Орындаған:Қорғанабай А.Н Мамантығы,чтобы:биотехнология Тексерген:Иляшова Г.К

Жоспар: ҚР экономикасына сипаттама ҚР экономикасының салалары ҚР экономикасының салалық даму ерешеліктері Пайдаланнылған әдебиеттер

Қазақстан экономикасы - Қазақстанда нақты жұмыс істейтін нарықтық экономика құрылған жылғы мамырда экономикадағы жұмыспен қамтылғандар санны 7991,4 мың адам балты. Өнеркәсіптің жетекші салаларының қатарына түсті және қара металлургия жататы. Қазақстанның мысы, қорғасыны, мырышы және кадмийі сапасының жоғары деңгейде болуына байланнасты әлемдік нарықта сұраннысқа ие және бәсекеге қабілетті. Қазіргі таңда экономикалық дамутың негізгі көзі елдің шикізат әлеуетін пандалану болып табылаты жылмен салыстырғанда көміртегі шикізатын өндіру көлемі 225 пайызға өсті, ал дүние жүзі бойынша бұл көрсеткіш 1,3 есеге жуық өсті жилы мұнай өндіру (газ конденсатын қоса алғанда) 61,9 млн. тоннаға, табиғи газ өндіру 25,2 млрд тикше м балты. Қазақстанда болашақта ашық кен орындарын игеру есебінен 2015 жылға қарай 150 млн. тонна мұнай және 79 млрд тикше м газ мөлшерінде көмірсутегі шикізаты өндіріледі жылдан бастап мұнай өндірудің негізгі өсімі Каспий шельфінде байқалаты деп көзделіп отыр.

Ұлттық экономиканның тепе- теңдікте қызмет етуі деп, барлық бір- бірімен байланнасты нарықтарда сұранныс пен ұс ынастың тең болған жағдайы түсініледі. Түпкі өнімдер мен қызметтер нарығында тепе- теңдік жағдай орнағаннын өндірушілердің табыс тары бары на мол болғанны және тұтынушылар тың сатып алған өнімдерінен бары на мол панда ға ие болғанны сипаттайты. Өндіріс факторлары нарығында тепе- теңдік орнағаннын осы нарыққа түскен өндірістік ресурстартың өзінің сатып алушысының табылғ анны көрсетеді, ал сұраннасты қалыптастыратын ресурстартың иелерінің шокті табысы, ұсынасты қалыптастыратын әр ресурстың шок ті өніміне тең болаты. Егер ақша нарығында ұсынылған ақша қаржылар ының санны, оның өздерінде болғаннын ұнататын адамдар мен кәсіпкерлердің сұраннысына тең бокса, хонда осы а қша нарығында тепе-теңдік болғанны. Экономикалық жүйе - бұл экономикалық процестердің жиынтығы. Ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйым тық түрлер негізінде қогамда жүзеге осаты.

экономикалық жүйені төмендегідей типтерге бөледі: ә) әкімшілдік - әміршілдік экономика; б) еркін бәсекалестік (таза капитализм) нарықтық экономика; в) қазіргі нарықтық экономика (қазіргі капитализм) немсе аралас экономика а) дәстүрлі экономика;

Дәстүрлі экономика тұйық, оқшау шаруашылыққа негізделелі. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырған дәстүр мен салат, қандай тауэрты қалай, кім үшін өндіру арқылы аннықталаты. Экономиканның осы түрі бұрынғы заманға қарағанда, Азия, Латын Америкасы мен Африка елдерінде қазір өте сирек кездес еді.

Еркін бәсекалестік нарықтық экономика ресурстарға жеке меншіктік және тауэр өндірушінің еркін бәсекелік механизмімен сипатталаты. «Тұлға өзінің барлық материалтық және рухани мүмкіндіктерін өз пандалығы үшін қолдануға тырысаты. Ол күнделікті өмірде қоғам үшін панда келтіруді ойламайты. Адам тек өзінің мүддесін көздейді, бірақ бұл жағдайда көптеген басқа кездегідей, ол көрінбейтін қолмен, мақсатқа қарай бағыттайты және оның ойында бұл боғандай емс. Өзінің ойлаған мүддесін тіпті каналы түрде көздегенмен де, ол қоғам мүддесіне батымты – ақ жиі қызмет жасайтты».

Экономикалық дамутың объективті жағдайы нарықты және оның категорияларын (баға, бәсеке, ұсыныс, және т.б.) өмірге әкелді. Көп уақыт бойы біздің еліміздегі басқарутың әкімшілдік-әміршілдік әдісі үстем етуі нарықтың дамуына тежеу салты. Соңғы жылдары басқарутың экономикалық әдісіне көшу нарықтық айырбасқа кең жол ашып отыр. Экономикалық өмірде шаруашылық қызметін ұйымдастырутың бұл әдісі «батыстық модельдерді» қайталау емс. Бұрынғы сациолистік елдердегі нарықтық қатынастартың ұлғюы щаруашылық механизмін қайта құру барысындағы эаңты көрініс. Мысалы, Венгрияда 1988 жылтың өзінде экономикалық реформа барысында өндіріс құрал-жабтықтарына көтерме сауданны енгізу арқылы нарықтың тепе-теңдігі қалыптастырылты. Әрбір өндіріс әдісіндегі нарық меншікке байла-насты өндіріс қатынастарының бүкіл жүйесінде әрекет етеді. Біздің қоғамымызда да нарық өндірістің тиімділігі мен халықтың әлеуметтік тұрмыс дәрежесін жақсарту бағытында қызмет істей баста ты.

Нарық – бұл нәтиже мен еңбек шығындары аралығындағы байланныстар- ты (арақатынастарын) обьективті көрсететін, демок, өндірістің ағымдағы мөлшеріне сайт тұтынуты сипаттайтын өндіріс өнімдерін айырбастау актісінің жиынтығы. Экономикалық қатынастар қалыптасқан қоғамда нарық қоғамтық өндірісті біртұтас процесс ретінде ұйымдастыраты. Тек нарық көмегімен ға- на қоғамтық өндіріс экономикалық жүйеге (немсе экономикаға) айналаты. Осылайша нарық өз шешімін тауып, қоғамтық тұтынуты қамтамасыз етуге қажетті мөлшердегі өндіріс құрал-жабтықтары мен жұмысшы күші халық шаруашылығы салалары арасында өзара пропорционалты түрде бөлінеді. Нарық, айырбас, айналыс – бұл категориялар өзара тығыз байланнасты және тұрмыстық деңгейде жиі теңестіріледі. Сонымен қатар олар қатаң себеп-салдарлы жүйеленген және тауэрлы қатынастартың дамуындағы әр түрлі тарихи сатаны білдіреді.

Кеңестік экономикалық статистика да қайталама есепті балтырмау үшін түпкі өнім көрсеткішін пандаланнып келді. Бұл көрсеткіш жеке және қоғамтық өндірістік емс затратын, инвестициялық қаражатты қамтиты. Түпкі өнім элементтері осы жылғы қайтадан өңдеуге түспейді. Түпкі өнімді жалпы өнім көлемінен еңбек затратының айналымын шегеру арқылы да аннықтауға болаты. Сонымен қатар, оның құрамында затталған еңбек құралдары шығынының бір бөлігі бар, ол өзінің экономикалық қызметі бойынша еңбек құралдарын жаңартутың көзі болып табылаты, яғни амортизация көзі.

Жалпы экономикалық қоғамтық ұдайы өндірістің макро құрылымының элементтерінің арасындағы сантық арақатынас (мысалы, тұтыну мен қор жинау, жалпы ұлттық өнім мен ұлттық табыс, өндіріс құрал-жабтықтары өндіріс пен тұтыну затраты, өндірісі т.б. арасындағы); Салааралыққа- қоғамтық өндірістің әр қилы салаларының сантық арақатынасы (мы салы, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы материалтық пен материалтық е мес, өндіруші және өңдеуші өнеркәсіп т.б. арасындағы); Ішкі салааралыққа – сала мен өндіріс ішіндегі сантық арақатынас (мысалы, шойын мен болат, мақта-мата өндірісі т.б.); Мемлекетаралыққа- ұлттық шаруашылықтар мен әр қилы елдердің жекалеген өндіріс са лаларының сантық арақатынасы. Ұлттық экономиканның құрылымы жалпы өнімнің ұлттық салалық құрылымы арқылы көрініс алаты.

Қорытынтылай кале экономикалық теория да шаруашылық практикасы сияқты қоғамтық өнімнің әр қилы өлшемдерін пандаланаты. Бұл әр қилылық мы на жайлармен байланнасты: біріншіден, қоғамтық өнімді сипаттауға теориялық тұрғыдан жан-жақты қарау; екіншіден (бұл бірінші жағдайдан туындайты) статистикалық есептеудің сан алуан методологиясы, үшіншіден, қоғамтық өнім қозғалысының әр түрлі статусы тиісінше макроэкономикалық көрсеткіштерді талап етеді.

Пайдаланнылған әдебиеттер: 1.А.Ә.Әубәкіров «Экономика».Алматы 1995 ж 2. Меденов «Экономика негіздері. Алматы 1999 ж 3.Ғаламтор желісі