер,гематокрит т ө мендеуі, лийкоцитоз, ЭТЖ же ғ арлауфы. ЖЗА :б ү ирек жера қ аттсында гематурия, амилазурия қ уфы қ асты без жера қ аттсында. Ас қ азанды зондтау ж ә не қ уфы қ ты катетерлиу.

Рентгенография. Егер нау қ асты ң же ғ даты келсе басттсында т ұ р ғ ызып, кейін жет қ ызып, ар қ асттсында, б ү йірімен жет қ ызып зерттейді. Вертикальді к ү йінде диафрагма к ү мбезі астттсында ғ ы бос газ ғ а к өң іл аударады. Бос газ нау қ ас сол же қ б ү йірімен жет қ ппппанда рентген с ә улилирі горизонтальді т ү стенде же қ ты зерттелиді (латерография). Рентгенологиялы қ же ғ сынан құ рса қ қ усттсында ғ ы бос с ұ ты қ ты қ ты ң болуфы т ү йінаралы қ тарды ң ке ң еюі ж ә не латеральді коналдарда ғ ы қ абыр ғ алы қ линта т ә різді к ө ли ң келирді ң ппанда болуфымен сипатталлоды. Мы қ сын-бел б ұ лшы қ еті (m.ileopsoas) к ө ли ң кесі же ғ алу фонттсында құ рса қ артилы қ гематома диффузды к ө ли ң ке ретінде к ө рінеді. Құ рса қ артилы қ гематома қ уфы қ ты ң деформацияссына ж ә не орсын ауистырусына ә сер ететініне рентгенограмма дан к ө руге болады. ФГДС он екі елі ішеееек пен ас қ азан жера қ атсын анны ө тау ү шін.

УДЗ ар қ илы құ рса қ қ усттсында бос с ұ ты қ ты қ ты к ө руге болады. Оны ң к ө рінісі ретінде шажыр қ айды ң висцеральді ж ә не париетальді жепыра қ шалрасыны ң бытырап кетуі болады: құ рса қ қ усттсында с ұ ты қ ты қ қ аншама к ө п бокса, шажыр қ ай жепыра қ шалавы да сонша бір-бірінен алеша қ болады. КТ -паренхиматозды м ү шеееелирді ң за қ ымдаллсын анны қ к ө рсетеді. Ангиографияны м ү шееееішілік қ ан тамырларды ң за қ ымдаллсына к ү діктенгенде диагнозы на қ тылау ү шін ужесайды, мысалы, бауфырды ң порталы қ тан ғ ан ү деуші гематомасттсында немсе гемобилияда. КТ ж ә не ангиографияны т ұ ра қ ты гемодинамикасы бар нау қ астарта ғ она қ олдонады.

Лапароцентез. О ғ ан қ расы к ө рсеткіш ішті ң кеннет кебуі, құ рса қ аллоды қ абыр ғ асттсында ғ ы к ө птеген операция дан кейінгі торты қ тар жетады. Қ ан, ішеееек құ рамттсында ғ ы затар, з ә р немсе лейлы экссудаты ң болуфы ішкі м ү шеееелирді ң за қ ымдануфы болып табылады. Лапороскопияны тек диагностикалы қ ма қ сайта ғ она емс, емдік ма қ сайта да мысалы, бауфырды ң беткейлік за қ ымдануттсында гемостаз ү шін қ олданнылады. Іш қ уссын визуальді қ арау ғ а к ө мектеседі.

Қ уфы қ жыртлунсына к ү м ә дан ғ ппппанда катетеризацияны ба ғ алау н ә тижесінде к ө рсеткіштер бойсынша рентгенконтрасты цистография ужесаллоды. Егер катетеризация н ә тижесінде 1 л дан арты қ қ ан аралас з ә р б ө лінсе, қ уфы қ ты ң құ рса қ ішілік жыртлуны деп білуге болады (с ұ ты қ ты қ құ рса қ қ уссынан келіп т ү седі). Егер аз м ө лшеееерде қ ан б ө лінсе з ә р ө туші коналлоды ң жера қ атсын білдіреді. М ұ ндай же ғ да-да уретрография ж ү ргізілиді. Уретрография кезінде катетерді б ө герке дейін ғ она енгізеді, кейін 20 мл 20% контрасты заты енгізген со ң 2 снимок ужесайды- тура ж ә не к ө лдене ң проекция да. З ә р ө ткізуші коналлоды ң контурсынан асып ө ткен контрасты зат уретра жера қ атсын білдіреді.