Тақырыбы: Қанның формалық элеметтері. Жоспар: 1.Қан организмнің ішкі ортасы ретінде. Гомеостаз. 2.Қан құрамы, плазма құрамы. 3.Қанның физикалық-химиялық қасиеттері. 4.Эритроциттер. 5.Гемоглобин, ҚТК. 6.Гемолиз. 7.ЭТЖ.

Қан, лимфа, ұлпааралық сұйықтық организмнің ішкі орта ссын құрайды. Ішкі ортаның құрамы және қасиеттері тұрақты болады. Ішкі ортаның тұрақтылығсын гомеостаз (У. Кэннон), ал оны қамтамасыз ететін механизмдерді гомеокинез дейді. Гомеостазға: изотония, изоосмия, изогидрия (рН), изоволемия, изотермия т.б. жатады.

Қан құрамы Қанның жалпы мөлшері дене салмағсының 6-8%-сын немесе 4-6 л құрайды Эритроциттер Ерлер (4,5-5,1)*10 12 /л Әйелдер (3,7-4,7)*10 12 /л Тромбоциттер ( )*10 9 /л Лейкоциттер (4-9)*10 9 /л Гематокриттік көрсеткіш – плазма мен формалық элементтердің көлемдік ара қатсынасы. Ерлерде – 0,40 – 0,48 л/л Әйелдерде – 0,36 – 0,42 л/л Плазма 52-58% Формалық элементтер 42-48%

Ерлер (4,5-5,1)*10 12 /л Әйелдер (3,7-4,7)*10 12 /л (4-9)*10 9 /л ( )*10 9 /л

Плазма құрамы Азотты затрат Азотсыз затрат Белктар – г/л Альбумин – г/л Глобулин – г/л Фибриноген – 3-5 г/л Қалдық азот - 14,3-28,6 ммоль/л Мочевина – 3,0-8,0 ммоль/л Билирубин – 8-20 ммоль/л Липидтер – 4,0-8,0 ммоль/л Холестерин (жалпы) – 3,0-7,0 ммоль/л Глюкоза – 3,3-5,6 ммоль/л Су 90-92% Құрғақ қалдық 8-10% Органикалық затрат 7-9% Бейорганикалық затрат ~1% Na + - натрий ммоль/л K + - калий - 3,0-8,0 ммоль/л Ca + - кальций – 2,5-2,75 ммоль/л Cl - - хлор – ммоль/л Mg – магний – до 1 ммоль/л

Қанның физикалық-химиялық қаасиеттері 1.Түсі. 2.Дәмі. 3.Иісі. 4.Қанның меншікті салмағы– 1,050-1,060 плазма меншікті салмағы – 1,024-1,032 формалық элементтердің меншікті салмағы – 1,089-1,098 5.Тұтқырлығы – Осмостық қысымы – мосм/л 7.Онкотикалық қысымы – 3,0-4,0 мосм/л 8. рН (ҚНО) веналық – 7,36 артериалық – 7,44 Қанның буферлік жүйелері 1. Гемоглобин жүйесі - 75% 2. Карбонаттық - плазма да, эритроцитеде 3. Фосфаттық - 4. Белоктық. Ацидоз – қан реакцияссының қышқыл жаққа ауытқуы Алкалоз – қан реакцияссының сілті жаққа ауытқуы

Эритроциттер ядросыз жасушалар, пішіні екі жағы ойыс диск тәріздес Эритроциттердің диаметрі 7,4-7,6 мкм Эритроциттердің орташа көлемі MCV – вента/литр Эритроциттердің өмір сүру ұзақтығы – күн Эритроциттердің химиялық құрамы Су 60%Құрғақ қалдық 40% Гемоглобин 36%Басқа затрат 4% Эрироциттегі гемоглобиннің орташа мөлшері MCH – пк

Эритроциттердің қалыпты мөлшері: ерлерде – (4,5-5,1)*10 12, әйелдерде – (3,7-4,7)* Эритроцитоз – эритроците сансының артур, эритроцитопения – эритроците сансының азаюы Эритроцитопения Эритроцитоз Физиологиялық Абсолюттік Салыстырмалы Патологиялық Абсолюттік Салыстырмалы Физиологиялық Абсолюттік Салыстырмалы Патологиялық Абсолюттік Салыстырмалы

Эритроциттердің қызметі 1. Тсыныс алу, оттегіні өкпеден ұлпаларға және көмірқышқыл газсын ұлпалардан өкпеге тасымалдайды. 2.Қышқылдық-негіздік тепе-теңдікті қамтамасыз етуге қатысады (Hb буфері). 3.Ұлпалардан өкпеге суды тасымалдайды. 4.Біріншілік осмостық ауытқуларды қалпсына келтіруге қатысады, олар микроосмометрлер тәрізді әсер көрсетеді (Х.Қ. Сәтпаева). 5.Кейбір улы затратды адсорбциялайды. 6.Қанның ұюсына қатысады. 7.Қан тобсын анықтайды.

Гемоглобин – күрделі белок, хромопротеид, 96% глобин және 4% гем. Гемоглобиннің бір молекуласы О 2 4 молекулассын байланыстырады, гем құрамсына 2 валентті темір кіреді. Гемоглобиннің түрлері: 1. HbP – примитивті, эмбрионның жатырда дамусының 9 аптассына дейін. 2. HbF – феталдық гемоглобин, ұрықта және жаңа туған нәрестелерде. 3. HbA - пересек адама.

Гемоглобиннің газдармен қосылысы Физиологиялық: 1. HbO 2 - оксигемоглобин 2. HbCO 2 - карбогемоглобин 3. HHb – тотықсызданған гемоглобин Патологиялық: 1. HbCO - карбоксигемоглобин 2. HbOH – метгемоглобин 3. HbS - сульфгемоглобин Hb қалыпты мөлшері: ерлер – г/л әйелдер – г/л ең жоғары мөлшері 166,7 г/л

Қанның түсті көрсеткіші (ҚТК) – эритроцитедің гемоглобин мен қанығу дәрежесі. Қалыпты ҚТК = 0,86 – 1,05 - нормохромия ҚТК 0,86-дан төмен – гипохромия ҚТК 1,05-тен жоғары – гиперхромия ҚТК өзгермей эритроците мен гемоглобин мөлшерінің азаюы – нормохромды анемия ҚТК =

Гемолиз – бұл эритроците қабығсының бұзылып Hb- нің плазмаға шығуы. Қан мөлдір, «лак тәрізді» болады. Гемолиздің түрлері: 1.Биологиялық. 2.Химиялық. 3.Механикалық. 4.Температуралық. 5.Электрлік. 6.Физиологиялық. 7.Осмостық. Эритроциттердің осмостық резистенттілігі: минималдық – 0,42-0,48% NaCl максималдық – 0,32-0,34 % NaCl

Эритроциттердің тұну жылдамдығы (ЭТЖ). ерлерде – 1-10 мм/сағ. әйелдерде – 2-15 мм/ сағ. Қабсыну үрдістері кезінде ЭТЖ аркады, жүктілік кезінде мм/сағ. дейін жетеді.