Әлеуметтану тарихының негізгі кезеңдері Орындаған: Тәңіртай Болатхан 11 АК

Әлеуметтану ғылымының негізгі тарихи даму кезеңдері Әлеуметтану ХІХ ғасырдың жылдары өз алтына дербес ғылым болып қалыптасты. Оның негізін салушы Огюст Конт ( ж.ж) балды. Оның әлеуметтану тұжырымдамасының негізінде қоғам дамуының сатыларға жіктелуі туралы идея жатыр. Жалпы, О.Конттың тұжырымдамасы бойынша, әрбір қоғамды ақыл-сана, жалпы идея басқарады денег идеалистік ой жатыр.Сондықтан О.Конт жалпы қоғамның дамуын адамдардың интеллектуалды ақыл-ойының, санасының бір ізгілікпен дәйекті дамуының 3 кезеңі, яғни теологиялық, метафизикалық және позитивистік сатыларын тұжырымдау арқылы түсіндіреді.

1.Теологиялық кезең Бірінші, яғни теологиялық стыда адам қандайда бір құбылыс, процесс, зат болмасын, оларды діни тұрғыдан түсіндіруге туристы, оларға табиғат пен өмірге байланысты жоқ ғажайып, абстрактілі ұғымдарды қолданды. 2.Метафизикалық кезең Екінші, яғни метафизикалық стыда адам табиғаттан, өмірден тыс абстрактілі ұғымдардан бас тартты,ендігі жердь құбылыстарды, процесс, олардың мәні мен себебін философиялық абстракциялы ұғымдардың негізінде түсіндіруге туристы.Бұл кезеңнің басты қызметі – ол қандай да бір заты, құбылысты, процесті алмайық, оларды сын тұрғысынан өткізіп қарауды қажет етеді. Сөйтіп екінші кезең адамның интелектуалды дамуының ғылыми түрін, яғни позитивизмді дайындайды.

3. Позитивистік кезең Ал, үшінші, яғни позитивистік кезеңде адам құбылыс, процестердің, заттардың абстрактылы мәндері мен мазмұндарынан, себептерінен бас тетрады.Ол тек қана құбылыстарды бақылап, олардың арсындағы тұрақты байланыс пен қатынастарды белгілеп отрады.

О.Конттың пікірінше, ғылым позитивтік сипота болуы керек, ол үшін нақты фактілерді оқып, үйрену керек.Нақтылы фактілер – бұл әлеуметтік құбылыстар мен процестер. Ғылымдардың дамуы, бір кезеңнен екінші кезеңге өтуі ретпен болады, бірақ, ол бір уақытта болмайды.Бұл арада басшылыққа алтын бір қағида – ғылымға қарапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға қарай даму тән.Обьект қарапайым болған сайын одна алынатын позитивтік білім жеңілірек, тезірек балды.Осыған орай позитивтік әдіс алғаш рет математика, физика, астрономия, химия, биология ғылымдарында қолданған.

Герберт Спенсер ( ж.ж.) - ағылшын философы, әлеуметтанушысы, психологи және инженер, әлеуметтанудың негізін қалаушынардың бірі, әлеуметтанудағы эволюционизмнің классигі философыәлеуметтанушысыпсихологиинженер Спенсердің басты еңбегі "Синтетикалық философия" жүйесінің он томы, ол теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтьщы: "Негізгі бастамалар" (1862, болмыстың алғашқы принциптері туралы кітап), "Биологияның негіздемелері" ( ), "Психология негіздемелері" ( ), "Әлеуметтану негіздемелері (3 том дик, ). Баска да аса маңызды әлеуметтану еңбектері "Әлеуметтік статика" (1850) және "Әлеуметтану зерттеу пәні ретінде" (1873). философия Психология

Мертон Роберт Кинг (1910 жилы) - қазіргі құрылымдық функционализмнің өкілі. Ол өзінің алдындағы функционалистердің функция қоғамның жеке бөлікгері арасындағы байланысты нығайтып, олардың өзара әсерін камтамасыз етеді денег тұжырымдамасына өзгертулер енгізеді. Оның пайымдауынша бір құбылыстың әртүрлі функциялары болатыны сияқты, бір функция әртүрлі құбылыстармен орындалуы мүмкін. Мертон мынандай үш негізгі постулаты береді: функционалды бірлік постулаты (жоғарыда айтылғандай); 2.әмбебап функционализм постулаты (функционалдық барлық әлеуметтік құбылыстардың пайдалылығы); 3. функционалды қажеттілік, шарасыздық постулаты.

Қазақтың ұлы ойшыл-ағартушылары Шоқан мен Абайдың дүниетанымы мен шығармашылық бағытында, тарих пен заман мәселелерін түсінуі мен талдауыңа, әсіресе, мәдени мұраны меңгеру, дамыту, оны елдің рухани қажетіне жара ту әрекетінде мол үндестік байқалады. Бұл Абай мен Шоқанның ауыз әдебиетінің асыл үлгілерін жас кезінен санаға сіңіріп, өшпес тағлым алуынан да, небір шешендер мен ақындардың тапқыр сөздерін естіп есуінен де, арғы түбі шығыс елдерінен таралған, араб, парсы, түркі тілдеріндегі қисса, дастан, аңыз, әпсана, ғазел мүлкін өздігінше ізденіп оқып, білімін байытуынан да, орыс және Европа кітаптары, соның ішінде олардағы фольклорлық нұсқалармен терең таныстығынан да көрінеді. Шоқан халық әдебиетін тарихты танудың аса бағалы ескерткіштері деп қараса, Абай көркемсөз байлығын жамағаты кәміл адамдық жолдарға баулып, тәрбиелеудің, жақсылықтарды өнеге етіп көрсетіп, зұлымдық, надандық атаулыны әшкерелеуің құралы канады. Абай осы мақсаты көздеп, езінің шығармаларында ауыз әдебиетінде қалыптасқан наше алуан нақыл сөздерді, мақал-мәтелдерді, тұрақты тіркестерді жаңғырта пайдаланды. Абайдың халық елеңдеріндегі дәстүрлі ұйқастар мен буындық өлшемдерді, арнау, толғау, жоқтау, жұбату секілді фольклорлық жанрларды қолдануы осины көрсетеді. Шығыс фольклорындағы фабулаларға сүйеніп, «Ескендір», «Масғұт», «Әзімнің әңгімесі» тәрізді келемді туындылар жара туы да ақынның жаһан халықтарының рухани қазынасын кең игергендігін дәлелдейді.Абайдың

Шоқан мен Абайдың қазақ тарихы туралы толғамдары өткеннің тәжірибесін қорыту, халықтың сенімді болашағы үшін жол іздеу талабынан туған. Шоқан секілді Абай да шығыс пен батыстың тарихи шежірелерімен жақсы таныс болған, тарихи құбылыстарды бірі ғалым сипатында, екіншісі суреткер кезімен бағалап отырғанымен, бұрынғы замандардың қалдырған сабақтарымен мүддесіне тарту мұраттары жақын, халықты ғасырлар бойында тұмшалап келген қараңғылық тұманынан арылтып, өркениеттің даңғыл жолына түсіру қажеттіктері мәселелерінде екеуінің ойлары өте орайлас шығады. Шоқан өзінің тарихи-этнографиялық, фольклорлық еңбектерінде қазақ халқын көркейтудің ямалы оқу-білім жүйесін жақсартуда деп көрсетсе, бұл аң бар Абай шығармаларының өзекті жемісіне айналған. Түрік халықтарының генетикалық, мәдени бірлігін, тарихи тағдырластығын айтқанда ұлы ойшылдар үні бірдей шығады. Мұның бәрін Шоқан мен Абай өмір кешкен дәуірдің тарихи-әлеуметтік мұқтаждары мен сауаптарының сабақтастығынан туындаған құбылыстар деп те қарауға болады. Қазақ халқының тәуелсіздіктен айрылып, Ресейге бағынышты, кіріптар күн кешкен заманында қоғам көкжиегінде жарқырап шыққан қайраткерлердің қалдырған мұрасы өзінің тақырып кеңдігі, талдау тереңдігі, ойларының биіктігі жағынан 19 ғасырдағы әлемдік озық ескерткіштер қатарына қосылады

Аитов Нариман Әбдрахманұлы ( жылдар) - философия ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы әлеуметтік ғылымдар академиясының толық мүшесі. Аитов ресейлік және қазақстандық әлеуметтану ғылымының көрнекті өкілдерінің бірі. Ол 300-ден астам ғылыми жұмыстың авторы. Олардың ішінде 24-тен астаны ғылымимонографиялар. ТМД елдерінің әлеуметтанушыларының арасында Аитов алғаш рет 1964 жилы қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттей отырып, әлеуметтік орын ауыстыру мәселесін алға қойды. Сондай-ақ, ғалым тұлғаның әлеуметтік-кәсіби жағдайының құбылмалығы туралы ойды алғаш айтып, дәлелдеп берді жилы жарық көрген "Социализм және теңдік" аты еңбегінде Аитов социализм кезіндегі теңдік және теңсіздік мәселелеріне жаңа көз-қарасын білдірді. Аитов әлеуметтік жоспарлаудың аймақтық жүйесі туралы ілімін өзінің 50-ден астам еңбегінде сипотап берді. Аитов тұрғыңдардың қоныстану мәселесін зерттей отырып, қоныстану қарым-қатынасын қоғамдық қатынастардың ерекше түрі ретінде негіздеуші ғалымфилософияҚазақстан РеспубликасымонографияларТМД елдерініңғалым

Аитов көп зерттеген салаты - еңбек әлеуметтануы. Техникалық прогрестің әлеуметтік салдарларын әлеуметтанулық тұрғыдан зерттеу қажетілігін ұсынған және әдістерін жасаушы да Аитов балды.. Аитов ғылыми-техникалық прогрестің әлеуметтік әсерін зерттей отырып, жұмысшылар мен интеллигенция өкілдерінің кәсіби мобильділігі, жұмыскерлерді жұмыспен қамтамасыз ету мен қайта окыту, еңбектің өмірлік қажеттілікке айналуы сияқты мәселелерді алға қояды. Аитов жоғары және арнайы орта білім беру мәселелері төңірегінде де ой қозғап, 4 кітап пен 26-дан астам мақала жажды. Аитовтың 3 кітабы мен 50 мақаласы шетелде басылып шықты. Ғалымның жетекшілігімен 18 ғылым докторы мен 52 ғылым кандидаты дайындалды. Аитов Ресейде басылып шығатын "Әлеуметтанулық зерттеулер" журналының редколлегия алқасының мүшесі балды.прогрестіңинтеллигенция. Аитовтың соңғы еңбектері: Қазақстандық ауылдың тағдыры. Алматы, 1991 (К.Ғабдуллинамен бірге). Өтпелі кезең қоғамы. Алматы, Өтпелі кезеңдегі жұмысшылардың еңбекке қатынасы. Алматы, (Е. Раисовпен бірге); ТМД елдерінің түрғындарының әлеуметтік құрылымы. Уфа, Нарық әлеуметтануы. Лекциялар курсы. Алматы, 1995; Интеллигенция. Социология бөлімінің студенттеріне арналған лекциялар курсы. Алматы, Әлеуметтану негіздері. Алматы, Тең емс адамдардың теңдігі. Алматы, Білім әлеуметтануы. Алматы, [ [

Назарларыңызға рахмет!