«Астана Медицина Университеті» АҚ Ақпараттық коммуникациялық технологиялар кафедрасы Тақырыбы: Адам –компьютер өзара әрекеттестігінің құралы ретіндегі пайдаланушы интерфейс Орындаған: Кұдайберген А. Мамандығы: Жалпы медицина Топ: 120 Тексерген: Арипбаева А.А.

Жоспар І.Кіріспе ІІ.Негізгі бөлім 2.1 Адам-компьютер интерфейсінің құрама бөлігі. 2.2.Тізбектелген бөлшектер – адам-машиналық жүйесінің математикалық аппарат анализі мен синтезі 2.3.Адам- машиналық интерфейс ІІІ. Қорытынды ІҮ.Қолданылған әдебиет тізімі

Адам-компьютер интерфейсінің құрама бөлігі. Әр ақпараттық жүйе екi белгiлермен бағалауға болады: дәлдiк және ыңғайлылықпен. Ақпараттық жүйенің дәстүрлi тұжырымдамасы үшiн дәлдiк, жүйеге берiлген мән кiруiне және ол шығу кезінде күтiл нәтижелер алуды бiлдiредi Ыңғайлылықтың белгiсi, пайдаланушыны ақпараттық жүйемен жұмыс істегенде, өз жұмыс стилі айтарлықтай өзгермеуі керек екендігін бiлдiредi. Интерфейс пайдаланушыны тiкелей жанасатын ақпараттық жүйенiң аспектiлерi бәрiн қосады. Интерфейс бұл роте жеке құрауыш, және оны құрайтын элемент өз кезегiнде сияқты қаралады. Интерфейс кейбiр тапсырма орындайтын процесс пен пайдаланушының аралығында байланысты қамтамасыз етедi. Бұл тапсырманың белсендi өңдеу үшiн дәл осы сәтте анықтауға мүмкiншiлiк бередi, оларға директорді алып берегу және өңдеудiң нәтижелерiн қабылдауға.Ақпараттық жүйенiң пайдаланушысы интерфейс пен өзара әрекет етедi: кiріс директордi интерфейс арқылы жiбередi және шығыс қабылдайды. Тапсырмаларды орындау процесссі интерфейс талап етiлетiн уақыт арқылы шақырады. Сондықтан интерфейс -негiзгi процессс, ал процесстер, әр түрлi тапсырмалар орындайтын, негiзгi емс немсе фондық болып көрiнедi.

Интерфейс адам-компьютер екi негiзгi құрауыштарды қосады: - диалог процессі, фондық процесстi бiр жүйеге ұластырады; - енгізу-шығару процесстері, пайдаланушының аралығында физикалық және диалог процессiмен байланыстарды қамтамасыз етедi.

Енгiзу-шығару процесстерi Енгiзу-шығару процесстерi – бұл процессс директорді жiберу және қабылдау,яғни пайдаланушы мен компьютер арасындағы байланыс арқылы әр түрлi физикалық құрылғылармен іске осады. Енгiзу құрылымдары кейбiр типтері төменде этап көрсетiлген. Шығару құрылғысы: - бiр түстi және түрлi-түстi дисплейлер ЭЛТ базасы арқылы (жедел мәтiндiк және графикалық түрiнде ақпарат) - лазерлік, матрицалық, сия құюшы ағыстық принтерлер(мәтiндiк және графиктк шығыс) - графиксалғыштар(график түрiнде шығыс) - сөйлеу синтезатор лары(сөйлеу шығысы ) Енгiзу құрылымы: - пернетақта(мәтiндiк енгiзу) - планшеттер(график түрiнде енгiзу) - таңбалы және кiшi сканер(құжаттарды енг iзу) - жарықпен жазу тетiгі, сенсорлық экран, манипулятор"тышқаны", "джойстик", шар (орнын анықтау және таңдау) - сөз енгiзу және машина ой өрiсi.

Физикалық интерфейстiң әзiрлеуiнiң қолданыстарын көпшiлiк үшiн қажеттi құрылғыларды таңдау тұр, бұл роте келесi факторларды ейскерiледi. Мазмұны және өңделген директордiң пiшiмі. Кейбiр қажетті қолданбалы міндеттер үшін ауқымы шектелген мәтiндiк символ дар бокса, басқалар үшiн - графикалық режимі биiк өңдеу қабiлетiлігі бар қолданыста. Енгiзу-шағару көлемi. Енгізу директор көлемнiң көбеюi директордiң жанама тетiгiн бар болуы, мысалы, автоматы түрде директорді жинау. Пайдаланушы және жұмыс орта сын үстiне қойылатын шектеу. Мысалы, пернетақта цехтарға пайдалануы мүмкiн емс, өйткені майлаушы материалдарды қолданылатындықтан. Басқа аппараты байланған және жүйеде пайдаланатын программалық құралдармен қойылатын шектеу.

Диалог процессi Адам және компьютер арасындағы диалог –бұл есептеуiш жүйе мен пайдаланушының ақпараттармен алмазу және интерактивті терминалдың көмегiмен өткiзiлетiн және белгiлi ережелер бойынша. Диалог процессі - бұл ақпараттармен алмазудың тетiгi, жүйе қабықшасы ретiнде қарастыруға, және барылығын жүйе процессіне қосатын белгiлi тапсырмаларды орындау процесссі болып табылады. Енгізу-шығару процесстерi алмазуы ең жоғарғы деңгейде қамтамасыз етеді ;осы деңгейде диалогтiк процессс әр сөзді және дыбысты дұрыс түсiндiруi керек.

Диалог процессінің мiндеті: Пайдаланушы жүйеге артқан тапсырманың анықтамасы; Қисынды байланған кiретiн директор тәсiл және тиiстi процесстiң айнымалыларында, олардың орналастыруы және қажеттi пiшiмде; Талап етiлетiн тапсырманы орындаудың процессiн шақыру; Өңдеу процессi аяқталған соң нәтижелерiн қорытынды жариялау және пайдаланушыға сәйкес пішінде болуы керек.

Хабарлама Диалог уақытында, оның қатысушыларының арасындағы ақпараттармен алмазуда болады. Ақпарат хабар түрде болады. Диалогте бiрнеше типті хабарлама болады Анықтама-көмекші-бұл шығыс жүйе хабарламасы, пайдаланушыны мәлімет енгізуге мәжбүрлейді. Команда-басқару енгізу хабарламасы, диалогты басқару түрінде арналған. Енгізу директорі-директор, процесстің орындаллына қажетті. Қате туралы хабарлама- диалогтiк процесстi сигнал қателiк туралы хабары, одна әрi жұмыс жасау мүмкiн емс туралы, өйткенi тапсырманың орындауын шақырылған процессс енгiзiлген хабарламаны өңдеу мүмкiн емс. Шығару директорі-бұл директор, тапсырмаларды өңдеудiң аяқталлы арналған қайтарған процессі. Тапсырманың орындауын процессс пайдаланушы пiшiмнiң үшiн жарайтын олардың түрлендiретiн диалогтiк процесстi кiруге үйреншiктi пiшiнде директор алып бередi.

Жүйенің күйі туралы хабарлама- пайдаланушы үшiн ақпарат, не болып жатқаны туралы хабарлама. Анықтама мәлiметi – бұл ақпарат, айқындауыш, пайдаланушы әртүрлi жағдайда қалай істеуі керек болатын туралы. Енгізу хабарламалары Енгізу хабарламасы рұқсат бередi: диалогтiң режимдерiн таңдау,мысалы, анықтаманың аллы қажеттi тапсырманың орындау процессiн таңдау тапсырманың орындауы үшiн директордi енгiзу.

Диалог кiретiн хабарларды пiшiмнiң есептеуiмен жiктеуге болады және оған пайдаланушы кабарды енгiзуге рұқсат және иiлгiштiк беретiн керектi мөлшерде, өзіне керек жағдайда. Жүйені басқаратын диалог - бұл диалог, қандай тапсырманы процесске беретiн, қандай таңдауға керектігін және қандай директор енгiзу керек көрсетіледі. Анықтамалар жүйесi көмегімен жүзеге асырылады. Пайдаланушы басқаратын диалог- бұл диалог, яғни пайдаланушы өзі қажеттi тапсырманы орындауға команда тiкелей бередi. Ол үшiн қиыстырылған директор енгiзiледi, процесстi таңдау көмегiмен, және енгiзу қажеттi директордi өңдеу үшiн жүзеге асырылады. Пiшiм, пайдаланушымен сәйкестiгiнде өз хабарларды диалогтiң грамматикасы деп атауға болады.

Хабарламалардың өлшемiнiң бiрнеше нұсқалары бар: - кодтар; - тiзбекше кілтті сөздер, программа ейске түсiретiн; - шектелген/табиғи тіл (ағылшын, орыс және т.б.); - табиғи тiл.

Адам интерфейс екi негiзгi құрауыштар қосады: - диалог процессі, фондық процесстi бiр жүйеге ұластырады; - енгізу-шығару процесстері, пайдаланушының аралығында физикалық және диалог процессiмен байланыстарды қамтамасыз етедi. Диалогтiк процесстер қолдалатын енгізу (грамматикаға ) хабарларды пiшiм бойымен жiктеуге болады және (басқарылатын пайдаланушылар немсе жүйемен) диалог жүргiзудiң тәсiлi бойымен. Жiктеу енгiзуге сауалын аты-жөнiн көрсететiн анықтамалардың түрiмен есептеумен анықтап алуға болады. Грамматикадан тәуелсiз немсе диалог жүргiзудiң тәсiлi, интерфейстiң негiзiнде келесi цикл жатады: айқын жән айқын емс сұраныс енгізу дерегіне директордi енгiзу енгiзудiң процессi арқылы енгізу директордi тексеру қайталанатын, яғни енгізу директорін қолайлы қабылағаншаы.

Адам- машиналық интерфейс Адам – машиналық интерфейс немсе қолданушы интерфейс басқару жүйесінің маңызды элементі болып табылады, ол оператор- қолданушы және мехатрондық жүйе арасында ақпараттыалмазуды қамтамасыз ету үшін арналған. Адам мехатрондық жүйемен өндіруші және қолданушы сияқты кездеседі. Мехатрондық жүйе өндірушінің мақсаты, берілген интерфейс үшін қандай жабдық қолданылатынын шешу. Және де өндіруші программалық қамтамасыздандыруды дайындайды, яғни интерфейс көмегімен оператор мен мехатрондық жүйе ақпаратты керектігін, неге ұмтылу керектігін, нені күту керек және орнатылған жағдайда тез шешу керек.

Қорытынды Қолданушы интерфейсінде табиғи тілді қолдану көбінесе адам мен машина арасында ақпарат алмазуына мүмкіндік туғызады. Қолданушы интерфейс құрылғысы ретінде монитор, пернетақта, басқару панельдері, тышқан, трейкбол, джойстик тер, қашықтан басқару құрылғысы және т.б. этап өтсе болады. Жетілмеген интерфейсі бар құрылғысы ретінде көбісі қолданылмайтын көп батыр массы бар олардың пультін айтуға болады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 1.М.Қ.Байжұманов. Информатика Астана 2004; Г.Ә.Жапарова. Информатика негіздері Алматы 2006; Демографический ежегодник Казахстана. Статистический сборник. Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2010 году Астана 2011; Демографический ежегодник Казахстана. Статистический сборник. Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2008 году Астана 2009; Доклад ВОЗ о состоянии здравоохранения в мире: «Уменьшение риска, содействие здоровому образу жизни». ВОЗ 2002; Каюпова Н.А. Проблемы нереализованного материнства. Репродуктивная медицина 2009; 1:01: 4-6.