Орында ғ ан: Аманқос Аяжан 212А Тексерген:Шаутенова Г.Ж.

Кіріспе 1. Липидтер (гр lipos-май) дегеніміз поляры емс еріткіштерде жақсы еритін төмен молекулярный органикалық затрат. Химиялық құрамы бойынша липидтер әр түрлі болады. Физиологиялық қызметтері бойынша ағза липидтері 3 топқа бөлінеді: 2. -резервті липидтер 3. -протоплазматикалық немсе құрылымдық липидтер 4. -тасымалдаушы липидтер(липопротеин дер).

Липидтер дегеніміз белоктармен комплексте болатын және бір мүшеден екіншісіне экстрацеллюлярны сұйық орта (қан, лимфа) арқылы жеткізілетін липидтер. Көбінесе оларды тасымалдаушы липопротеин дер (ЛП) деп атайды. Барлық тасымалдаушы липопротеин дер құрылысы жағынан гидрофобты мицелла түрінде болады және үшацилглицериндер мен холестеридтерден тұратын гидрофобты ядро дан және гидрофильді қабаттан тұрады.

Тасымалдаушы липопротеин дер мынадай түрге бөлінеді: -хиломикрондар(ХМ) -тығыздығы жоғары липопротеин дер(ТЖЛП) -тығыздығы өте төмен липопротеин дер(ТӨТЛП) -тығыздығы төмен липопротеин дер(ТТЛП)

Хиломикрондар(ХМ) ішектің қабырғасында түзіледі және басқа тасымалдаушы липопротеин дерден үшацилглицериндердің өте жоғары мөлшерімен (85-90%), холестериннің, фосфолипид тердің және белоктың аз мөлшерімен (0,5-2,0%) ерекшелінеді.

Бөлшектерінің диаметрі үлкен болғандықтан (диаметрі нм), хиломикрондар ішектің эндотелиальды клеткаларының мембранасы арқылы қан капилляры на өте алмайды да, лимфаға жақсы диффузияланады. Ішектен ағатын лимфа ағынымен ХМ кеуденің лимфа ағынына жеткізіліп, седан кейн ғана қан ағымына туседі. Қанда хиломикрондардың концентрациясы тен 2.0 г/л аралығында болады.

Тығыздығы өте төмен липопротеин дер (ТӨТЛП) немсе пре бета- липопротеин дер, бауырда және жартылай жіңішке ішектің эпителиальды клеткаларында түзіледі. ТӨТЛП үшацилглицериндер өте жоғары мөлшерімен (64- 80%) ерекшелінеді, құрамында фосфолипид тер (15-18%), холестеридтер (8-15%)және белок(10- 13%) көп болады.

ТТЛП-(тығыздығы төмен липопротеин дер) немсе бета- липопротеин дер қанда ТӨТЛП-не түзіледі және бауырдан холестеринді басқа мүшелер мен тканьдерде тасымалдаушы негізгі түрі болып сана лады.сау адам қанында ТТЛП концентрациясы г/л.

ТЖЛП немсе а- липопротеин дер гепатоциттерде түзіледі және фосфолипид тердің(25- 27%),холестеридтердің(17- 20%),белоктың(45-49%) жоғарғы мөлшерімен сипатталлоды және бауырдан тканьдерге фосфолипид терді тасымалдаудың басты жүйесі болып табылады.

Қалыпты жағдайда холестериннің қандағы мөлшері мг%. Атеросклероз кезінде қан тамырларының қабырғалары зақымдаллоды, алғашқы кезде ботқа сияқты болып тұнбаға түскен холестерин, кейінірек қатаяды. Бұл аурудың тууына әр түрлі факторлар әсер етеді, солардың бірі қан тамырлары және қанның құрамы.

Холестерин басқа да майлар тобина жататын затрат сияқты ұлпаларға, қан ағысымен липоротеидтердің құрамында жеткізіледі. Холестерин бір жағынан клетканың өсуі және өмір сүруі үшін керек бокса, екінші жағынан қандағы оның артық мөлшері өте зиян, әсіресе қан тамырлары, өт қабығы және асқазан жолдары үшін өте қауіпті.сондықтан қандағы холестериннің мөлшерін бірқалыпты сақтау үшін бауыр клеткаларында өте мұқият реттеуші жүйе қажет.

Қазіргі кезде отбасылық тұқым қуалайтын гиперхолестеринемия белгілі. Гомозиготалы науқастарда ТТЛП-дің белсенді рецепторлары болмайды да, олар нәресте кезінде-ақ жүрекке қанды жеткізетін қан тамырларының зақымдалуынан қайтыс болады.

Қорытынды Тығыздығы төмен липопротеидтер аторогендік липопротеидтер болып табылады, олардың көмегімен холестерин клеткаға жеткізіледі, атеросклероздың дамуына мүмкіндік туады. ТЖЛП-антиатерогендік липопротеидтер. Олар холестериннің артық мөлшерін бауырға жеткізіп отрады.атеросклероз ауруына диагноз қойғанда ТТЛП-мен қатар ТЖЛП-дің қатынасы да маңызды орын аллоды.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1.т.с.Сейтембетов, Б.И.Төлеуов, А.Ж.Сейтембетова Биологиялық химия Алматы Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия 3 Интернет жүйесі