General characteristics of metals

Білімділік:Оқушылардың металдардың периодтық жүйедегі орнына кіші және үлкен период металдарының атом құрылысына тән ерекшеліктеріне көңілін бөле отырып, халық арасында ежелден пайдаланып келе жатқан металдар туралы, олардың қасиеттері, адамға қажеттілігі туралы, қолдану аясының кеңдігі туралы білімдерін толықтырып, металдардың атом құрылысы, ашылу тарихы, табиғатта кездесуі мен физикалық және химиялық қасиеттерін түсіндіру 2. Дамыту Металдардың тұрмыста, өнеркәсіпте қолданылуы, құймалардың пайдасы жөнінде білімдерін дамыту, металдар туралы ұғымдарын кеңейту, танымдық қызығушылықтарын арттыру, ізденімпаздық қабілеттерін жетілдіру, алған білім - дағдысын өмірде қолдана білуге үйрету 3.Тәрбиелік: Металлургия саласы бойынша кәсіптік бағдар беру, металдардың тотықсыздандырғыш қасиеттерін сипаттайтын эксперименттік тәжірибелер жасау арқылы ұқыптылыққа, байқампаздыққа тәрбиелеу. Cаба қ ты ң ма қ саты

Cабақтың міндеті: Металдарды ң т ұ рмыста, ө нерк ә сіпте қ олданылуы, құ ймаларды ң пайдасы ж ө нінде білімдерін дамыту, металдар туралы ұғ ымдарын ке ң ейту, танымды қ қ ызы ғ ушылы қ тарын арттыру, ізденімпазды қ қ абілеттерін жетілдіру, ал ғ ан білім - да ғ дысын ө мірде қ олдана білуге ү йрету. Металлургия саласы бойынша к ә сіптік ба ғ дар беру,

О қ ытуды ң к ү тілетін н ә тижелері: Металдарды ң периодты қ ж ү йедегі орнына кіші ж ә не ү лкен период металдарыны ң атом құ рылысына т ә н ерекшеліктері, Металдар ғ а т ә н жалпы орта қ ж ә не металды ң ө зіне т ә н физикалы қ, химиялы қ қ асиеттері.Металдарды алу ә дістері, қ олдану аясы туралы ме ң гереді,білімдерін толы қ тырады.

1.Металдардың периодтық жүйедегі орыны,атом құрылысындағы ерекшеліктер 2. Металдардың табиғатта таралуы 3. Металдардың құрылысы және физикалық қасиеттері 4.Металдардың химиялық қасиеттері 5. Металдардың тұрмыста, өнеркәсіпте қолданылуы 6. Металдардың жемірілуі. Құймалар 7. Металдарды алу әдістері. Металлургия

Бейметалдар мен металдардың периодтық кестедегі орнын «бор – кремний – мышьяк – теллур – астат» элементтерінен тұратын диагональ шектейді. Осы диагональдан сол жағынан төмен орындардағы барлық элементтер металдарға жатады. Осы диагональға жақын орналасқан элементтер екідайлы болып табылады. Қосымша топшада орналасқан элементтердің барлығы металдар.

Қазақ халқының ежелден пір тұтып келе жатқан, ал химиктер мойындаған сыры жұмбақ сиқырлы санның бірі - жеті саны. «Жеті қазына», «Жұт жеті ағайынды», «Жеті ата», «Жеті жұт», «Жеті жоқ» сөз тіркестері де тегін айтылмаса керек. Ал химиктер жерде жеті металл жеті ғаламшарға сәйкес келеді деп есептейді. Ай – күміс, Күн – алтын, Юпитер – қалайы, Марс - темір, Сатурн – қорғасын, Шолпан –мыс

Тайқазан Қ.Ахмет кесенесіні ң негізгі орталы ғ ы, құ діреті ол-тай қ азан. Тай қ азан-ішіне мы ң литр с ұ йы қ ты қ сиятын,салма ғ ы 2 тонна, биіктігі т ұғ ырымен бірге 2,62 метр, диаметрі 2,45 метр жеті т ү рлі металдан жасал ғ ан алып қ азан. Құ рамында алтын, к ү міс, қ ызылмыс, мырыш, темір, қ ор ғ асын, қ алайы бар. Оны сол себепті қ ола қ азан деп те атайды. Ежелгі д ә ст ү р бойынша « қ азан-жеті ырысты ң бірі»деп сана ғ ан. «Тай қ азан» деп аталу себебі ішіне тай етін т ұ тас асу ғ а болады деген ма ғ ынаны білдіреді. Құ рамы жеті д ә мнен т ұ ратын «Наурыз к ө же» осындай қ азанда ә зірленіп, ж ұ ртшылы ққ а таратыл ғ ан. Оны ң м ә ні елді ң бірлік, ниет, тілек, мерей, мереке ү мітін білдірген.

1. Барлық S- элементтер ( Н,Не басқа) 2. Барлық d- және f- элементтер 3. ІІІ топтың бордан басқа р- элементтері 4. IV және V топтың, VI және VII- периодтың р- элементтері (Sn,Pb, Sb, Bi, Po, At сыртқы қабаттарында 4-5 электрондары бар)

1. S –элементтерінің валенттілік электрондарының жалпы формуласы ns 1;2 ( n= 1-7) ns 1 - сілтілік металдар (Li, Na, K, Rb, Cs, Fr ) ns 2 - сілтілік жер металдар (Mg, Ca, Sr, Ba, Ra ) 2. р-элементтерінің валенттілік электрондарының жалпы формуласы ns 2 nр 1-6 ( n 2, олардың ішінде металдарға жататын элементтер үшін n= 5-6 ) 3. d- элементтерінің валенттілік электрондарының жалпы формуласы ns 2 (n-1) d 1-10 (n 4, үлкен периодтардың қосымша топшаларының элементтері, олардың сыртқы қабаттарында бір немесе екі электрон болады

Металл атомдарының қасиеттерін сипаттайтын шамалар : 1. Негізгі топшадағы металдардың атом радиустары жоғарыдан төмен қарай артады, иондану энергияларының шамасы мен электронтартқыштық және электртерістілік қасиеттері кемиді.Олай болса металдық қасиет топ бойынша біртіндеп артады.

2. Период бойынша металл атомдарының радиусы біртіндеп кемиді, сондықтан иондану энергиясы, электронтартқыштық және электртерістілік қасиеттері артады. Сәйкесінше металдық қасиетпериод бойынша біртіндеп азаяды.

3. Қосымша топша металдары үшін, негізгі топшадағы заңдылықтар сақталады. Бірақ V және VI- периодтың металдары үшін кезекті электрондарының ішкі энергетикалық деңгейге орналасуына байланысты атом радиусы өзгермейді немесе аздап артуы мүмкін. Сондықтан жоғарыда келтірілген негізгі топшадағы заңдылықтардың өзгерісі де бәсең болады.

«Жері байдың – елі бай» дейді қазақ халқы. Біздің республикамыздың жер қойнауынан периодтық жүйедегі барлық элементтер табылады десе болады. Осыған орай бүкіл адамзат қазір біздің республикамызға назар аударуда.

Көптеген металдар табиғатта тек қосылыстар түрінде кездеседі. Табиғи қосылыстардың табиғаты металдың белсенділігіне байланысты. Металл неғұрлым белсенді болса, олардың табиғи қосылыстары – тұздар.Мысалы: сілтілік металдар –галогенидтер, нитраттар, сульфаттар түрінде кездеседі. Бұл қосылыстардың барлығы суда жақсы ериді.(NaCI-ас тұзы, KCINaCI-сильвинит)

Белсенділігі біраз төмен сілтілік жер металдар суда нашар еритін сульфаттар, карбонаттар түрінде кездеседі( CaCO 3 - мәрмәр, CaSO 4 2H 2 O- ғаныш, CaCO 3 MgCO 3 - доломит). Алюминий кешенді қосылыс түзе алу мүмкіндігіне байланысты алюмосиликаттар және кешенді қосылыс түрінде кездеседі. ( AI 2 O 3 2SiO 2 2H 2 O- коаллин, боксит AI 2 O 3 2SiO 2 2H 2 O, креолит Na 3 [AIF 6 ]