Тақырыбы:Сананың пайда болуы және мәні жөніндегі философиялық және жараталыстану көзқарасы АҚ Астана Медицина Университеті Қазақстан тархы және Философия кафедрасы Дайындаған: Нұржанова А.Т Топ:204 ОМ Қабылдаған: Калменова Б.Т

Жоспар : 1. Кіріспе 2. Негізгі б ө лім Сана философиясы Санасызды қ т ү сінігі Болмыс Энгельс т ұ жырымдамасы 3. Қ орытынды 4. Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер

Сана түсінігі-психология салатында негізінен адам болмысы тұрғысынан, яғни қоғамдық үдірістердің көрінісі, құбылыс және адамзаттық тарих пен мәдениетті жалғастыруды қамтамас етуші әдіс ретінде қарастырылады. Сана қоғамдық және жеке «өлшем» бірлігінен көрінеді. Шын мәнісінде, сана арқылы қоғамдағы байланысты жеке адам өзінде бекітеді. Сана бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе алтын адам қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-әрекеті, табиғи және мәдени қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі, яғни осы образдарды өзінің мінез- құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі жанның қоршаған ортаментікелей байланыс тәсілі (сендай-ақ жеке адам) деп түсіндіріледі, демок олардың өмірлік үрдістерінде әсерлендірушісі және көрінісі ретіндегі, психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық және мәдени іс-әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай аллы мен басқара алтын қабілеттілікпен қамтамасыз етуі. Сана түсінігі-психология салатында негізінен адам болмысы тұрғысынан, яғни қоғамдық үдірістердің көрінісі, құбылыс және адамзаттық тарих пен мәдениетті жалғастыруды қамтамас етуші әдіс ретінде қарастырылады. Сана қоғамдық және жеке «өлшем» бірлігінен көрінеді. Шын мәнісінде, сана арқылы қоғамдағы байланысты жеке адам өзінде бекітеді. Сана бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе алтын адам қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-әрекеті, табиғи және мәдени қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі, яғни осы образдарды өзінің мінез- құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі жанның қоршаған ортаментікелей байланыс тәсілі (сендай-ақ жеке адам) деп түсіндіріледі, демок олардың өмірлік үрдістерінде әсерлендірушісі және көрінісі ретіндегі, психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық және мәдени іс-әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай аллы мен басқара алтын қабілеттілікпен қамтамасыз етуі.

Сана құрылымы Сана мидың айналадағы объективтік шындықты бейнелеуінен туады, яғни ми қызметінің жемісі. Адамның психикалық өмірінде кездесетін негізгі психикалық процестерге тайным процестері түйсік, қабылдау, зейін, елец, ес, қиял, ойлау мен сөйлеу: эмоциялық, процестер адамның көңіл-күйлері сезімі; ерік процестері адамның алтына қойған мақсатына ұмтылуы, талаптануы және соған байланысты әрекет жасауы жатады. Осы психикалық процестердің құрылымы деп сана құрылымын айтады.

Кроссворд с ұ ра қ тары : 1. «Аңыз» грекше 2. Онтологияның 2 бағытының бірі 3. Дұрыс ой-қорыту түрі 4. Барлық ғалымдар атласы,негізі-философия денег сөздің авторы 5. Фил-ң қызметі Бұл әсемдіктің және оның адамзаттың сана арқылы қабылдауының заңдылықтарын зерттеумен байланысты 6. Құдай арқылы түсіндіру философияның кезеңдерінің бірі 7. Философия терминін енгізген зерттеуші 8. Дүниенің негізін құдай жарты,бірақ адамның іс- әрекетімен қоғамға араласпайды. 9. Адам насосыан тыс өмір сүру және санада бейнелейтін объективті шындық болып табылады. Жауап: 1. миф 2. материализм 3. логика 4. Аристотель 5.эстетикалық 6. теоцентризм 7. Пифагор 8. деизм 9.метрия

Глоссарий Сана бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе алтын адам қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс- әрекеті, табиғи және мәдени қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі, яғни осы образдарды өзінің мінез-құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде пайдалану. Санасыз насосыз акт, адамның жан дүниесінде санадан тыс атқарынатын әрекет. Санасыз әрекет адамның жан дүниесінде санадан тыс атқарылатын әрекет Сана мен іс-әрекеттің бірлігі - сананың генетикалық және функционалдық байланыс бірлігі. Сананың бүлінуі орталық жүйке жүйкесінің зақымдаллынан туындайтын психикалық ауру

Сана мен іс-әрекеттің бірлігі Сана мен іс-әрекеттің бірлігі - сананың генетикалық және функционалдық байланыс бірлігі. Бұл ұстайным ғылыми психологияның философиялық және методологиялық іргетасын қалайды. Психология ғылымының негізгі принциптерінің бірі сана іс-әрекетті, іс-әрекет каналы болуға тиісті денегді ұстанады. Санаастылы психиканың түрлі саналанбайтын жүйелерін (мысалы: санаалды мен насосыздық) немсе олардың жиынтығын білдіретін жинақтаушы ұғым.

Санасыздық Санасыз насосыз акт, адамның жан дүниесінде санадан тыс атқарынатын әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды. Санасыздық, субъект өзіне әсері бар екенін есеп бере алмайтын шынайы құбылыстың ықпалымен болатын психикалық үрдістер, актілер мен күйлер жиынтығы немсе психикалық бейнелеудің форматы. Санасыздың санадан айырмашылығы: насосыздықты ырықты бақылау және ондай әрекеттерді бағалау мүмкін емс. Санасыздықта өткен, қазіргі және болашақ дай бірігіп бір психикалық актіде іске осады (мысалы, түс көруде). Санасыздық баллада ертеректе болатын (тайным әрекетінде): ойлауында, интуициясында аффектісінде, үрейленгенде, түстерінде, гипноздық жағдайда көрініс береді. Санасыздық құбылыстарды психоанализ бағытымен түсіндіруге әрекеттеніп 3. Фрейд "насосыздықты динамикалық ығыстыру" терминін ғылымға енгізді. Ол насосыздықта әлеуметтік нормалардыңталабына байланысты іске аспаған әуесқойлықпен құштарлықтар болады деп түсінген. Психолошяда насосыздықты зерттеуге қазіргі кезде көп көңіл бөлінуде.

Сананың бүлінуі орталық жүйке жүйкесінің зақымдаллынан туындайтын психикалық ауру адамның миы әр түрлі жағдайларға байланысты ауруға шалдығуы мүмкін. Ми зақымдалған кезде оның жоғары жүйке қызметі өзгеріске ұшырайды. Адамның қабылдауы, ойлауы, көзденег әрекегі бұзылады. Балаларда сананың бүлінуі әр түрлі кезеңде орталық жүйке жүйесінің зақымдаллынан болады. Біреуінде зақымдану құрсақта жатқан кезде бокса, енді біреуінде туғаннан кейін 3 жасқа дейін болады. Процестің өзін тікелей миға әсер еткен дәл осы кезеңде оның зақымдануын органикалық зақымдану, ал балалардың өздерін олигофрен дер деп атайды. Санасына зақым келген, насосы бүлінген балалардың психика сын психологияның арнайы салаты дефектология ғылымы қарастырады. Балалардың орталық жүйке жүйесінің бұзылуы әртүрлі себептерге (әйелдердің жүкті кезде жарақаттануы, анасының немсе баласының жұқпалы аурулармен ауыруы, анасының теріс резус-факторы, зат алмасудың бұзылуы және т.б.) байланысты болады. Ал мидың зақымдануынан жоғары жүйке жүйесінің қызметі қатты бүлінеді. Бұдан бүкіл психикалық процестердің дамуы бұзылады. Кейде 3 жастан кейін де баланың насосы бүлінуі мүмкін. Оған әр түрлі жарақаттар, мидың қабынуы, психикалық аурулар және т.б. себеп болады. Бұдан балалардың бүкіл психикалық процестері ойлау, сөйлеу, есте сақтау, қабылдау және т.б. қабілеттерінің дамуы бұзылады. Ақыл-ойы кем мектеп оқушыларындағы басты белгі және психикалық ерекшелік ойлау процестерінің жетілмеуі (этап айтқпанда, ой қорытындылаудың, талдан жинақтаудың нашарлығы) болып табылады. Мұның бәрі сананың бүлінуінен болады

Санасыз әрекет адамның жан дүниесінде санадан тыс атқарылатын әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды, қашан, қалай болғаны жөнінде есеп бере алмайды. Санасыз әрекеттің қарапайым мысалына адамның ой жүгіртпей істелетін дағдылы әрекеттері, түс көру, кейбір мәселенің шешімін кенеттен аян бергендей табуы, т.б. жатады. Санасыз әрекет туралы ойлар Г. Лейбниц, В. Вундт, З. Фревд. т.б. ғалымдардың еңбектерінде кездеседі. Санасыз әуестік белгілі бір уақытта адамның өзі түсінбейтін, бірақ оның психологиясы мен қылығына әсер ететін адамның ішкі түрткілері, қажеттіліктері, қылық себептері

Адам насосы, оның қоршаған ортамен байланыс ерекшелігіне қарай, «түзу сызықты» болып келмейді. Онда адамант тыс және оған тәуелді адамның іс-әрекетінінің ерекшелігіне қарай, адамның адаменя, заттармен, табиғатпен қатынас байланыстары түйіскен және жекелеген әрекеттері бекітілген. Бұл қабілеттер әртүрлі үйлесімділікте анық және жасырын байланыстар байқалмайтын сана «орталығы». Бұл қабілеттіліктердің құрылуы сананың жетілгендігін, «жауапқа қабілеттілігін» ескертеді. Оның деградацияға ұшырауы сананың құлдырауына әкеледі. Әртүрлі уақыт кезеңдерінде адам насосы бір нәрсеге шоғырлана бекітілген. Оның белгілі бір затқа қатысты айқындалып көрінуін, «ашылуын», ол өзі анықтайды. Бұл оның қалыпты жұмыс жағдайы. Сана жеке адамның затқа, формаға және кейінгісі адамның адаменя байланысы ретінде, әрекеттерде оларға тән қатынасты бекітеді. Жеке адамның басқа адамдармен, заттармен қарым-қатынас үдерісіндегі байланысы және оның арғы жағында жасырын жатқан құбылыстары сана арқылы енгізіледі. Ikaz.kz

Ф. Энгельс сананың қалыптасуында сездің қаншалықты үлкен маңызды роль атқарғанын этап керсеткен болатын. Сірә, адамның еқ бергідегі ата-баба лары психофизикалық жағынан өте жоғары дәрежеде дамығандықтан, басқа жануарларға қарағпанда дыбыстық белгілерге көбірек жүгінсе керек. Адам мен питекантроп, неандертальдық және кроманьондық миларының гип стен жасалған үлгілерін салыстырғпанда, сейлеу және іс- әрекетпен байланысты, маңдайдың төменгі бороздасының алдыңғы тармағы қазіргі адамдарда бұрынғ ы тектестерінікінен әлдеқайда артық жетілге ндігі анықталған. Олай болуы түсінікті де: қоғамдық писать алған еңбек адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасауын және өзара көмегін талап етті, дыбыстық белгілер ендігі жердь еңбекке бастап қана қоймай, еңбекті жүзеге асырушы дәрежесіне көтерілді.

Болмысты ң та ңғ адайып т ү рі – ол сана, рух, жалпы ал ғ панда, адамны ң психикасы. Гносеологиялық (тайнымдық) тұрғыдан қарағпанда, сана – Дүниені бейнелеудің ең биік, тек адамға ғана тән идеалдық форматы. Оны біз болашақ тайнымға арналған труда көлемді түрде талдаймыз. Сана – материя емс, оны қолға ұстап сындырып, я болмаса, ауызға салып дәмін байқап, мұрынға жақындатып иісін анықтауға т.с.с. болмайды. Болмыстық тұрғыдан кең түрде қарағпанда, сана – адамның ішкі жан-дүниесі, адам белсенділігінің психикалық деңгейі. Ал оны нақтылай келсек, ол, әрине, адамның ой толғаулары. Бірақ, ол онымен бітпейді. Ойлау, рационалдық тайным – сананың өзегі болғанмен, оған адамның сезім толқындары да кіреді: адам қуанады, ренжиді, ашуланады, шаттанады, сүйеді, жек көреді т.с.с. Егер де біз кең түрде адамның психика сын алтын боксақ, оған санамен қатар бейканалық та кіреді. З.Фрейдтің уақытында ашқан бұл жаңалығының қазіргі өмірдегі маңызы өте зор. Сонымен қатар, санаға тең емс адамның ырқы да (воля) бар. Кейбір жағдайларда адам санаға сыймайтын, оған қарсы нәрселерді жасауы мүмкін. Ф.Ницше уақытында айтқпандай нағыз адам толқынмен бірге емс, оған қарсы жүзиді. Адам Дүниені каналы түрде бейнелеп қана қоймай, сонымен қатар, өз ішкі жан- дүниесіне сараптау жасайды – міне, осы сәтте оның рухы оянады. Рух категориясы біздің жақында өткен тарихымызда дінмен байланыстырылып, ал кеңес тоталитаризмі соңғыға қарсы болғаннан кейін, философиялық әдебиетте өте аз қолданды. Негізінен алғпанда, рухқа ғылымдағы жетістіктер, қоғамдық сана формалары жатқызылды. Тек бүгінгі таңда ғана бұл категорияның маңызы өсуде

Пайдаланыл ғ ан ә дебиет : 1. Бенедикт Спиноза. « Этика » Бенедикт Спиноза. « Этика 2. Джованни Реале и Дарио Анти c ери. « Западная философия от истоков до наших дней » 3. Жантану атауларыны ң т ү сіндірме с ө здігі. Алматы : " С ө здік - Словарь ", бет. 4. Морис Мерло - Понти. « Философияны қ ор ғ ау » Морис Мерло - Понти. « Философияны қ ор ғ ау 5. Сана ж ә не ө ркениет М. Мамардашвили 6. К ө не ой - сана философиясы Альберт Р. 7. Философия. Мифология Лосев А Новая философская энциклопедия